Pas trazirave politike të muajve të fundit, rizgjedhjes së Donald Trump si president i SHBA-së dhe Konferencës së Sigurisë së Mynihut, e cila aktualisht po vendos fatin e Ukrainës, është e qartë se bota po ndryshon.
Trump anashkalon Zelenskyn dhe të gjithë BE-në
Udhëheqësit politikë botërorë u mblodhën në kryeqytetin bavarez për një konferencë sigurie. Ky takim është mbajtur që nga viti 1963, por ky vit ishte i veçantë sepse u organizua vetëm pak ditë pasi Trump njoftoi se kishte folur me liderin rus Vladimir Putin dhe njoftoi fillimin e negociatave për paqen.
Qasja e Trump ka ngritur shqetësime në Kiev dhe midis aleatëve evropianë për lëshime të mundshme të njëanshme ndaj Rusisë, veçanërisht në dritën e deklaratave të Sekretarit të Mbrojtjes së Trump, Pete Hegseth, i cili tha se kthimi i Ukrainës në kufijtë e saj të vitit 2014 ishte një “qëllim jorealist”.
Disa analistë besojnë se interesat e presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky po anashkalohen plotësisht dhe se ky mund të jetë një njoftim për ndarjen e Ukrainës në pjesë lindore dhe perëndimore, ashtu siç u nda Gjermania.
Financial Times shkruan se presidenti rus Vladimir Putin është tani më afër se kurrë për të marrë atë që donte nga pushtimi i tij trevjeçar në Ukrainë. Ambicia kryesore e Putinit, thanë njerëzit që folën me të gjatë luftës, është të krijojë një arkitekturë të re sigurie që do t’i lejojë Rusisë të ndikojë në Evropë. Amerika mund ta përmbushë atë për të.
Kjo ndryshon paradigmën
Ne jemi dëshmitarë, para së gjithash, një ndryshim të përhershëm në marrëdhëniet midis Evropës dhe Amerikës. Ministri Hegseth tha gjatë një vizite në Varshavë se vendet evropiane duhet të investojnë në mbrojtje tani sepse prania amerikane në kontinent nuk mund të pritet të zgjasë përgjithmonë.
Duke vënë në dukje Poloninë, e cila planifikon të shpenzojë 4.7 për qind të PBB-së së saj për mbrojtjen këtë vit, si një model, Hegseth përsëriti kërkesën e Uashingtonit që aleatët evropianë të NATO-s të mbajnë një barrë më të madhe financiare për sigurinë e tyre.
Me të gjitha sa më sipër, është e qartë se jemi dëshmitarë të ndryshimeve tektonike, një moment i ri në historinë botërore. Rendi botëror, i përcaktuar nga marrëdhëniet e forta midis Evropës dhe Shteteve të Bashkuara, pushon së ekzistuari pasi Amerika në mënyrë shumë të qartë shpall tërheqjen e saj nga Evropa. Të gjitha deklaratat tregojnë në këtë drejtim.
Amerika qëndroi në mbrojtje të Evropës për dekada
Gjatë tetë dekadave të fundit, Shtetet e Bashkuara kanë luajtur një rol të rëndësishëm në Evropë, veçanërisht nëpërmjet pranisë së tyre ushtarake dhe mbështetjes politike. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, trupat amerikane luajtën një rol kyç në pushtimin e Normandisë dhe, ndër të tjera, morën pjesë në çlirimin përfundimtar të Parisit, depërtimin në Rhine dhe hyrjen në Berlin me forcat sovjetike, të cilat i dhanë fund luftës në Evropë.
Pas luftës, SHBA-të udhëhoqën krijimin e Planit Marshall për rindërtimin e Evropës dhe u bënë mburoja e Evropës nga kërcënimi sovjetik gjatë Luftës së Ftohtë.
Ka gjithnjë e më pak kohë për të pritur.
Analisti i politikës së jashtme Denis Avdagić thotë se është e arsyeshme të konkludohet se arkitektura aktuale e sigurisë në Evropë po ndryshon dhe se ka një fije të përbashkët në deklaratat e zyrtarëve amerikanë se Evropa duhet të shqetësohet për të ardhmen e saj.
