Dr. Orhan Dragash
Ekspozita ruse “Vdiq për të Vërtetën” në Beograd i përkujton gazetarët e saj që kanë ekspozuar “krimet e Ukrainës” duke injoruar qëndrimin e saj ndaj “Pushtetit të Katërt”.
Imagjinoni një shtet që helmon anëtarët e opozitës, mbyll median e pavarur, arreston gazetarët dhe i torturon ata deri në vdekje – dhe pastaj organizon një ekspozitë në kryeqytetin e një vendi tjetër për të festuar “të vërtetat” e propagandistëve të tij. Kjo është pikërisht ajo që ka bërë Rusia, në zemër të Beogradit – nën kujdesin e ambasadorit të saj, Botsan-Kharchenko – dhe e duartrokitur nga përfaqësuesit e qeverisë së Republikes se Serbise .
Shtëpia Ruse në Beograd hapi një ekspozitë, “Vdiq për të Vërtetën”, më 30 prill. Me sa duket e dedikuar për ata gazetarë që kanë ekspozuar “krimet e regjimit ukrainas që nga viti 2014”, kjo shfaqje moralisht e dënueshme nuk ishte gjë tjetër veçse teatër propagande i një shteti që e ka shndërruar gazetarinë në një armë dhe të vërtetën në një armik.
Një festë e ndërtuar mbi gjakun e të vrarëve
Ekspozita nderon gazetarët që i kanë shërbyer Kremlinit, duke i quajtur ata heronj të “së vërtetës”. Por, ndërsa Rusia i lavdëron propagandistët e saj, ajo torturon, vret dhe i hesht të gjithë ata gazetarë që guxojnë të kundërshtojnë regjimin e Vladimir Putinit. Gjaku i gazetarëve të vërtetë, i kërkuesve të vërtetë të së vërtetës, lag themelet e kësaj ekspozite groteske.
Viktoriia Roshchyna, një gazetare 27-vjeçare ukrainase, u zhduk në verën e vitit 2023, ndërsa po hetonte burgjet sekrete ruse në territoret e pushtuara të Ukrainës lindore. Trupi i saj u kthye vetëm në shkurt të vitit 2025, si pjesë e një shkëmbimi të atyre që vdiqën gjatë luftës së Rusisë në Ukrainë – të gjymtuar dhe me disa organe të brendshme të hequra. Ekspertët mjeko-ligjorë ukrainas kanë dokumentuar shenja të shumta torture: shenja djegieje në këmbët e saj nga goditjet elektrike, gërvishtje në kokë dhe vithe, një brinjë të thyer, një kockë hioide të thyer – shpesh një tregues i mbytjes. Truri, sytë dhe laringu i saj mungonin.
Një riformësim brutal i realitetit
Një shtet që helmon anëtarët e opozitës, burgos gazetarët, censuron dhe mbyll median, dhe që i shpall luftë mendimit të lirë, as në ëndrrat e tij më të egra nuk mund të paraqitet si mbrojtës i së vërtetës. Rusia është vendi më i rrezikshëm në botë për gazetarët e lirë.
Nga vrasja e Anna Politkovskaya-s deri te burgosja e Evan Gershkovich-it dhe dhjetëra gazetarëve vendas të zhdukur në territoret e pushtuara, regjimi i Putinit nuk e toleron të vërtetën. Ai e mbyt të vërtetën, e shkatërron atë dhe më pas bën ekspozita rreth saj.
Qëllimi i ekspozitës në Beograd nuk është një përkujtim, por një përmbysje e realitetit. Ekspozita synon ta përshkruajë Rusinë si viktimë, çlirimtare dhe mbrojtëse të “të vërtetave të pakëndshme” që Perëndimi supozohet se po i shtyp. Kjo nuk është thjesht propagandë – është një riformësim brutal i realitetit, po aq shkatërrues sa vetë agresioni.
Prania e përfaqësuesve të qeverisë serbe në këtë ngjarje është e turpshme. Veçanërisht shqetësuese është pjesëmarrja e Filip Pavlović, Ndihmës Ministrit të Informacionit, një njeri i ngarkuar me mbrojtjen e parimeve të gazetarisë së lirë. Në vend të kësaj, me praninë e tij, ai legjitimoi një agresor të huaj, një regjim autokratik që fshin si simbolikisht ashtu edhe fizikisht gjithçka që përfaqëson të vërtetën.
