Deklarata e ministrit të Jashtëm rus Sergei Lavrov, pas takimit me homologun e tij serb Marko Gjuriq në Moskë, mund të interpretohet si tregues se Rusia jo vetëm që nuk dëshiron të largohet nga pronësia e Industrisë së Naftës së Serbisë (NIS), por gjithashtu është e interesuar të ndërtojë objekte si pjesë e ekspozitës EXPO 2027.Lavrov tha se Rusia dhe Serbia kishin rënë dakord të vazhdojnë të punojnë së bashku për të shmangur dëmin e shkaktuar nga sanksionet ndaj NIS, por ai gjithashtu zbuloi se Rusia “ka konfirmuar gatishmërinë e saj për të forcuar bashkëpunimin në lidhje me modernizimin e infrastrukturës së transportit për ekspozitën EXPO”.
Ndër të tjera, ministri Lavrov konfirmoi pjesëmarrjen e Rusisë në ekspozitën EXPO, dhe mori garanci nga ministri Gjuriq se Rusia do të ketë një vend qendror brenda ekspozitës.
Është interesant fakti se takimi i dy ministrave të jashtëm, i cili u zhvillua të hënën, është takimi i parë i zyrtarëve rusë dhe serbë në një nivel kaq të lartë dhe se ai u organizua një ditë para fillimit të negociatave ndërmjet Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara (SHBA) në Arabinë Saudite për përfundimin e luftës në Ukrainë.
Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, dhe veçanërisht që nga vendosja e sanksioneve kundër Rusisë, takimet ndërmjet zyrtarëve rusë dhe serbë kanë marrë pak mbulim mediatik dhe deri më tani në Moskë kanë udhëtuar vetëm ministrat pa portofol, Nenad Popoviç dhe Aleksandar Vulin.
Kujtojmë gjithashtu se presidenti Aleksandar Vuçiq refuzoi ftesën e presidentit rus Vladimir Putin për të marrë pjesë në samitin e BRICS në tetor të vitit të kaluar.
Takimi mes Lavrov dhe Gjuriqit, si dhe deklaratat e tyre për “miqësi të madhe dhe forcimin e bashkëpunimit ekonomik”, tregojnë se situata në nivel ndërkombëtar po ndryshon dhe këtë ndryshim e ka sjellë presidenti amerikan Donald Trump, i cili ka marrëdhënie më të lirshme me Rusinë sesa paraardhësi i tij Joe Biden, thonë bashkëbiseduesit e Danas.Në këtë këndvështrim, sipas tyre, Rusia sheh një mundësi për të rifituar ndikimin ekonomik dhe energjetik në këtë rajon që kishte para luftës në Ukrainë.
Megjithatë, një nga bashkëbiseduesit e Danas beson se nuk ka gjasa që kompanitë ruse të jenë në gjendje të hidhen në garën për ndërtimin e objekteve në kuadër të EXPO 2027, sepse puna tashmë ka filluar, dhe negocimi i marrëveshjeve ndërkohë që sanksionet kundër Rusisë janë në fuqi nuk është realiste.
Ai beson gjithashtu se dominimi energjetik i Rusisë në Serbi po zhduket dalëngadalë me importin e gazit nga Azerbajxhani dhe ndërtimin e gazsjellësit me Rumaninë, nga ku, sipas planeve të shtetit, gazi do të arrijë në vendin tonë pas tre vjetësh.
Gjithçka mban erë paqeje dhe fund të sanksioneve ndaj Rusisë
Analisti politik dhe ekonomik Aleksandar Gjokiq thotë për Danas se qëndrimi i Rusisë për ndërtimin e projekteve në kuadër të ekspozitës EXPO nuk është befasues, duke pasur parasysh se gjatë negociatave në Riad, përfaqësuesit e SHBA-së dhe Rusisë përmendën gjithashtu potencialin për bashkëpunim ekonomik nëse procesi i paqes rreth Ukrainës përfundon me sukses.
“Kjo do të thotë se shumica, nëse jo të gjitha, sanksionet do të hiqen nga Rusia.” “Në këtë dritë, Rusia do të jetë në gjendje të investojë në Serbi, natyrisht, të gjitha nën kushtet e negociatave të suksesshme të paqes”, tha Gjokiç.
