A është tërheqja e SHBA-së nga Trump nga Ukraina fundi i fuqisë amerikane dhe fillimi i një rendi të ri botëror?
Për dekada, Shtetet e Bashkuara kanë qenë shtylla kurrizore e aleancës perëndimore, garantuesi i sigurisë globale dhe një simbol i fuqisë politike dhe ushtarake që pengon ata që duan të formësojnë botën sipas rregullave të forcës dhe jo sipas ligjit.
Sot, megjithatë, ky lojtar me role po përballet me sfidën e tij më të madhe që nga fundi i Luftës së Ftohtë – dhe kjo sfidë vjen nga brenda.
Administrata e Presidentit Donald Trump po shqyrton seriozisht mundësinë e reduktimit apo edhe të eliminimit të mbështetjes ushtarake dhe financiare për Ukrainën . Ky vendim nuk do të ishte vetëm një ndryshim kursi në një krizë rajonale, por do të kishte edhe pasoja historike që do të preknin të gjithë botën.
A do të hiqte dorë Amerika nga roli i saj si lider global duke ndërmarrë këtë hap? Dhe më e rëndësishmja, çfarë lloj sinjali do t’u dërgonte atyre që po vëzhgojnë nga afër ndonjë shenjë dobësie në Perëndim?
Nëse Trump tërheq mbështetjen e SHBA-së për Ukrainën, të parët që do ta mirëpresin atë nuk do të jenë qytetarët amerikanë të shqetësuar për problemet e brendshme, por Vladimir Putin, Xi Jinping dhe liderë të tjerë autokratë që kanë pritur me vite një mundësi për të shtyrë kufijtë gjeopolitikë.
Tërheqja e Uashingtonit nuk do të nënkuptonte vetëm humbjen e Ukrainës – do të ishte triumfi i regjimeve autoritare dhe mesazhi se fuqia perëndimore është thjesht një iluzion.
Imagjinoni një botë ku Rusia kalon pa pengesa në Evropën Lindore, Kina kërcënon fqinjët e saj pa frikën e hakmarrjes dhe Irani destabilizon Lindjen e Mesme. Kjo është bota që do të rezultonte nga një tërheqje amerikane.
Një veprim i tillë do të shihej menjëherë nga Putini si provë se drejtimi i tij strategjik është i drejtë – se këmbëngulja është mjeti më i fuqishëm dhe se demokracitë nuk mund të përballojnë një betejë afatgjatë kundër këmbënguljes autokratike.
Më të rejat nga Inteligjenca Britanike e Mbrojtjes.
Hapi tjetër logjik i Kremlinit do të ishte rritja e presionit ndaj Moldavisë, vendeve baltike, madje edhe Ballkanit, ku Rusia prej vitesh po destabilizon rajonin përmes mekanizmave të ndryshëm.
Por Rusia nuk është i vetmi vend. Kina , e cila tashmë po teston vendosmërinë e Perëndimit në Paqësor, do të marrë një sinjal të paçmuar.
Nëse Amerika heq dorë nga Ukraina, si do të reagonte nëse Pekini do të vendoste të pushtonte Tajvanin? A mund të vazhdojnë Japonia, Koreja e Jugut dhe Filipinet të mbështeten në garancitë e sigurisë së SHBA-së? Nëse Uashingtoni tërhiqet nga një konflikt në Evropë, pse dikush duhet të besojë se do të përballet me një konflikt tjetër, shumë më kompleks në anën tjetër të botës?
Irani, Koreja e Veriut dhe madje edhe Turqia nën Erdoganin do të analizonin me kujdes pasojat e një tërheqjeje. Secili prej këtyre vendeve ka një interes të veçantë në zgjerimin e ndikimit të tij dhe një tërheqje e SHBA nga Ukraina vetëm sa do t’i inkurajonte ata më tej.
Imagjinoni një botë në të cilën Rusia kalon pa pengesa në Evropën Lindore, Kina kërcënon fqinjët e saj pa frikën e hakmarrjes dhe Irani destabilizon Lindjen e Mesme sepse e di se nuk do të ketë pasoja serioze. Kjo është bota që do të rezultonte nga një tërheqje amerikane.
Në këtë kontekst, natyrshëm lind pyetja: a mund të marrë Europa një rol udhëheqës? Të dhënat e deritanishme tregojnë se Bashkimi Evropian tashmë po kalon financiarisht SHBA-në në mbështetjen e tij për Ukrainën, me më shumë se 85 miliardë euro të mobilizuara deri më tani. Përdorimi i fondeve të ngrira ruse që arrijnë në 200 miliardë euro për të siguruar financime shtesë për mbrojtjen e Kievit po konsiderohet gjithashtu seriozisht.
Megjithatë, fuqia ushtarake është shumë më komplekse sesa burimet financiare. Dhe ndërsa Britania, Franca dhe Gjermania po rrisin intensivisht buxhetet e tyre ushtarake dhe po përshpejtojnë prodhimin e municioneve dhe armëve të sofistikuara, pyetja është nëse Evropa mund ta mbushë shpejt vakumin e lënë nga Amerika.
