Hollësia nuk ka qenë kurrë një tipar dallues i shërbimeve të inteligjencës ruse, por denigrimi i egër i SVR-së ndaj Beogradit, aleatit të saj tradicional, është një nivel i ri dhe befasues.
Një deklaratë zyrtare nga Shërbimi i Inteligjencës së Jashtme të Rusisë (SVR) se “Industria ushtarake serbe i godet Rusisë pas shpine”, përfaqëson sulmin më të drejtpërdrejtë dhe të ashpër të Moskës ndaj Beogradit në historinë moderne. Deklarata, e botuar në çdo media ruse pro-regjimit, përfshirë edicionin serb të “Sputnik”, akuzon hapur “industrinë serbe të mbrojtjes për furnizimin e Kievit me qindra mijëra granata dhe miliona plumba, në kundërshtim me neutralitetin e deklaruar zyrtarisht”.
Vazhdon të thotë se kjo bëhet përmes “certifikatave të falsifikuara të përdoruesit fundor” të kaluara nëpër shtetet anëtare të NATO-s – kryesisht Polonia, Republika Çeke dhe Bullgaria, së bashku me kohët e fundit disa vende afrikane. SVR theksoi se nuk mund të ketë asnjë justifikim humanitar për këto furnizime, pasi qëllimi i tyre i vetëm ishte “të vrisnin dhe gjymtonin ushtarët dhe civilët rusë”, duke theksuar se kjo u bë me pëlqimin e udhëheqjes serbe.
Ky njoftim nuk është as një gabim diplomatik dhe as një njoftim rutinë propagande. Është një operacion. Një sulm politik. I synuar. I qëllimshëm dhe i drejtuar drejtpërdrejt Presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiç, dhe qeverisë së tij. Një faktor tjetër që e shënoi këtë si jashtë normës është se “sfida” ndaj Beogradit nuk u bë përmes kanaleve tradicionale të propagandës së Moskës, por përmes shërbimit zyrtar të inteligjencës rus – duke treguar se ka të ngjarë të jetë miratuar dhe drejtuar nga maja e Kremlinit.
Rusia e ka akuzuar publikisht dhe zyrtarisht Serbinë se po e armatos armikun e saj pa e mbuluar atë me ndonjë formë të paketimit diplomatik. Kjo përfaqëson jo vetëm një sulm të drejtpërdrejtë ndaj Beogradit nga SVR, por është gjithashtu një përpjekje brutale për të diskredituar dhe destabilizuar Presidentin Aleksandar Vuçiç.
Është interesante se pikërisht argumenti që është përdorur në Perëndim për vite me radhë, se Serbia ishte “Kali i Trojës në Ballkan i Rusisë”, tani është sfiduar drejtpërdrejt nga Moska. Me këtë sulm shumë të hapur ndaj industrisë serbe të mbrojtjes dhe, mbi të gjitha, ndaj politikave të Presidentit Vuçiç, SVR ka treguar nervozizmin dhe frustrimin e saj në ekspozimin e një të vërtete thelbësore – Serbia nuk është nën kontrollin e Kremlinit.
Si dikush që ka ndjekur dhe analizuar trendet e sigurisë dhe politike në rajon për vite me radhë, mund të dëshmoj se sa qetësisht por me vendosmëri shteti serb është afruar më shumë me Perëndimin. Blerja e avionëve luftarakë francezë Rafale, fundi i monopolit të energjisë së Rusisë përmes marrëveshjes me BE-në për litiumin dhe energjitë e rinovueshme, hapja e ndërlidhësit të gazit me Bullgarinë – të gjitha janë hapa konkretë drejt Perëndimit.
Në të njëjtën kohë, Moska e pa të gjithë këtë si një tradhti. SVR tani ka vendosur ta shënjestrojë këtë “tradhti” me shkrim, duke akuzuar dhe shënjestruar drejtpërdrejt Vuçiçin si një politikan i cili – siç pretendon Rusia – ka përfituar nga gjaku i “popujve vëllazërorë sllavë”.
Akuza nuk është vetëm cinike dhe e paturpshme, por edhe e rrezikshme. Rusia po përpiqet të nxisë përçarje të brendshme në Serbi, të mobilizojë forca ekstreme pro-ruse – të cilat mund të mos jenë të shumta, por janë të zëshme dhe të instrumentalizuara. Ajo ndjek një model klasik destabilizimi: fillimisht duke të etiketuar si tradhtar, pastaj duke të izoluar dhe në fund duke i lejuar aktorët vendas të të rrëzojnë nga brenda.
