Komisioni Evropian planifikon të paralajmërojë qytetarët që të jenë të përgatitur për t’u siguruar vetes ushqim dhe nevoja themelore për të paktën 72 orë në rast krize, sipas një drafti të Strategjisë së Gatishmërisë së BE-së të parë nga Politico. “Në rast ndërprerjesh serioze, periudha fillestare është më kritike”, thuhet në dokument, i cili parashikon skenarë të tillë si lufta, sulmet kibernetike, sëmundjet infektive dhe përmbytjet e shkaktuara nga ndryshimet klimatike.
Pesë vjet pas bllokimeve të para për shkak të pandemisë Covid-19 dhe tre vjet nga fillimi i pushtimit rus të Ukrainës, ndërkohë që kërcënimet e fatkeqësive natyrore dhe goditjeve ekonomike vazhdojnë, strategjia e re vjen në një kohë kur Evropa duket se po kalon nga një krizë në tjetrën.
“Asnjë nga krizat e mëdha në vitet e fundit nuk ka qenë e izoluar apo jetëshkurtër”, thekson ai. “Evropa nuk mund të përballojë më të reagojë vetëm kur shfaqen probleme.”
Zëvendëspresidentja e Komisionit Evropian Roxana Mînzatu planifikon të prezantojë strategjinë këtë të mërkurë. Ajo i tha Politico: “Është koha për të rregulluar çatinë ndërsa dielli ende po shkëlqen”, duke shtuar se Komisioni dëshiron të ndihmojë qytetarët – dhe në nivelin e çdo familjeje. Sipas draftit, strategjia duhet të krijojë “një Bashkim Evropian të sigurt dhe elastik që do të ketë kapacitetin për të parashikuar dhe menaxhuar kërcënimet dhe krizat, pavarësisht nga shkaku apo burimi i tyre”.
Si pjesë e planit, vendeve anëtare do t’u jepen rekomandime se si të planifikojnë për situata krize, të grumbullojnë furnizime thelbësore, të ofrojnë strehim dhe të mbrojnë infrastrukturën kritike – si në terren ashtu edhe në hapësirë. Strategjia vjen vetëm disa javë pas strategjisë së parë të përbashkët evropiane të mbrojtjes. Komisioni thotë se është “koha e fundit” për të forcuar gatishmërinë në të gjitha nivelet dhe në të gjithë sektorët.
Kërcënimet kibernetike dhe konfliktet gjeopolitike
Përgatitja për luftë dhe kërcënime të sigurisë luan një rol kyç. Megjithëse strategjia nuk prezanton politika të reja të mbrojtjes, ajo kërkon qasjen e përdorur nga vendet nordike, ku e gjithë shoqëria – qytetarët, institucionet dhe ekonomia – është e përfshirë në mbrojtje.
Strategjia bazohet në përfundimet e të ashtuquajturave raporte të Niinistö-s, të propozuara për forcimin e mbrojtjes dhe përgatitjes civile të BE-së. Konfliktet nuk janë vetëm ushtarake – kërcënimet kibernetike po bëhen gjithnjë e më serioze. Draft strategjia paralajmëron se Evropa duhet të jetë më e përgatitur për sulme kibernetike. Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, Rusia ka rritur ndjeshëm aktivitetet e saj në hapësirën kibernetike, veçanërisht duke sulmuar infrastrukturën energjetike.
Sulmet janë veçanërisht të shpeshta në vendet anëtare lindore të BE-së, ndërsa përveç Rusisë, si kërcënim përmenden edhe Kina, Irani dhe Koreja e Veriut. Sulmet hibride dhe kibernetike të mbështetura nga shteti “janë bërë pjesë e përhershme e realitetit”, thotë dokumenti.
Një nga propozimet kryesore është krijimi i një sistemi evropian të paralajmërimit të hershëm për kërcënimet kibernetike që do të përmirësonte monitorimin dhe reagimin ndaj kërcënimeve. Strategjia gjithashtu parashikon edukimin dixhital, veçanërisht për vendet që dëshirojnë të anëtarësohen në BE, si dhe përdorim më të madh të të ashtuquajturës diplomaci kibernetike dhe bashkëpunim me NATO-n.