Mbretëria e Bashkuar tashmë është shfaqur si një lojtar kryesor në këtë konflikt – jo vetëm duke furnizuar armë, por edhe duke ofruar mbështetje strategjike të inteligjencës dhe trajnime ushtarake për forcat e armatosura të Ukrainës. Franca po flet gjithnjë e më shumë për mundësinë e dërgimit të trupave, ndërsa Gjermania, e cila dikur mbante një profil të ulët për çështjet ushtarake, tani është një nga furnizuesit kryesorë të tankeve, sistemeve raketore dhe municionit.
Por, çka nëse Uashingtoni heq dorë vërtet? Europa atëherë do të detyrohej të përshpejtonte zhvillimin e strukturave të veta të mbrojtjes. NATO do të zhytej në një krizë besimi. Vende të tilla si Polonia dhe shtetet baltike do të duhet të kërkojnë garanci alternative të sigurisë për veten e tyre. Kjo nuk do të thoshte kolaps i Perëndimit, por do ta ndryshonte atë në mënyrë të pakthyeshme.
Nëse Perëndimi tregon dobësi tani, bota do të bëhet një vend shumë më i rrezikshëm. Dhe çmimi për këtë dobësi do të paguhet për dekadat e ardhshme.
NATO u ka mbijetuar shumë krizave, por asnjëra nuk ka qenë kaq themelore.
Një tërheqje e SHBA nga konflikti i Ukrainës nuk do të nënkuptonte automatikisht fundin e aleancës, por do të ngrinte pyetjen: A është NATO ende e zbatueshme pa Amerikën si shtyllën e saj kryesore?
Nëse Amerika tregon se nuk është e përgatitur të mbrojë Ukrainën, çfarë do të thotë kjo për Poloninë, Lituaninë, Estoninë dhe Letoninë?
A do të mund të mbështeten vendet evropiane në nenin 5 të traktatit të NATO-s, i cili garanton përgjigje kolektive, në një konflikt të ardhshëm? Apo do të duhet të mbështeten vetëm në burimet e tyre?
Janë pikërisht këto pyetje që tashmë po e shtyjnë Evropën të rivlerësojë aftësitë e veta të sigurisë. Pyetja është nëse, për herë të parë në historinë moderne, Evropa do të kthehet në ndërtimin e forcës së saj ushtarake të pavarur nga Uashingtoni.
Ata që argumentojnë se Amerika duhet të ndalojë së mbështeturi Ukrainën shpesh argumentojnë se kjo do të çonte në një fund më të shpejtë të luftës. Por historia tregon të kundërtën – dorëzimi ndaj një agresori nuk sjell kurrë paqe; vetëm e zgjat agresionin.
Tërheqja e Amerikës nuk do të ishte një ngjarje e izoluar, por një moment kyç në historinë globale.
Kundërshtarët e përfshirjes së mëtejshme të SHBA-së në Ukrainë shpesh përsërisin argumentin se mbështetja e vazhdueshme vetëm sa do të zgjaste konfliktin dhe do të shteronte burimet. Ky argument duket tërheqës për ata që kërkojnë zgjidhje të lehta, por është thelbësisht i gabuar. Luftërat nuk mbarojnë me tërheqjen e mbështetjes, ato përfundojnë me fitore ose humbje.
Nëse Perëndimi heq dorë nga Ukraina, kjo nuk do të thotë fundi i konfliktit. Kjo do të thotë se është e hapur rruga për Putinin për t’u zgjeruar më tej, se Kina merr dritën jeshile për planet e saj në Paqësor, se Irani vazhdon të destabilizojë Lindjen e Mesme dhe se Koreja e Veriut vazhdon të kërcënojë fqinjët e saj.
Tërheqja e Amerikës nuk do të ishte një ngjarje e izoluar, por një moment kyç në historinë globale. Kjo do të nënkuptonte fundin e epokës së fuqisë globale amerikane dhe ngritjen e regjimeve autoritare. Nëse Amerika largohet nga Ukraina, bota nuk do të jetë më e njëjta. Do të shënojë fundin e një epoke dhe fillimin e një epoke të re – një epokë në të cilën demokracitë nuk i formësojnë më marrëdhëniet ndërkombëtare, por autokratët.
Vendimi për Ukrainën nuk është vetëm një çështje e një konflikti të vetëm – është një çështje e së ardhmes së rendit ndërkombëtar. Nëse Perëndimi tregon dobësi tani, bota do të bëhet një vend shumë më i rrezikshëm. Dhe çmimi për këtë dobësi do të paguhet për dekadat e ardhshme.
Ky moment përfaqëson një pikë kyçe në histori. Nëse Perëndimi nuk tregon vendosmëri tani, ai nuk do të ketë mundësinë ta bëjë këtë nesër – sepse bota siç e njohim ne tashmë do të ndryshojë në mënyrë të pakthyeshme.
Dr. Orhan Dragash është ekspert serb për sigurinë dhe marrëdhëniet ndërkombëtare. Ai është themelues dhe drejtor i Institutit Ndërkombëtar të Sigurisë, me seli në Beograd; autor i artikujve të shumtë të ekspertëve, rubrikave të gazetave, si dhe i librave “Komuniteti modern i inteligjencës-sigurisë, utopi apo realitet”; dhe; “Dy fytyrat e globalizimit – e vërteta dhe mashtrimet.”
