Plani fillestar i Vladimir Putin për të pushtuar Ukrainën brenda pak ditësh përfundoi në katastrofë. Por pasi Donald Trump anashkaloi Kievin dhe aleatët evropianë dhe vendosi bisedime të drejtpërdrejta paqeje me Moskën, presidenti rus është tani më afër se kurrë për të marrë atë që donte nga pushtimi i tij tre-vjeçar.
Ambicia kryesore e Putinit, thanë njerëzit që folën me të gjatë luftës, është të krijojë një arkitekturë të re sigurie që i jep Rusisë një sferë ndikimi në Evropë – njësoj si Konferenca e Jaltës që i shërbeu Bashkimit Sovjetik në fund të Luftës së Dytë Botërore, raporton Financial Times.
Amerika tani mund ta bënte të mundur për të. Ministri i Mbrojtjes Pete Hegseth ka hedhur poshtë aspiratat e Ukrainës për t’u anëtarësuar në NATO dhe për të çliruar territorin e saj nga pushtimi rus. Putin dhe Trump diskutuan “bashkëpunimin dypalësh ekonomik”, duke treguar se SHBA është gati të heqë sanksionet e saj kundër Moskës.
Trump duket se synon të zvogëlojë angazhimin e Amerikës ndaj NATO-s dhe t’ua lërë paqeruajtjen vendeve evropiane.
“Situata duket shumë më e favorshme për Putinin se në çdo moment gjatë luftës në tre vitet e fundit. Nëse SHBA thjesht ndërpret në mënyrë të njëanshme mbështetjen ushtarake dhe diplomatike, si dhe ndarjen e inteligjencës, atëherë Ukraina do të jetë në një pozitë shumë të vështirë. Dhe do të jetë e vështirë të dalësh prej saj edhe nëse evropianët përfshihen më shumë”, tha Alexander Gabuev, drejtor i Qendrës Carnegie Rusia Eurasia në Berlin.
“Një telefonatë mund të ndryshojë rrjedhën e historisë”
Kishte një gëzim të dukshëm në Moskë pas bisedimeve mes Trump dhe Putin të mërkurën.
“Një thirrje e vetme mund të ndryshojë rrjedhën e historisë. Sot, liderët e Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë kanë hapur derën për një të ardhme të formësuar nga bashkëpunimi, jo nga konflikti”, tha Kirill Dmitriev, drejtori i një fondi shtetëror rus i përfshirë në bisedimet me Shtetet e Bashkuara për shkëmbimin e të burgosurve.
Thirrja shënoi një ndryshim dramatik nga politika e SHBA-së nën Joe Biden, paraardhësin e Trump, i cili u zotua të mbështesë Ukrainën “për aq kohë sa të jetë e nevojshme” dhe të punojë me vendet e tjera perëndimore për të izoluar Rusinë. Tani Amerika ka njoftuar se fitorja me kushtet ukrainase nuk është “reale” dhe Moska e ka mirëpritur këtë ndryshim si një kthim në mendje.
“Amerikanët më në fund po i marrin gjërat seriozisht dhe pa iluzionet e pakuptimta që kanë ushqyer ukrainasit që nga fillimi i luftës. Ky është sens i përbashkët. Dhe një mundësi për të ndalur luftën,” tha një ish-zyrtar i lartë rus.
“Putini i hoqi të gjitha iluzionet pas tre ditësh, kur Rusia kuptoi se planet e saj për një fitore të rrufeshme kishin dështuar. Por evropianët dhe amerikanët kanë qenë në iluzion që atëherë dhe vetëm tani kanë filluar ta shohin pikën,” shtoi ish-zyrtari.
Përmenden datat e mundshme për përfundimin e luftës.
Zyrtarë të lartë ukrainas dhe perëndimorë kanë thënë se Trump dhe Putin ka të ngjarë të përpiqen të sigurojnë një armëpushim në një nga dy datat e ardhshme të rëndësishme: Pashkët, të cilat si kishat ortodokse ashtu edhe ato katolike do ta festojnë më 20 prill të këtij viti; ose 9 maj, kur Rusia feston fitoren sovjetike ndaj Gjermanisë naziste.
“Putini do të dëshirojë të arrijë një marrëveshje në një ditë të rëndësishme,” tha një zyrtar ukrainas.