Sektori privat gjithashtu ka një rol për të luajtur – jo vetëm në ndarjen e informacionit, por edhe në planifikimin strategjik, parashikimin e rrezikut dhe trajnimin e punonjësve. “BE duhet të inkurajojë bashkëpunimin e sektorit publik-privat në fusha strategjike si siguria kibernetike dhe të harmonizojë nevojat e tregut të punës me programet arsimore,” thuhet në draft.
Mbrojtja nuk është kërcënimi i vetëm – fatkeqësitë natyrore po bëhen gjithnjë e më të shpeshta
“Përgatitja nuk ka të bëjë vetëm me luftën”, thotë Mînzatu. “Ka të bëjë gjithashtu me mënyrën se si ne reagojmë ndaj përmbytjeve – shikoni se çfarë ndodhi në Spanjë,” tha ajo, duke kujtuar përmbytjet shkatërruese të vitit të kaluar në atë vend që vranë qindra njerëz.
Shumë qytetarë nuk dinë si të reagojnë në situata të tilla, thekson ai. “Të gjitha llojet e krizave kërkojnë të paktën aftësi themelore – njohuri se çfarë duhet bërë së pari”, thekson Mînzatu. Prandaj, strategjia propozon krijimin e një politike evropiane të rezervave që do të përfshinte burimet e urgjencës, furnizimet mjekësore, lëndët e para kritike, pajisjet e energjisë dhe – aty ku është e nevojshme – ushqimin dhe ujin. Drafti parashikon një kombinim të stoqeve të centralizuara të BE-së dhe kontributeve nga shtetet anëtare.
Gjithashtu do të prezantohet një strategji specifike për të forcuar kundërmasat mjekësore kundër kërcënimeve të shëndetit publik, e cila do të plotësohet me furnizimet e parashikuara në ligjin e ri të barnave kritike.
Komisioni planifikon të forcojë më tej koordinimin e krizave përmes krijimit të një qendre të koordinimit të krizave, duke u mbështetur në Qendrën ekzistuese të Koordinimit të Reagimit Emergjent (ERCC). Qendra e re do të monitorojë zhvillimin e krizave, do të ofrojë mbështetje operacionale për shërbimet në terren dhe do të mbikëqyrë reagimin ndaj situatave të krizës.
Përgatitja për të Ardhmen: Ligji, Financa dhe Arsimi
Ndërsa disa anëtarë të BE-së duan të investojnë më shumë në mbrojtje, të tjerë paralajmërojnë për rëndësinë e kërcënimeve klimatike. Mînzatu pretendon se këto janë dy anët e së njëjtës medalje. “Nuk mund të kesh siguri, as të mbrojtur, as një Evropë të gjelbër, pa përgatitje të mirë. Dhe nuk mund të kesh përgatitje nëse shpërfill synimet klimatike të BE,” thotë ai.
Rezistenca më e madhe do të kërkojë gjithashtu më shumë fleksibilitet në përdorimin e fondeve. Komisioni propozon një rishikim të instrumenteve financiare për situatat e krizës për t’i bërë ato të adaptueshme ndaj rrethanave në ndryshim dhe për të lejuar një reagim më të shpejtë. Ai gjithashtu planifikon të përfshijë gatishmërinë në investimet e jashtme, veçanërisht përmes forcimit të projekteve të përshtatjes ndaj ndryshimeve klimatike në vendet partnere.
Plani është të hartojë një paketë të re legjislative që do të përcaktojë standarde të qarta dhe synime afatgjata për qëndrueshmërinë shoqërore. “Komisioni do të shqyrtojë nevojën dhe mundësinë e miratimit të një Akti të Gatishmërisë së BE-së që do të forcojë qëndrueshmërinë e funksioneve kryesore shoqërore përmes standardeve të përbashkëta dhe objektivave të matshëm,” thuhet në dokument.
Gatishmëria dhe siguria do të “përfshihen dhe përfshihen” në legjislacionin, politikat dhe programet evropiane. Strategjia liston 30 masa kyçe brenda shtatë fushave tematike – duke përfshirë bashkëpunimin civilo-ushtarak, partneritetin publik-privat dhe edukimin e qytetarëve.
Shtojca e dokumentit përmban rreth 60 aktivitete specifike që duhet të zbatohen në dy vitet e ardhshme – nga rritja e monitorimit të lajmeve të rreme, vlerësimi i gatishmërisë së sektorit financiar deri tek përfshirja e përmbajtjes së gatishmërisë në kurrikulat shkollore – gjithë këtë vit.
