Të enjten, më 15 maj, Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky pritet të udhëtojë për në Stamboll për t’u angazhuar në bisedime të drejtpërdrejta me Rusinë për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë. Më parë, presidenti rus propozoi bisedime të drejtpërdrejta në Stamboll në përgjigje të propozimit të Shteteve të Bashkuara, Ukrainës dhe aleatëve të saj evropianë për një armëpushim pa kushte për 30 ditë nga 12 maji, por nuk premtoi të merrte pjesë personalisht në to. Të martën, më 13 maj, Zelensky tha se ishte gati të negocionte ekskluzivisht me Putinin, por jo me ndonjë përfaqësues tjetër rus.
Armëpushimi që Ukraina dhe vendet perëndimore kërkuan nga Kremlini nuk u arrit kurrë: natën e 13 majit, Rusia sulmoi përsëri Ukrainën me dronë sulmues. Në përgjigje të refuzimit të armëpushimit nga Putini si kusht për fillimin e bisedimeve, BE-ja po përgatit një raund të ri sanksionesh kundër Moskës, megjithëse Bloomberg raportoi të martën se Bashkimi Evropian është i përgatitur të presë deri në rezultatin e takimit në Turqi përpara se t’i imponojë ato.
Shtetet e Bashkuara nuk kanë njoftuar zyrtarisht sanksione të mundshme kundër Rusisë nëse ajo refuzon armëpushimin 30-ditor. Nëse Putini do të vijë në Stamboll për bisedime me Zelenskyn është e panjohur në kohën e publikimit të këtij materiali, por Donald Trump ka shprehur gatishmërinë e tij për të fluturuar për në Turqi.
Diplomati amerikan Kurt Volker shërbeu si Përfaqësues Special i Departamentit të Shtetit të SHBA-së në Ukrainë nga viti 2017 deri në vitin 2019. Në një intervistë me shërbimin ukrainas të Radio Liberty, ai tha se besonte se Vladimir Putin nuk ishte ende gati për një armëpushim. Volker beson gjithashtu se administrata e re amerikane nuk ka gjasa të ndajë paketa të reja ndihme ushtarake për Ukrainën. Sipas tij, Shtetet e Bashkuara do të kërkojnë formate të reja për furnizimin e armëve në Kiev, për shembull përmes marrëveshjes së arritur së fundmi për mineralet.
– Marrëveshja minerare e nënshkruar nga Ukraina dhe Shtetet e Bashkuara dhe e ratifikuar nga parlamenti ukrainas: sa e dobishme është për të dyja palët dhe a do të ndihmojë në zgjerimin e mbështetjes së Shteteve të Bashkuara për Ukrainën, veçanërisht mbështetjen ushtarake?
– Kjo është një marrëveshje mbi burimet natyrore dhe riinvestimi i përfitimeve financiare nga zhvillimi i tyre në restaurimin e Ukrainës. Kjo nuk ka të bëjë me garancitë e sigurisë apo ndihmën ushtarake, por më tepër me burimet natyrore. Unë mendoj se është shumë e dobishme për të dy vendet. Kjo u jep Shteteve të Bashkuara një interes në suksesin e sovranitetit ukrainas, në siguri, në investime, në rritjen ekonomike. Kjo i afron SHBA-të dhe Ukrainën më shumë rreth këtyre qëllimeve. Kjo është shumë e rëndësishme. Unë mendoj se të dy vendet do të përfitojnë nga kjo.
– A do të vazhdojë SHBA-ja t’i ofrojë mbështetje ushtarake Ukrainës? Apo keni dyshime për këtë?
– Administrata Trump nuk flet shumë për këtë. Jam pothuajse i sigurt se nuk do të shohim ndarje të reja fondesh që do të siguronin shpenzimin e parave të taksapaguesve amerikanë për ndihmë ndaj Ukrainës. Nuk mendoj se kjo do të ndodhë.
Por ka mënyra të tjera se si Shtetet e Bashkuara mund t’i ofrojnë Ukrainës pajisje dhe municione, duke përfshirë edhe dhënien e huave në mënyrë që armët të blihen dhe transferohen në Ukrainë dhe më pas të kthehen. Quhet Lend-Lease, dhe kjo është ajo që i bëmë Britanisë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Kjo duket mjaft e mundshme.
Ekziston një opsion i tretë, në të cilin marrëveshja e minierave mund të përdoret për të siguruar marrëveshje sipas të cilave Ukraina do të blinte armë dhe municione amerikane. Pra, mendoj se është mjaft e mundur që kjo mbështetje të vazhdojë – vetëm në formate të ndryshme.
Zyrtarët amerikanë thonë se Ukraina duhet të fillojë negociata të drejtpërdrejta me Rusinë. Çfarë mendoni për këtë ide? A do të ndihmojë kjo në përfundimin e luftës? A do të sjellin rezultate negociata të tilla?
– Nuk do të ndihmojë. Kjo nuk do të çojë në asnjë përparim. Është e rëndësishme të ketë pjesëmarrje ndërkombëtare [në negociata] sepse Putini do të gënjejë, mashtrojë dhe shtrembërojë faktet – dhe të gjithë duhet ta shohin këtë. Nëse Ukraina dhe Rusia ulen në të njëjtën dhomë, Rusia do të dalë [pas bisedimeve], do ta akuzojë Ukrainën për të gjitha llojet e gjërave dhe njerëzit do të krijojnë një pamje të ngatërruar.
Prandaj, besoj se është e rëndësishme të krijohet një kuadër ndërkombëtar për çështje specifike, siç janë shkëmbimi i të burgosurve, një armëpushim i përkohshëm në një zonë të caktuar ose heqja dorë nga sulmet ndaj objekteve energjetike të njëri-tjetrit. Unë besoj se gjëra të tilla mund të diskutohen në baza dypalëshe, por një kuadër më i gjerë ndërkombëtar është ende i nevojshëm nëse duam t’i japim fund luftës.
