Talebanët afganë i kanë shmangur qeveritë e huaja që kur morën pushtetin në vitin 2021, por kohët e fundit kanë shënuar disa fitore të mëdha në përpjekjet e tyre për të ndërtuar lidhje ndërkombëtare.
Këtë javë, i dërguari special i Indisë, Anand Prakash, vizitoi Kabulin ku zhvilloi bisedime me udhëheqës të lartë talebanë mbi forcimin e lidhjeve politike dhe tregtare. Më parë, Ministri i Jashtëm Uzbekistan, Bakhtiyor Saidov, priti një delegacion të talebanëve në Tashkent për të diskutuar lidhjen hekurudhore trans-afgane të propozuar. Dhe javën e kaluar, Rusia i hoqi talebanët nga lista e saj e organizatave terroriste dhe ra dakord për një shkëmbim ambasadorësh.
Askush ende nuk e ka njohur zyrtarisht regjimin e talebanëve. Shpesh kritikohet për shkeljet e përhapura të të drejtave të njeriut, veçanërisht kundër grave dhe vajzave. Por megjithatë çështja po ecën drejt qëllimit përfundimtar – njohjes në qarqet ndërkombëtare.
“Ekziston një ndjenjë në rritje se fuqitë e mëdha po fillojnë të konkurrojnë me njëra-tjetrën në njohjen diplomatike të kësaj organizate terroriste”, tha politologu afgan Fahim Kohdomani në një intervistë me Current Time TV.
Kina u bë vendi i parë që mori një ambasador të emëruar nga talebanët në janar 2024. Si pjesë e Iniciativës së saj “Një Brez, një Rrugë”, Pekini po përparon bisedimet me regjimin afgan mbi infrastrukturën dhe investimet.
Çfarë dëshiron Rusia në Afganistan?
Rusia po kërkon gjithashtu të zhvillojë projekte ekonomike në Afganistan, veçanërisht në sektorët e minierave dhe energjisë. Në fakt, ajo e mbajti ambasadën e saj në Kabul të hapur, duke e ulur atë vetëm pasi talebanët morën pushtetin. “Shërbimet ruse të inteligjencës nuk i kanë ndërprerë kurrë kontaktet me komandantët talebanë”, thotë Kuhdomani.
Sa i përket sigurisë, interesi kryesor i Rusisë është luftimi i grupit të Vilajetit të Khorasanit , i cili mori përgjegjësinë për sulmin vdekjeprurës në Bashkinë e Crocus në mars të vitit 2024.Alexei Zakharov i organizatës kërkimore Observer Research Foundation (OSR) me seli në Delhi, argumenton gjithashtu se Rusia po ndjek qëllime ekonomike në Afganistan. “Përfaqësuesit rusë dhe talebanë pritet të nënshkruajnë një kontratë për tranzitin e 50 milionë metrave kub gaz natyror të lëngshëm në një forum në Kazan në maj”, shkroi ai më 28 prill. Dërgesat do të përqendrohen në tregjet e Azisë Jugore dhe Juglindore. “Megjithatë, kapaciteti i rrugës përmes Afganistanit dhe çështjet e sigurisë mund të pengojnë në fund të fundit zbatimin e marrëveshjes”, shton Zakharov.
Probleme të ngjashme mund të lindin gjatë zbatimit të projektit hekurudhor të lartpërmendur që synon krijimin e një korridori tranziti nga Rusia përmes Uzbekistanit dhe Afganistanit në Pakistan.
Tensione rreth Pakistanit
Marrëdhëniet e talebanëve me Pakistanin janë të tensionuara, me Islamabadin që akuzon talebanët për strehimin e militantëve nga Tehreek-e Taliban Pakistan (TTP). Autoritetet pakistaneze thanë se ushtria e vendit vrau 54 militantë që përpiqeshin të depërtonin përtej kufirit më 27 prill.
Në javët e fundit, Pakistani ka deportuar rreth 100,000 refugjatë afganë, duke i akuzuar ata për lidhje me terroristët dhe kontrabandë droge.