Në Moskë, tregjet reaguan me gëzim. Rubla u forcua pesë për qind kundrejt dollarit dhe indeksi kryesor i bursës së Moskës u rrit 2.8 për qind në nivelin më të lartë në nëntë muaj.
Përfaqësuesit e linjës së ashpër pro-luftës i mirëpritën të gjitha këto si një shenjë se fitorja ruse ishte e arritshme.
“Kjo duhet të ketë qenë e dhimbshme për BE-në dhe Ukrainën. Por opinioni i tyre nuk ka më rëndësi. Ukraina është vetëm një rast për një dialog të madh midis dy vendeve të mëdha për fillimin e një epoke të re në historinë njerëzore,” tha Konstantin Malofeyev, një manjat konservator që drejton disa njësi vullnetare ruse në Ukrainë.
Putin i tha Trumpit se donte të “zgjidhte arsyet e konfliktit”, duke treguar se Rusia nuk kishte hequr dorë nga qëllimi i saj për të ndaluar ambiciet e Ukrainës për t’u bashkuar me Perëndimin dhe për të zhbërë urdhrin e sigurisë të pas Luftës së Ftohtë.
Moska gjithashtu kërkon që Ukraina të heqë dorë nga kontrolli i katër rajoneve të pushtuara juglindore, asnjë prej të cilave Rusia nuk e kontrollon plotësisht, dhe pret që Perëndimi të heqë të gjitha sanksionet për luftën.
Për shkak se Rusia ka avantazhin në fushën e betejës, Putini mund të vendosë të vazhdojë luftën nëse Trump nuk pajtohet me të gjitha kërkesat e tij, sipas Dmitry Trenin, një profesor në Shkollën e Lartë të Ekonomisë në Moskë.
“Rusia është serioze për nevojën për të zgjidhur çështjen e Ukrainës dhe është e vetëdijshme se garancitë e vetme mbi të cilat mund të mbështetet janë ato që mund t’i arrijë vetë. Një marrëveshje që nuk plotëson kërkesat jetike të sigurisë së Rusisë do të çonte vetëm në një luftë të re. Rusia nuk do ta lejojë këtë. Luftimet nuk do të ndalen me fillimin e negociatave; dhe nëse nuk ka marrëveshje, do të vazhdojë”, tha Trenin.
Veçanërisht, delegacioni i emëruar nga Trump për negociatat me Rusinë nuk përfshin të dërguarin e tij për Ukrainën, Keith Kellogg, i cili ka mbrojtur hapur presionin në rritje ndaj Moskës dhe ruajtjen e furnizimit me armë në Ukrainë.
“Kjo sugjeron se administrata nuk do t’i marrë seriozisht interesat thelbësore të Ukrainës. Putini do ta shohë këtë si një konfirmim të botëkuptimit të tij dhe një hap drejt realizimit të ëndrrës së tij për fërkime të thella midis SHBA-së dhe Evropës,” tha një ish-zyrtar i lartë amerikan.
Trump i befasoi ukrainasit
Përpjekja e Trump për t’i dhënë fund luftës shpejt e kapi Ukrainën në befasi. Kievi shpresonte se mund ta bindte Trumpin që të përpunonte një qëndrim të përbashkët për ta sjellë Rusinë në tryezën e bisedimeve dhe ofroi akses në rezervat e saj të metaleve të rralla në këmbim të mbështetjes së SHBA.
Andriy Yermak, shefi i shtabit të presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky, i tha Financial Times se ishte një sfidë për të zhvilluar marrëdhënie të ngushta me bashkëpunëtorët e Trump dhe pranoi se do të duhej kohë për të ndërtuar atë lloj marrëdhënieje që ekzistonte me administratën Biden.
Tani për tani, Kievi dhe aleatët e tij evropianë po e shikojnë të shqetësuar, nga frika se SHBA do të arrijë një marrëveshje të pafavorshme me Putinin për t’i dhënë fund luftës – dhe do t’u dërgojë atyre një faturë.
“Trump është dëshmuar të jetë po aq i keq sa kishim frikë. Ai është i gatshëm të bëjë një marrëveshje me Putinin në kurriz të Ukrainës dhe ende dëshiron që Ukraina ta paguajë atë për burimet minerale. Pyetja është se çfarë do të bëjnë Ukraina dhe Evropa,” tha Volodymyr Kulik, një profesor i shkencave politike në Shkollën Ekonomike të Kievit.
