Recension nga Prof. Lekë Mrijaj për librin MALL E DASHURI PËR ATDHE, të autorit Florim Zeqa
Pasi e lexova librin (në pdf.) me titullin “Mall e Dashuri për Atdhe” të autorit Florim Zeqa, pashë se libri ishte punuar jashtëzakonisht mirë, me një reflektim dhe përmbledhje tejet profesionale dhe me një stil të lartë, ku gërshetohej modeli i stilit të shkrimtarit, atdhetarit, gazetarit e historianit të vlerave shumëdimensionale.
Thënia monumentale që përmban edhe titullin e librit; “Mall e Dashuri për Atdhe” përmbledh në mënyrë të thellë ndjenjat më të theksuara të një mërgimtari: Pra, mallin dhe dashurinë e pashuar për vendin e tij të lindjes. Fjala mall përfaqëson dhimbjen e largimit, mungesën e vendlindjes dhe familjes, si dhe dëshirën e zjarrtë për t’u rikthyer në atdhe. Nga ana tjetër, dashuria tregon lidhjen e pazgjidhshme që mërgimtari ruan me vendin e tij, pavarësisht largësisë dhe viteve të kaluara në dhe të huaj. Ky titull reflekton përjetimet emocionale të çdo individi që, edhe pse i larguar, e mban vendlindjen në zemër, duke gjetur forcën dhe frymëzimin për të përballuar çdo sfidë në emër të dashurisë për atdheun.
Libri i autorit Florim Zeqa, është një përmbledhje e ndjenjave të thella patriotike dhe përkushtimit ndaj atdheut. Në këtë vepër monografike të skalitur mirë, autori në fjalë përpiqet të përçojë emocionet dhe përvojat e tij për atdheun përmes një gjuhe të pasur shqipe dhe përshkrimeve të hollësishme. Ai, në librin e tij trajton temën e dashurisë për vendlindjen dhe kujtimet e lidhura me të, duke u ndalur në çështjet e identitetit kombëtar, historisë dhe vuajtjeve të popullit shqiptar në përgjithësi.
Në hyrje të përmbajtjes; largimi i imponuar nga vendlindja, shfaqet si një akt i detyruar që ndikon thellësisht në shpirtin e mërgimtarit. Ndërsa fraza “Ditën kur u nisa për mërgim qau edhe moti”, është një metaforë që ilustron dhimbjen e largimit dhe përshkon tërë veprën me një atmosferë melankolike. Kjo tregon jo vetëm thyerjen personale të autorit, por gjithashtu e lidh atë me një ndjenjë të përbashkët që ndajnë shumë shqiptarë të detyruar nga armiku gjakatarë serbian, që të largohen nga vendlindja gjatë periudhës së represionit politik në Kosovë. Ndjenja e largimit forcohet më tej me frazën “Thyerja shpirtërore në fillimin e rrugëtimit drejt shpresës së madhe”, e cila përmbledh ambivalenten e të qenit mes dhimbjes së largimit dhe shpresës për një jetë më të mirë. Kjo ndarje shpirtërore theksohet edhe më shumë kur autori përmend se mbetet pranë vendlindjes përmes valëve apo frekuencave të Radio Prishtinës, një simbol i lidhjes me identitetin dhe kulturën shqiptare.
Pjesa që pason përqendrohet në ndalesat në Treviso dhe Romë të Italisë, ku fillon një kapitull i vështirë i jetës së mërgimtarit, i mbushur me procedura burokratike dhe sfida të përditshme për të mbijetuar. Ndërsa reflektimi me titullin “Treni i fundit për shpëtim” është një metaforë që simbolizon jo vetëm mundësinë për të dalë nga situata e rëndë, por edhe të gjitha sakrificat e bëra në kërkim të një jete më të mirë. Në këtë fazë, autori ndeshet me burokracinë italiane dhe ndërmjetësit e punës që abuzojnë me bashkatdhetarët, një temë e zakonshme për shumë mërgimtarë të asaj periudhe.
Ndërsa fillimi i punës së autorit në ngjyrosje (veriniciatura) shënon një kthesë të rëndësishme në jetën e tij. Kjo punë, megjithëse e vështirë dhe e thjeshtë, i hapi rrugën për stabilitet financiar dhe përmirësim të kushteve të jetesës, siç përshkruhet nga ndryshimi nga “kushtet misterioze të banimit në Treviso” në “kushte luksoze të banimit në Orsago.” Ky përmirësim është simbol i arritjes së suksesit përmes punës së palodhur dhe këmbënguljes, duke konfirmuar që “Kur don Zoti me ta dhanë askush nuk mundet fatin e mirë me ta ndal”.
Përmendja e Caritasit, dhe tempujve sakral fetarë, tregon sesi mërgimtarët kanë gjetur mbështetje dhe solidaritet nga institucionet fetare dhe organizatat e tjera humanitare.
Në kohëra të vështira, ky solidaritet ka qenë shpesh një shpëtim për shumë shqiptarë në mërgim, duke i ndihmuar ata të përballen me izolimin dhe sfidat e jetës në një vend të huaj. Pra, rëndësia e raporteve të mira shoqërore përmendet në disa raste, ku autori thekson sfidat e ruajtjes së marrëdhënieve miqësore dhe bashkëpunuese me bashkatdhetarët dhe vendasit. Shoqëria e mërgimit është e përshkruar si një “sfidë e njerëzimit,” duke theksuar vështirësitë që lindin nga bashkëjetesa mes komuniteteve të ndryshme dhe luftën për të mbajtur një ndjenjë të përkatësisë dhe mbështetjes në një mjedis të huaj.
