Rreth varrit të Adam Buhajovit janë vendosur arinj pelushi të vegjël dhe të mëdhenj sikur po i bëjnë shoqëri. Por ky 17-muajsh nuk është vetëm. Nëna e tij, 27-vjeçarja Sofija Buhajova, u varros me të në një varrezë të zymtë në qytetin jugor të Ukrainës, Zaporizhzhia. Stërgjyshja e Adamit, Tetjana Tarasevich (68) prehet në varr pikërisht pranë tyre.
Të tre u vranë njëkohësisht më 7 nëntor të vitit të kaluar në një sulm rus. Tetjana ka kapur disa nga momentet e fundit të Adamit me një video në celularin e saj. Ata po ecnin me mamin e Adamit Sofia. Adami me flokë bjonde dhe sy blu ka veshur një xhaketë të kuqe dhe një kapelë leshi Mickey Mouse. “Mos e hiq kapelën, do të kesh ftohtë”, i thotë me butësi Tetjana, por ai gjithsesi e bën.
Një orë më vonë të tre ishin në shtëpi, duke u përgatitur për të ngrënë diçka, kur një bombë ruse goditi ndërtesën e tyre të banesës. Adami, Sofija dhe Tetjana u vranë së bashku me gjashtë civilë të tjerë, shkruan BBC .
“Ky është ferri në tokë. Kam humbur nënën, vajzën dhe nipin në një sekondë”
Nëna e Sofjes Julija Tarasevich (46) është në kërkim të forcës për të vazhduar jetën e saj – pa shumicën e familjes, pa të kaluarën dhe të ardhmen e saj: “Unë nuk di si të vazhdoj të jetoj. Ky është ferri në tokë. Kam humbur nënë, bijë dhe mbesë në një sekondë”.
Më e afërta që ai mund t’i afrohet tani është mbi varret e tyre. “Nëna ime e dashur”, thotë Julija duke qarë teksa përkëdhel foton e Tetjanës – një mjeke si ajo – ngjitur në një kryq druri. Një hap më tutje është varri i Sofjes dhe Adamit. Ajo përkulet për të prekur foton e tij, duke e quajtur “kotele ime e vogël”.
Më pas ai i drejtohet drejtpërdrejt fotos së Sofjes – një imazh bardh e zi i një gruaje të re me flokë të gjatë të errët: “Vajza ime e bukur, më vjen keq që nuk munda të të shpëtoj”. Babai i Sofjes, 60-vjeçari Serhij Luščaj, i qëndron pranë – një person i fortë që ndan humbjen dhe pikëllimin e saj. “Shpesh i vizitojmë varrezat dhe do i vizitojmë sa të jemi gjallë, sepse vërtet na lehtëson pak”, thotë Julija.
Sa herë që vijnë, varre të reja shtrihen në largësi. Varrezat po zgjerohen me një shpejtësi të pabesueshme, thekson Julija. Rreshtat e flamujve blu dhe të verdhë, që shënojnë varret e luftëtarëve të rënë, ngrihen drejt qiellit të zymtë gri.
Një objektiv i vazhdueshëm i rusëve
Zaporizhzhia është një objektiv i vazhdueshëm i forcave ruse. Është një qytet industrial me rëndësi strategjike pranë vijave të betejës. Termocentrali më i madh bërthamor në Evropë – rreth 55 km larg qytetit – mbahet nga rusët. Në ditën e sulmit në të cilin vdiqën Sofija, Tetjana dhe Adami, Julia telefonoi vajzën e saj nga Ukraina perëndimore, ku ishte në një udhëtim pune.
“I thashë të ketë kujdes. Bombat kishin rënë në qytet që nga mëngjesi. “Faleminderit mami, mos u shqetëso, gjithçka do të jetë mirë me ne,” u përgjigj Sofija”, tha nëna e saj.
Serhij ishte në punë kur dëgjoi se diçka kishte ndodhur. Ai ka telefonuar edhe vajzën e tij, por nuk ka marrë përgjigje. Më pas ai pa këtë mesazh në grupin WhatsApp të fqinjëve të tij: “Miq, kush tjetër ka mbetur nën rrënoja?”
