Në Indeksin e perceptimit te korrupsionit 2024, deri në dy të tretat e vendeve morën vlerësime të dobëta, sipas Transparency International. Korrupsioni ka një ndikim negativ në mbrojtjen e klimës dhe standardet demokratike, dhe Kroacia është përkeqësuar, raporton Deutsche Welle .
Valë të nxehta rekord, përmbytje, zjarre – ndërsa rritja e ngjarjeve ekstreme të motit vë në rrezik arritjen e qëllimeve klimatike, një faktor kyç shpesh kalon pa u vënë re. Ky është korrupsion. Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit (CPI) i Transparency International (TI) për vitin 2024 zbulon se në shumë vende, ryshfeti dhe abuzimi me pushtetin ose pozicionin po pengojnë masivisht përpjekjet për mbrojtjen e klimës. Në kontekstin e ngrohjes globale rekord, minimin e demokracisë dhe reduktimin e përpjekjeve globale për të mbrojtur klimën, bota është mbështetur në një cep, sipas hulumtimit të TI.
Kriza e korrupsionit bllokon zgjidhjen e krizës klimatike
“Ne duhet të trajtojmë urgjentisht korrupsionin në rrënjën e problemit përpara se ai të minojë veprimin kuptimplotë të klimës,” shkroi drejtoresha e Transparency International Maíra Martini në një raport mbi CPI. Ajo kërkon që qeveritë dhe organizatat shumëpalëshe ta bëjnë çështjen e luftës kundër korrupsionit pjesë të strategjive të tyre që synojnë mbrojtjen e klimës.
“Sot, forcat e korruptuara jo vetëm që përcaktojnë gjërat në politikë, ato shpesh diktojnë politikën, duke hequr kontrollin, duke mbyllur kështu gazetarët, aktivistët dhe të gjithë ata që mbrojnë barazinë dhe qëndrueshmërinë”, thotë Martini. Qëndrueshmëria e vërtetë klimatike do të nënkuptonte përballjen e këtyre kërcënimeve kokë më kokë dhe përpjekjen për t’i trajtuar ato, shtoi ajo. “Njerëzit e cenueshëm në mbarë botën kanë nevojë urgjente për këto masa.”
Dhe si e bllokon korrupsioni masivisht mbrojtjen e klimës? Kjo ilustrohet në raport me disa shembuj konkretë.
SHBA: atje, sipas raportit, një koncern energjetik me sa duket ka paguar 60 milionë dollarë amerikanë në një skemë ryshfeti për të ndikuar në procesin e vendimmarrjes politike, pra për të ngadalësuar zgjerimin e burimeve të rinovueshme të energjisë. Paratë, sipas prokurorisë së shtetit, janë derdhur në llogarinë e një politikani dhe partnerëve të tij dhe synimi ka qenë që të shtyhet pagesa e subvencioneve për dy termocentrale bërthamore. Bëhej fjalë për miliarda dollarë, pretendohet.
Mashtrim miliona dollarësh në Rusi
Rusi: Një hetim ka zbuluar indikacione se miliona dollarë amerikanë nga një projekt i Fondacionit Global të Mjedisit (i menaxhuar nga UNDP, programi i ndihmës zhvillimore i OKB-së) me sa duket janë përvetësuar. Ky është një projekt që u zbatua ndërmjet viteve 2010 dhe 2017, i cili synonte të rriste efiçencën e energjisë dhe të reduktonte emetimet – por, sipas IÇK-së, nuk arriti të arrinte asnjërin nga këto synime të shpallura.
Libia: Vendi arab vuan nga kushtet ekstreme të motit, pasojat e të cilave përkeqësohen nga korrupsioni, pretendohet. Gjatë vitit 2023, pas vitesh mosmirëmbajtjeje, dy diga dështuan, duke rezultuar në përmbytje katastrofike me më shumë se 11,000 viktima njerëzore.
Vietnam: Ryshfeti dhe korrupsioni për të “lyer” zyrtarët e lartë të qeverisë, përkatësisht punonjësit e doganave dhe policisë kufitare, kanë lehtësuar kontrabandën e lëndës drusore kamboxhiane të prerë ilegalisht në Vietnam, pra “infiltrimin” e saj në tregun legal.
“Njerëzit anembanë botës po kërkojnë veprime klimatike nga qeveritë e tyre. Por kërkesat e tyre shpesh kundërshtohen nga fuqia e kompanive të naftës dhe gazit, të cilat përfitojnë nga shkatërrimi i natyrës,” kritikon Mads Christensen, drejtor i Greenpeace International, në Indeksin e sapopublikuar të Perceptimit të Korrupsionit për vitin 2024 planet”, shtoi ai.