– Sipas mendimit tuaj, a është i mundur një armëpushim 30-ditor?
– Po, është mjaft e mundur. Madje mendoj se në një moment kjo do të jetë një armëpushim i përhershëm. Vetëm jo tani. Putini nuk është gati. Ai nuk dëshiron armëpushim. Ai dëshiron të vazhdojë të luftojë, të sulmojë dhe të bombardojë qytetet ukrainase. Ai dëshiron të shohë nëse trupat e tij mund të arrijnë ndonjë gjë në ofensivën e verës. Pra, ai thjesht nuk është gati për të.
Por do të vijë një pikë kur presioni financiar dhe ushtarak mbi të do ta çojë atë të thotë: “Në rregull, tani është pika kur duhet të biem dakord për një armëpushim”. Kjo mund të ndodhë në vjeshtë ose vitin tjetër. Mendoj se ndoshta do ta arrijmë këtë pikë deri në fund të këtij viti.
Sigurisht, administrata Trump do të ushtrojë shumë presion mbi të që të bjerë dakord me këtë. Dhe pastaj, duke supozuar se arrijmë një armëpushim, duhet ta përdorim atë kohë me mençuri. Ne duhet të investojmë në aftësitë ushtarake të Ukrainës, trajnimin, parandalimin evropian, zhvillimin ekonomik dhe integrimin sa më të shpejtë të mundshëm të Ukrainës në BE për të penguar Putinin nga sulmet e ardhshme.
Në të njëjtën kohë, Rusia i paraqet Ukrainës një numër kërkesash: refuzimin për t’u anëtarësuar në NATO, zvogëlimin e forcave të armatosura dhe zvogëlimin e vëllimit të ndihmës ushtarake nga partnerët. Ukraina nuk pajtohet me një skenar të tillë, por deri në ç’masë janë Shtetet e Bashkuara të gatshme të bien dakord ose të mbështesin këto kërkesa ruse?
– Epo, Putini do të ketë gjithmonë kërkesa. Dua të them, nuk ka kuptim të mendosh ndryshe. Ai ka një listë të pafundme kërkesash. Dhe kërkesa e Trumpit, kërkesa e tij e vetme, është të ndalojë luftën. Thjesht ndalo luftën. Putini refuzon ta bëjë këtë.
Pra, nuk mendoj se amerikanët do t’i mbështesin ose do të pajtohen me të gjitha këto kërkesa ruse. Në fakt, e dëgjuat [nënpresidentin e SHBA-së] J.D. Vance të thoshte ditën tjetër se këto kërkesa janë të tepërta. E dini, ne nuk do të pajtohemi me ta. Unë mendoj se ata thjesht duan t’i thjeshtojnë gjërat dhe ta detyrojnë Putinin të ndalojë luftimet.
– Por dukej sikur Shtetet e Bashkuara ishin gati të pranonin kërkesën për ta njohur Krimenë si ruse. Moska flet vazhdimisht për “njohjen e katër rajoneve dhe Krimesë si ruse”. A mendoni se Shtetet e Bashkuara do ta bëjnë këtë?
– Nuk mendoj se SHBA-të do ta bëjnë këtë. Ishte një propozim shumë i çuditshëm. Sigurisht, ne nuk e kemi parë vetë tekstin, kështu që nuk e dimë saktësisht se për çfarë bëhej fjalë. Por dukej sikur thoshte që Ukraina nuk ishte e detyruar ta njihte Krimenë ose ndonjë territor të pushtuar si rus, por Shtetet e Bashkuara do ta njihnin Krimenë si ruse.
Kjo më dukej një ide shumë e çuditshme, sepse nëse Ukraina nuk e konsideron atë ruse, dhe askush tjetër në botë nuk do ta njohë atë si ruse, atëherë pse duhet ta bëjë SHBA-ja? Dhe çfarë mund të ndryshojë kjo në përgjithësi? Pra, nuk ka asnjë kuptim, dhe mendoj se nuk kemi dëgjuar asgjë më shumë për këtë që kur u bë ai propozim. Mendoj se e kuptojnë që duket paksa qesharake.
– Pyetja e fundit ka të bëjë me rolin e NATO-s dhe SHBA-së në Evropë sot. U fol për kufizimin e pranisë amerikane në Evropë, a po diskutohen ende këto ide?
– Duhet ta shikosh këtë në një kontekst të caktuar. Kur nuk kishte luftë të madhe, kur Rusia nuk e sulmoi Ukrainën, ne e zvogëluam praninë tonë ushtarake në Evropë në rreth 30,000 trupa. Me pushtimin e Ukrainës nga Rusia, ne e forcuam atë përsëri. Tani kemi 100,000 personel ushtarak [në Evropë].
Nëse mund t’i japim fund luftës dhe aleatët tanë të NATO-s mund të forcojnë mbrojtjen e tyre, aftësitë e tyre ushtarake, praninë e tyre në vendet e mëdha, atëherë mund ta zvogëlojmë përsëri praninë e SHBA-së. Është e rëndësishme nga pikëpamja financiare, është e rëndësishme që SHBA-të të përqendrohen në Azi. Kjo duhet të bazohet në atë që planifikuesit ushtarakë e quajnë niveli dhe shpërndarja e saktë e forcave.
Sot kjo nuk ekziston. Ne ende kemi një luftë aktive, por duam që lufta të mbarojë dhe pastaj pres që të ketë një rishpërndarje ose riformatim të strukturës ushtarake amerikane.