“Shkova me nxitim në shtëpi duke u falur gjatë gjithë rrugës, por lutjet e mia tashmë ishin të kota. Kur arrita, pashë vetëm rrënoja. Endesha duke kërkuar ballkonin tim. Nuk e di sa kohë kaloi – dy ose tre orë – dhe E kuptova se nuk kishte më asgjë, nuk kishte më shpresë për shpëtim”, thotë Serhij.
Në ditët që pasuan, disa gjëra u gjetën nga rrënojat – filxhani prej porcelani i Sofjes, i cili disi mbeti i paprekur, peshku me të cilin Adami luante në vaskë dhe xhaketa e vogël e kuqe që kishte veshur në shëtitjen e fundit. Tani është një thesar familjar, me shumë kujtime të çmuara.
“Çdo mbrëmje kur kthehesha nga puna, e çoja Adamin për një shëtitje. Ai ishte shumë kurioz për qiellin. Ai tregonte gishtin e tij të vogël lart dhe ne flisnim me të për këtë. Dhe ai i donte zogjtë”, thotë. Serhij. Videoja familjare tregon Adamin në krahët e Sofjes dhe vrapon i rrethuar nga pëllumbat. “Ai foli kohët e fundit dhe ishte gjithmonë i buzëqeshur. Ishte i shëndetshëm, i bukur dhe i zgjuar. Ai dhe vajza ime na bënin të lumtur çdo ditë”, tha Julija.
“Nuk mund të bëhet fjalë për ndonjë armëpushim apo bisedime paqeje”
Pas pushtimit rus të Ukrainës në shkurt 2022, Julia e çoi Sofjen në siguri në Britaninë e Madhe. E reja punonte si përkthyese për trupat ukrainase të trajnuar nga Ushtria Britanike, por nuk mund të qëndronte larg Ukrainës. “Asaj i kanë munguar shumë prindërit, të afërmit dhe vendi”, thotë Julija. Sofia u kthye dhe lindi Adamin në qershor 2023. Ajo filloi të punonte në psikologji sepse e dinte që shumë njerëz në Ukrainë kanë nevojë për ndihmë psikologjike, tregon nëna e saj.
Julia është e vetëdijshme se Ukraina së shpejti mund ta gjejë veten nën presion për të negociuar me armikun. Donald Trump është kthyer në Shtëpinë e Bardhë dhe po mbron bisedimet e paqes midis Moskës dhe Kievit. Por si Julia ashtu edhe Serhij janë të palëkundur në besimin e tyre se Ukraina duhet të luftojë. Ata thonë se pretendimi i Donald Trump se ai mund t’i jepte fund luftës brenda një dite ishte qesharak.
“Rusia pushtoi vendin tonë dhe shkatërroi shtëpitë dhe familjet tona. Kështu që nuk mund të bëhet fjalë për armëpushim apo bisedime paqeje. Nëse ia lëmë territoret tona Putinit të pangopur dhe nuk hakmerremi për njerëzit që humbëm, nuk do të fitojmë kurrë.” pohon ai Julia.
Serhij thotë se kontakti i vetëm me rusët në territorin ukrainas duhet të jetë përmes luftimeve. Shumë ukrainas besojnë se edhe nëse do të ketë një armëpushim, Rusia herët a vonë do të sulmojë përsëri, siç bëri në vitin 2022, tetë vjet pas aneksimit të gadishullit të Krimesë. Moska tani kontrollon pothuajse një të pestën e Ukrainës.
Koha nuk është në anën e Ukrainës. Në vitin 2025, ekziston rreziku në disa fronte – mungesa e fuqisë punëtore, reduktime të mundshme në ndihmën e ardhshme ushtarake të SHBA-së dhe pakësimi i vëmendjes ndërkombëtare. Julija pranon se jeta në vendet e tjera vazhdon: “Njerëzit nuk mund të jetojnë në stres të vazhdueshëm, duke menduar vetëm për ne. Megjithatë, dua që ata të kujtojnë se aty afër është një luftë, në të cilën vdesin jo vetëm ushtarë, por edhe civilë”.
Ajo dëshiron që bota t’i dijë emrat – Adam Buhajov, Sofija Buhajova dhe Tetjana Tarasevich.