Prandaj është e rëndësishme që si Ukraina ashtu edhe BE-ja ta kuptojnë qartë se çfarë po ndodh këtu. Kjo akuzë e hapur nga SVR-ja kundër Serbisë në fakt konfirmon se Serbia, në praktikë, është shumë larg Rusisë. Kjo bie ndesh ndjeshëm me disa shtete anëtare të BE-së që kanë miratuar zyrtarisht sanksionet, ndërkohë që kanë rritur tregtinë e tyre me Moskën.
Aleksandar Vuçiç nuk është as “agjent” rus, as Beogradi nuk është një stacion i jashtëm i Rusisë. Nëse do të ishin, SVR nuk do ta kishte publikuar një deklaratë të tillë. Rusia është e vetëdijshme se po e humbet Serbinë, dhe bashkë me të edhe iluzionin e fundit se Ballkani është një zonë në të cilën ka ndikim. Prandaj, ajo sillet si një imperialist i plagosur dhe jo si një mik.
Për më shumë se dhjetë vjet, Serbia ka bërë ndryshime strategjike që po e largojnë vendin nga përqafimi i Rusisë. Ky proces nuk është linear, as pa rezistencë. Por çdo hap konkret – qoftë ai që ka të bëjë me bashkëpunimin në siguri, politikën energjetike apo marrëdhëniet me NATO-n dhe BE-në – ka shkuar në një drejtim. Ky drejtim nuk është drejt Lindjes, por drejt strukturave perëndimore.
Kremlini e di këtë. Dhe kjo është arsyeja pse SVR nuk po e synon vetëm Serbinë në skenën ndërkombëtare me njoftimin e saj të tanishëm. Ajo që është ndoshta edhe më e rrezikshme është se ky është një mesazh për aktorët pro-rusë brenda Serbisë – ka ardhur koha për të ndaluar Vuçiçin, për të dobësuar dhe përmbysur sundimin e tij. Qëllimi është të shfrytëzohet trazirat aktuale, demonstratat studentore, pakënaqësia dhe lidhja emocionale e njerëzve me Rusinë, në mënyrë që të krijohen mundësi për prishjen e rrugës së Serbisë drejt Evropës.
Mesazhi rus është i pagabueshëm: “Vuçiç e ka lënë rrugën e vëllazërisë me Rusinë dhe ka ndërmarrë një devijim.” Kjo është arsyeja pse ai duhet të rrëzohet. Disa pjesë të publikut serb e dëgjojnë qartë këtë sinjal. Kjo e bën këtë operacion veçanërisht të rrezikshëm.
Ndërsa disa politikanë evropianë vazhdojnë ta akuzojnë Beogradin se “është ulur në dy karrige”, ata nuk e kanë kuptuar se Rusia e ka parë qartë se ku ndodhet tani Beogradi. Tani që Kremlini ka humbur pothuajse të gjitha ndikimet, ka vendosur të godasë fort.
Prandaj është hipokrite që zyrtarë të caktuar të BE-së vazhdojnë të vënë në pikëpyetje kursin evropian të Serbisë. Në vend që të njohin pozicionin e vendit në një mjedis politik kompleks, ata përqendrohen në sinjale sipërfaqësore duke injoruar ndryshimet themelore. Moska nuk i injoron ato – duke parë të vërtetën, sulmon.
Prandaj, si Ukraina ashtu edhe aleatët e saj në Perëndim duhet ta kuptojnë sa e vështirë është të luash politikë në Serbi sot. Me një ndjenjë mbizotëruese pro-ruse midis shumë qytetarëve, me propagandën ruse që mbush elementin e medias dhe me pjesë të aparatit të sigurisë që ende ushqejnë simpati për Moskën, Presidenti Vuçiç po ndjek një politikë të një zhvendosjeje racionale drejt Evropës.
Dhe pikërisht për këtë arsye ai është një objektiv.
Njoftimi i SVR-së nuk ka të bëjë me granata apo plumba. Është një mesazh politik: Serbia na ka tradhtuar. Një mesazh që nuk i drejtohet Beogradit, por audiencës së brendshme pro-ruse në Serbi për të tronditur stabilitetin, për të provokuar revoltë, për të krijuar kaos dhe për të ndaluar procesin e integrimit evropian.
Po bëj një apel të thjeshtë: njihni pozicionin e Beogradit sot. Mos gjykoni nga sondazhet; mos gjykoni nga titujt e gazetave. Shikoni se ku janë marrëveshjet strategjike, ku janë investimet dhe ku janë aleancat.
Dhe shikoni se kush po e sulmon Serbinë sot. Kjo do t’ju tregojë gjithçka që duhet të dini.
Dr. Orhan Dragaš është një ekspert serb për sigurinë dhe marrëdhëniet ndërkombëtare