“Evropa nuk ka rrugëdalje tjetër përveçse të përpiqet të marrë sigurinë në duart e veta dhe të punojë shumë seriozisht për të. Nuk ka kohë për të pritur dhe menduar më tej. Ka ardhur momenti kur duhet të veprojë”, tha Avdagiç.
Për një mundësi të tillë kemi biseduar me analistin e politikës së jashtme, Bozho Kovaçeviq, ish-ambasador në Rusi.
Nëse kjo ndodh, do të jetë rezultat i vullnetit të liderëve të dy fuqive perandorake – Shteteve të Bashkuara dhe Federatës Ruse. Kjo do të thotë se marrëdhëniet që karakterizuan politikën ndërkombëtare në shekullin e 19-të po kthehen në skenën globale. “Është parimi me të cilin fuqitë e mëdha vendosin për fatin e shteteve të vogla,” tha ai.
“Perëndimi është i pari që shkel ligjin ndërkombëtar”
Sa i përket vetë ndarjes, ai thotë se nuk mund të diskutohet derisa të shpallet një zgjidhje e propozuar paqësore.
“Kjo sigurisht është në kundërshtim me parimet aktuale të së drejtës ndërkombëtare në lidhje me paprekshmërinë e kufijve me forcë. Megjithatë, bota perëndimore ka krijuar disa precedentë kur ka mbështetur ndryshimet e dhunshme të regjimit në pjesë të caktuara të botës.
Këtu kemi shembullin e Irakut në vitin 2003, ndërhyrjet europiano-amerikane në Libi etj. Prandaj, është e nevojshme të pyesim pse Perëndimi pret që të tjerët të sillen në përputhje me të drejtën ndërkombëtare nëse ai vetë e shkel atë. “Por Trump tha gjithashtu se nuk i intereson e drejta ndërkombëtare, por Amerika si një shtet i fuqishëm që ndjek interesat e veta me forcë apo vullnet”, tha ai.
“Bashkimi Evropian duhet të mësojë nga kjo. Duhet të jetë në gjendje të mbrohet në rast rreziku. Evropa nuk është në gjendje ta bëjë këtë tani. Dhe duke e ditur këtë, ajo po udhëheq betejën e fjalëve kundër Rusisë dhe është e varur nga SHBA. Duke bërë këtë, është Trump ai që vendos kushtet e bashkëpunimit”, përfundoi ai.
“Është për t’u vendosur në një pozicion edhe më të nënshtruar ndaj SHBA-së për të ruajtur atë që është ndërtuar për rreth 80 vjet. Megjithatë, ka një numër të madh pikëpyetjesh dhe pyetja është se si do të duket kjo. Është koha për të marrë vendime,” tha ai.
Evropa përballet me shpenzime serioze për mbrojtjen
“Ne nuk kemi asnjë luftë për një filozofi evropiane për të ardhmen, por duhet ta marrim mbrojtjen në duart tona. Problemi është se ne jemi ende në pritje të zgjedhjeve gjermane dhe Gjermania është sigurisht një nga themelet kyçe të BE-së dhe NATO-s. Duhet të jetë vendi që udhëheq BE-në me Francën”, thotë ai.
“Nëse do të shkonim në pesë për qind të shpenzimeve të mbrojtjes, siç po bën Polonia, do të ishte një barrë e madhe dhe e rëndë financiare, por padyshim që do të ishte e nevojshme dhe do të duheshin sakrifica buxhetore për diçka të tillë. Askush nuk dëshiron ta refuzojë Amerikën, por është e qartë se me kaq shumë mesazhe nga pala amerikane, gjërat nuk do të jenë njësoj”, tha Avdagiç.
Po sikur Ukraina të ndahet?
Kjo temë lidhet edhe me çështjen e së ardhmes së Ukrainës, përkatësisht ndarjen e mundshme të saj. Ish-ministrja e Jashtme kroate Vesna Pusić tha se “ka shumë gjasa që Ukraina të ndahet nëse kalon ky plan që po lë të kuptohet dhe se ne do të marrim përsëri “Gjermaninë Lindore dhe Perëndimore”.