Ndërsa Lufta e Kosovës përbën një moment kthesë të rëndësishme në narrativë, duke theksuar përjetimet personale dhe largësinë e ndjeshme nga atdheu në kohën më kritike të kombit. Peripecitë e bashkimit familjar gjatë kohës së luftës shtojnë dimensionin emocional të veprës, duke treguar dhimbjen e ndarjes dhe përpjekjet e një familjeje për të qëndruar e bashkuar në një periudhë kaosi dhe pasigurie. Kthimi i tij apo i autorit në Kosovë pas luftës është një moment reflektimi dhe përjetimi i një ndjenje triumfi, por gjithashtu edhe i një trishtimi të përzier, ku autori ndihmon refugjatët dhe merret me çështje pajtimi. Ky veprim përçon mesazhin e solidaritetit dhe të rikthimit te vlerave njerëzore pas periudhave të dhimbshme historike.
Poezitë e përmendura nga autori Zeqa në fund te këtij libri, si “Ëndrra për atdhe,” “Monolog me Nënën,” dhe “Vaji i mërgimtarit”, përmbajnë një përmbledhje të ndjenjave të brendshme të autorit dhe lidhjes së tij me atdheun. Poezitë përfaqësojnë jo vetëm një formë të shprehjes artistike, por edhe një shprehje të sinqertë të dhimbjes dhe mallëngjimit që një mërgimtar përjeton për vendin dhe familjen e tij. Ato pasqyrojnë një gjendje shpirtërore që tejkalon fjalët e zakonshme dhe bëhet një përshkrim poetik i mallit të pashuar për vendlindjen. Autori përveç përpjekjeve emocionale dhe sfidave të përditshme, përjeton një rritje të dukshme në suksesin e tij financiar. Kthimi i të hollave në bankë, marrja e kredive dhe ndërtimi i besueshmërisë së përhershme në shoqërinë italiane përshkruajnë realizimin e ëndrrave të tij financiare, që shpesh janë një pjesë e rëndësishme e rrugëtimit të mërgimtarëve. Kjo tregon jo vetëm përmirësimin e kushteve jetësore, por edhe stabilitetin dhe respektin që ka arritur në komunitetin ku jeton. Kthimi në vendlindje pas lufte është një moment i mbushur me ndjenja të përziera. Ai e përjeton vizitën si një rikthim te rrënjët, por ndjen edhe trishtim për ndryshimet që kanë ndodhur. Megjithatë, ai tregon sesi ndihmoi refugjatët dhe përpiqet të pajtojë një ngatërresë, duke shfaqur një ndjenjë të fortë të përgjegjësisë sociale dhe humanizmit.
Në tërësi, “Largimi i imponuar nga vendlindja” përshkruan një rrugëtim të gjatë dhe të mundimshëm të një individi, që përmes përvojave të tij tregon përjetimet e thella të mërgimit, ndjenjën e dashurisë për atdheun, sfidat e jetës së përditshme dhe suksesin përmes përpjekjeve personale.
Përmbyllja e librit Mall e Dashuri për Atdhe; i autorit Florim Zeqa, përmbledh ndjenjat dhe përvojat e një mërgimtari që ka kaluar dekada larg atdheut të tij. Nëpërmjet rrëfimeve personale, autori sjell në pah sfidat, përpjekjet, dhe sakrificat që një shqiptar i diasporës përjeton në përballje me mërgimin. Largimi i imponuar nga Kosova për arsye politike dhe socio-ekonomike përshkruhet si një ndarje e dhimbshme nga familja dhe vendlindja duke theksuar mallin e pashuar për atdheun. Pavarësisht vështirësive, përkushtimi i autorit për të ndërtuar një jetë më të mirë për veten dhe familjen e tij është i përshkruar përmes momenteve të triumfit dhe arritjeve të rëndësishme. Gjithashtu, Florim Zeqa thekson rëndësinë e solidaritetit, besimit dhe lidhjeve shoqërore në mërgim, duke treguar se përtej largësisë fizike, dashuria për atdheun mbetet një forcë që i mban gjallë të gjithë mërgimtarët.
Me poezi të ndjera dhe reflektime personale, libri mbyllet duke forcuar mesazhin e qëndrueshmërisë, sakrificës, dhe shpresës së mërgimtarëve për t’u rikthyer një ditë në tokën e tyre, duke përmbushur ëndrrën e përbashkët të çdo shqiptari: rikthimin në atdheun që nuk harrohet kurrë.
Autorit të librit, Florim Zeqa, i urojmë suksese të mëtejshme në krijimtarinë e tij letrare, publicistikë, gazetari dhe poezi. Puna e tij qëndron si një zë i fuqishëm për përjetimet e mërgimtarëve dhe dashurinë e pashuar për atdheun, duke ndikuar jo vetëm në botën letrare, por edhe në ndërgjegjësimin për çështjet që prekin kombin tonë. Le të vazhdojë të frymëzojë dhe të pasurojë kulturën tonë shqiptare me veprat e tij të ndjera dhe të thella.