Tensionet i shkojnë në favor të Indisë, e cila po përpiqet të ndërtojë lidhje të ngrohta me talebanët, veçanërisht tani që Delhi dhe Islamabadi janë përfshirë në një tjetër përplasje të hidhur pas një sulmi militant në Kashmirin e administruar nga India më 22 prill, ku u vranë 26 persona. India tha se sulmuesit ishin të lidhur me Pakistanin, i cili e mohon këtë.
“India po i ndjek nga afër luhatjet në marrëdhëniet midis talebanëve dhe Pakistanit”, i tha Radios Evropa e Lirë Najeeb Azhar , profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin e Wisconsin dhe ish-zëdhënës i qeverisë afgane përpara se talebanët të merrnin pushtetin. “Po përpiqet të mbushë boshllëkun dhe të zbusë ndjenjën anti-indiane që Pakistani po nxit midis talebanëve.”
Manovrat e vendeve perëndimore
Që nga tërheqja e trupave të tyre në vitin 2021, fuqitë perëndimore janë distancuar me vendosmëri nga talebanët. Ata janë gjithashtu kritikët më të zëshëm të shkeljeve të të drejtave të njeriut të kryera nga talebanët. Por edhe këtu kanë dalë në pah ndryshimet.Një raport i marsit nga qeveria britanike tha se po ndiqte një politikë angazhimi “të kufizuar dhe pragmatik” me përfaqësuesit e talebanëve përmes ambasadës së saj në Katar. Kancelari i ardhshëm gjerman, Friedrich Merz, bëri thirrje për negociata të drejtpërdrejta me udhëheqjen e talebanëve për të siguruar dëbimin nga Gjermania të afganëve që kanë shkelur ligjin ose që ndodhen ilegalisht në vend. Jurgen Hardt , një ekspert i politikës së jashtme për Kristian Demokratët e Merz, i tha Radios Evropa e Lirë në shkurt se vendet perëndimore duhej të përballeshin me realitetin: “Ata (talebanët) janë në pushtet. Por ekziston edhe çështja e njohjes”, shtoi ai, duke shprehur ambivalencën e qasjes së Evropës ndaj regjimit aktual afgan. “Mendoj se Bashkimi Evropian duhet të ketë një qëndrim të përbashkët se si ta trajtojë këtë çështje. Ende nuk ekziston, por ndoshta do të shfaqet në rrethana të veçanta.”
Përfaqësuesit amerikanë kanë zhvilluar tashmë bisedime të drejtpërdrejta me talebanët. Në mars, ata ishin në Kabul për të siguruar lirimin e amerikanëve të mbajtur atje. Në përgjigje, Uashingtoni hoqi sanksionet ndaj tre anëtarëve të Rrjetit Haqqani , përfshirë ministrin e brendshëm të talebanëve. “Më duket se vendimi përfundimtar i Moskës për të hequr talebanët nga lista e organizatave terroriste u mor pasi Uashingtoni ndërmori këtë hap”, komenton politologu afgan Fahim Kohdomani.
Dy amerikanë janë liruar, por disa të tjerë mbeten në paraburgim në Afganistan, dhe Shtetet e Bashkuara vazhdojnë t’i klasifikojnë si talebanët ashtu edhe rrjetin Haqqani si organizata terroriste.
Najib Azhar thotë se talebanët po marrin rreziqe duke kërkuar marrëdhënie më të mira me shumë vende njëkohësisht. “Rreziku është që fuqitë globale dhe rajonale të përdorin Afganistanin si një platformë për rivalitetet e tyre, siç kanë bërë gjatë gjysmës së shekullit të kaluar. Duke pasur parasysh dështimin e talebanëve për të zhvilluar një pozicion të ekuilibruar politik kur merren me këto fuqi, talebanët rrezikojnë të bëhen përsëri një katalizator për paqëndrueshmëri në rajon.”