Korrupsioni si barrë në shumë vende
Si pjesë e raportit të saj për vitin e kaluar, Transparency International kategorizoi 180 vende në mbarë botën për sa i përket perceptimit të korrupsionit në sektorin publik – në një shkallë nga zero (shumë i korruptuar) në 100 pikë (pa korrupsion). Duke qenë se vëllimi i korrupsionit po rritet, ashtu si edhe kompleksiteti i tij, sipas indeksit, më shumë se dy të tretat e vendeve të botës janë në pjesën e poshtme të tabelës – domethënë nën vlerën mesatare prej 50 pikësh – “me efekte të mëdha dhe potencialisht katastrofike në masat globale të mbrojtjes së klimës”, siç thuhet në raport. Kjo ka prekur pothuajse 6.8 miliardë njerëz, ose 85% të popullsisë së botës (tetë miliardë njerëz në Tokë).
Vendet me rezultatet më të ulëta janë kryesisht të vendosura në rajone të brishta të botës ku janë të pranishme konflikte të ndryshme: për shembull, Sudani i Jugut (8 nga 100), Somalia (9), Venezuela (10), Siria (12), Libia (13), Eritrea (13), Jemeni (13) dhe Guinea Ekuatoriale (13).
Sa i përket vendeve të rajonit të Ballkanit Perëndimor, Kroacia ka marrë pikën më të lartë – 47. Kjo do të thotë se është përkeqësuar me tre pikë në krahasim me vitin e kaluar dhe tani ka të njëjtin numër pikësh si Armenia, dhe një pikë më pak se Sllovakia dhe Namibia. Në të njëjtën kohë, është një pikë më mirë se Malta dhe Mali i Zi. Serbia ka marrë 35 pikë (-1 krahasuar me vitin e kaluar), po aq sa Ukraina, dhe Bosnja dhe Hercegovina me 33 pikë është dy pikë më pak se një vit më parë dhe tani është në të njëjtin nivel me Bjellorusinë dhe Laosin.
Kroacia është gjithashtu ndër vendet më të korruptuara në BE.
Më shumë se një mijë aktivistë mjedisorë u vranë
Hulumtimi i TI nxjerr në pah edhe dëmin njerëzor të këtij fenomeni të quajtur korrupsioni klimatik. Aktivistët e klimës, njerëzit në vijën e parë që luftojnë krizën klimatike, janë të ekspozuar rregullisht ndaj frikësimit, dhunës apo edhe vrasjes, thuhet. Ky është një rrezik i madh, veçanërisht në vendet me probleme serioze të korrupsionit: “pothuajse të gjitha 1013 vrasjet e aktivistëve të klimës që nga viti 2019 janë regjistruar në vende me një indeks CPI më pak se 50”, pretendon Transparency.
IÇK-ja dokumenton qartë kontrastin e fortë midis vendeve me institucione të forta, të pavarura dhe zgjedhje të lira dhe të ndershme, dhe atyre të sunduara nga regjime represive, autoritare. Demokracitë e plota kanë një CPI mesatare deri në 73, demokracitë me të meta kanë një indeks mesatar të perceptimit të korrupsionit prej 47, ndërsa regjimet jodemokratike arrijnë një vlerë mesatare prej vetëm 33 pikësh.
Një kërcënim global në rritje
“Korrupsioni është një kërcënim global në rritje, ai jo vetëm që minon zhvillimin, por është një nga shkaqet kryesore të rënies së niveleve të demokracisë, paqëndrueshmërisë dhe shkeljeve të të drejtave të njeriut”, theksoi François Valérian, Kryetar i Transparency International. Komuniteti ndërkombëtar duhet ta vendosë luftën kundër korrupsionit në krye të listës së tij prioritare, thotë ai. “Kjo është thelbësore për të larguar forcat autoritare dhe për të siguruar një botë paqësore, të lirë dhe të qëndrueshme.”
Që nga prezantimi i tij në 1995, Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit është vendosur si treguesi kryesor global i përhapjes së ryshfetit. Ai analizon situatën në 180 vende të botës dhe i referohet perceptimit të përhapjes së korrupsionit në sektorin publik. Indeksi bazohet në të dhëna nga 13 burime të jashtme, duke përfshirë Bankën Botërore, Forumin Ekonomik Botëror, kompanitë private të konsulencës, grupe të ndryshme kërkimore dhe organizata të tjera.