Serbia ka të drejtë të zhvillojë një politikë të jashtme të pavarur. Por kjo nuk do të thotë se duhet të shkelë të vërtetën. Neutraliteti nuk është amnezi. Beogradi nuk duhet të heshtë, sepse kjo do ta bënte atë pjesëmarrës në një krim moral.
Ku janë notat e protestës nga ambasadat perëndimore në Beograd? Ku janë dënimet nga udhëheqësit evropianë? Ku janë reagimet e shoqatave të gazetarëve në mbarë botën?
Realiteti i mosveprimit perëndimor
Perëndimi hesht – jo sepse nuk e di, por sepse ka frikë të përballet me dobësinë e vet. Nëse vazhdon kështu, nuk do të mbahet mend për vlerat e tij, por për kapitullimin ndaj krimit. Ndërsa bota kthen kokën nga ana tjetër, Ukraina është ende në këmbë: jo vetëm në vijën e frontit, por në çdo redaksi, shkollë, spital dhe kuzhinë.
Populli ukrainas mban barrën e luftës, barrën e së vërtetës dhe barrën e heshtjes së padrejtë të botës. Ata e kujtojnë Viktoriia Roshchyna jo si viktimë, por si simbol. Jeta e saj, vdekja e saj, tortura e saj – kjo nuk është një viktimë e harruar. Është një aktakuzë kundër një shteti dhe kundër të gjithë neve që heshtim.
Ndërsa në Beograd organizohen ekspozita ruse, nënat ukrainase i njohin fëmijët e tyre nga plagët e tyre. Heshtja përballë gënjeshtrave nuk është neutralitet – është pëlqim. Kur ambasadori rus në Beograd organizon një aktivitet propagandistik në kryeqytetin e një vendi evropian, ai nuk po përhap kulturë, por po teston në mënyrë cinike shkallën e pasivitetit tonë. Dhe kur politikanët ulen në rreshtin e parë në këtë aktivitet, nuk është gabim – është një vendim.
Asnjë dialog me vrasësit ose bashkëpunëtorët e tyre
Nuk ka paqe pa drejtësi. Ekspozita në Beograd nuk është një incident diplomatik – është një shuplakë në fytyrën e çdo gazetari të vrarë, çdo të burgosuri të ndërgjegjes, çdo zëri që është heshtur. Është një pasqyrë e botës së heshtur. Historia nuk do t’i falë ata që e dinin dhe heshtën. Aq më pak ata që duartrokitën.
Por e vërteta nuk vdiq me Viktoriia Roshchyna-n. Sot ajo mbahet nga kolegët e saj që punojnë fshehurazi, me pseudonime, në llogore. Ajo mbahet nga çdo gazetar ukrainas që regjistron një krim dhe nga çdo qytetar që refuzon të harrojë.
Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të përmenden emrat e atyre që u ulën në Beograd dy ditë më parë. Është e rëndësishme të shkruhen emrat e atyre që buzëqeshën para tabelave duke lëvduar ata që “vdiqën për të vërtetën”, ndërsa prindërit e Viktoriia Roshchyna qëndronin para arkivolit që mbante një trup të përdhosur nga rrëmbyesit e saj.
Është e rëndësishme të emërtojmë bashkëpunëtorët – jo për hakmarrje, por për të mbrojtur veten. Sepse një ekspozitë e tillë nuk do të zhvillohet në Beograd herën tjetër. Do të jetë në Budapest. As në Sofje. As në Berlin. Dhe Viktoria e ardhshme mund të mos jetë ukrainase, por polake , lituaneze ose njëra prej nesh. Dhe jo, nuk duhet të ketë asnjë normalizim me ta! Kjo nuk mund të harrohet. E vërteta nuk kërkon hakmarrje; ajo kërkon dikë që ta mbrojë atë kur të tjerët largohen.
Pra, le të jetë ky një dokument, jo një lajm. Le të jetë një paralajmërim, jo një analizë. Kur e vërteta po përpiqet të mbijetojë, ajo kërkon një aleat në vend të një komenti. Kur shteti harron viktimat dhe përqafon vrasësit, është detyra e çdo njeriu të lirë të kujtojë. Një emër. Heshtje. Gjak. Një gënjeshtër. Një ekspozitë. Apo ditën kur e vërteta u vra dhe bota mbeti e heshtur.