Bojan Stanić, përfaqësues i Dhomës së Tregtisë Serbe (SCC), gjithashtu beson se fillimi i negociatave midis Rusisë dhe SHBA-së për përfundimin e luftës në Ukrainë po e ndryshon shumë pamjen aktuale të skenës gjeopolitike.
Ai thekson se në negociatat në Riad do të marrin pjesë edhe përfaqësues të biznesit rus dhe se temë e diskutimit do të jetë se sa kanë humbur kompanitë amerikane dhe ruse për shkak të luftës dhe sanksioneve.
Staniq shton se po ashtu flitet se të dyja palët do të rinovojnë këto kontakte ekonomike në tre muajt e ardhshëm.
Ai thekson se zhvillimi i tillë i marrëdhënieve mes Rusisë dhe SHBA-së po ndikon edhe në ndryshimin e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe Rusisë, e cila tashmë mund të shfaq hapur interes për ndërtimin e objekteve në kuadër të ekspozitës EXPO.
Stanić thotë se bashkëpunimi ekonomik ndërmjet Serbisë dhe Rusisë ka qenë vazhdimisht në rënie që nga fillimi i luftës në Ukrainë, sepse është bërë më e vështirë qasja në tregun rus për shkak të sanksioneve dhe për të njëjtën arsye importet nga ai vend janë zvogëluar dhe janë zëvendësuar me importe të komponentëve nga vendet perëndimore.
Ai gjithashtu thekson se Serbia e ka ndërprerë plotësisht importin e naftës nga Rusia, pikërisht për shkak të sanksioneve.
“Rusët mezi presin të aktivizohen ekonomikisht këtu, përmes projektit EXPO, i cili është shtytësi i rritjes sonë në tre vitet e ardhshme”. “Sigurisht që është në interesin e tyre”, thotë Stanić për Danas.
Megjithatë, nëse bashkëpunimi ekonomik ndërmjet Serbisë dhe Rusisë do të rikthehet, vlerëson ai, nuk varet vetëm nga marrëdhëniet mes Rusisë dhe SHBA-së, por edhe nga Bashkimi Evropian (BE), qëndrimi i të cilit, thekson ai, nuk duhet nënvlerësuar.
Stanić shton se Serbia është shumë më e varur nga tregu evropian, edhe për sa i përket furnizimit me energji, por edhe mallra të tjera, sepse gazi azerbajxhanas duhet të vijë përmes territorit të BE-së.
“BE-ja mund të bëjë presion ndaj Serbisë, duke pasur parasysh se ajo është pak e frustruar sepse nuk është pjesë e negociatave me Rusinë dhe SHBA-në për përfundimin e luftës në Ukrainë, domethënë se ka mbetur jashtë tryezës. “Ata mund të nxjerrin zhgënjimin e tyre këtu me ne, prandaj ne nuk mund të mbështetemi shumë në këto marrëdhënie midis Amerikës dhe Rusisë. Duhet të kemi parasysh edhe BE-në, sepse ne eksportojmë më shumë se 60 për qind të mallrave tona atje”, thotë Staniç.
“Dëshirat e Rusisë janë një gjë, mundësitë e saj janë një tjetër”
Ekonomisti Sasha Gjogoviq e interpreton deklaratën e Lavrovit se Rusia synon të qëndrojë në këtë fushë, duke shtuar se pavarësisht sanksioneve dhe falë pasivitetit të BE-së, ajo ka arritur të ruajë me aq sa ka mundur ndikimin politik, ekonomik dhe energjetik në Serbi.
Në aspektin ekonomik, thekson ai, Rusia ka rënë në listën e partnerëve më të mëdhenj të tregtisë së jashtme të Serbisë dhe tani renditet në vendin e nëntë.
“Nuk ka pasur investime nga Rusia, nuk ka pasur mundësi investimi për shkak të sanksioneve”. Gjithashtu, edhe pse këtu ekzistonte dëshira për të blerë pajisje ushtarake nga Rusia, kjo nuk ishte e mundur gjithashtu për shkak të sanksioneve. “Vetëm importet e NIS dhe gazit natyror mbeten si një lloj lidhjeje midis Rusisë dhe Serbisë,” tha Gjogovic.
Deklarata e Lavrov, shton ai, tregon se Rusia po përpiqet të gjejë një kornizë për të ruajtur interesat ruse në NIS.
