Shkruan: Bejtush GAShI
(Shqetësimet për rolin si “zonë tampon” (“buffer zone”) për migrantët e refuzuar nga Britania e Madhe)
Planet e Britanisë së Madhe për krijimin e “qendrave të rikthimit” për migrantët e refuzuar në vendet e Ballkanit, përfshirë Kosovën, kanë nxitur një debat të gjerë dhe shqetësim publik. Edhe pse Presidentja Osmani është shprehur e hapur për diskutim, mungesa e një strategjie të qartë kombëtare dhe konsultimeve të gjera ndërinstitucionale e ndërkombëtare rrezikon që një marrëveshje e tillë të sjellë pasoja serioze për interesin shtetëror dhe sovranitetin e Kosovës.
Në planin diplomatik, Kosova ka mundësinë të forcojë marrëdhëniet me Mbretërinë e Bashkuar, të rrisë rolin e saj si partnere në luftën kundër migracionit ilegal dhe të përfitojë mbështetje financiare për zhvillimin e infrastrukturës së menaxhimit të migracionit. Në teori, kjo mund të shërbejë si dëshmi e gatishmërisë së Kosovës për të marrë përgjegjësi globale.
Në mënyrë më të detajuar, Kosova mund të përfitojë:
• Investime dhe ndihma financiare nga Britania e Madhe dhe organizatat ndërkombëtare për ndërtimin dhe mirëmbajtjen e qendrave të rikthimit, duke krijuar mundësi punësimi dhe zhvillim ekonomik në zonat përreth.
• Rritje të kapaciteteve administrative dhe të sigurisë për menaxhimin e migracionit, përmes trajnimeve dhe bashkëpunimit me partnerët ndërkombëtarë.
• Përmirësim të imazhit ndërkombëtar, në rast se procesi menaxhohet në mënyrë transparente dhe në përputhje me standardet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, duke u pozicionuar si një shtet përgjegjës në rajon.
• Fuqizim të pozitës diplomatike dhe mundësi për negociata më të favorshme në bashkëpunime të tjera ndërkombëtare për zhvillim dhe siguri.
Megjithatë, rreziqet që lidhen me këtë rol janë të thella dhe shumëdimensionale, duke kërcënuar sovranitetin, sigurinë dhe stabilitetin e brendshëm të Kosovës. Ndër rreziqet kryesore përmenden:
• Destabilizimi i brendshëm – Në një kontekst etnik dhe politik të brishtë, Kosova mund të bëhet objekt manipulimesh nga aktorë armiqësorë si Rusia, të cilët mund të shfrytëzojnë praninë e migrantëve për të nxitur tensione dhe paqëndrueshmëri sociale.
• Humbja e sovranitetit – Nëse qendrat e rikthimit nuk i nënshtrohen juridiksionit të plotë të Kosovës, ato mund të funksionojnë si zona të menaxhuara nga faktorë të jashtëm, duke minuar kontrollin dhe autoritetin shtetëror.
• Dëmtimi i procesit drejt Bashkimit Evropian – Bashkimi Evropian ka standarde strikte për menaxhimin e migracionit. Kosova rrezikon të perceptohet si një “zonë tampon” ose “deponi” migrantësh në këmbim të përfitimeve diplomatike, gjë që mund të dëmtojë seriozisht procesin e integrimit evropian.
• Cenimi i imazhit ndërkombëtar – Marrëveshjet e paqarta dhe mungesa e legjitimitetit demokratik krijojnë perceptimin e një shteti të dobët, i cili i nënshtrohet interesave të fuqive të mëdha dhe humb autonominë në vendimmarrje.
Masat që Kosova duhet të ndërmarrë:
1. Vendimet duhet të bazohen në strategjinë e sigurisë kombëtare, duke shmangur përfitime të shpejta diplomatike. Çdo marrëveshje duhet të kalojë nëpër vlerësim rigoroz nga institucionet e sigurisë dhe inteligjencës.
2. Nevoja për transparencë dhe përfshirje parlamentare është thelbësore – çështja duhet të diskutohet hapur në Kuvendin e Kosovës, duke përfshirë të gjitha grupet parlamentare, për të shmangur vendimmarrje të njëanshme.
3. Duhet të vendosen vijat e kuqe kombëtare, duke garantuar që:
• Asnjë qendër të mos funksionojë jashtë juridiksionit të Kosovës;
• Asnjë migrant të mos ketë qëndrim të përhershëm në Kosovë;
• Prania e organizatave ndërkombëtare si UNHCR dhe IOM të jetë e detyrueshme dhe e garantuar.
4. Duhet të zhvillohet konsultim i ngushtë me Shtetet e Bashkuara, Bashkimin Evropian dhe vendet anëtare të QUINT-it, për të shmangur përplasje me interesat euroatlantike dhe për të ruajtur qëndrueshmërinë politike të vendit.
Kosova nuk ka luksin të hyjë në marrëveshje të ngutshme me pasoja afatgjata. Përfshirja në projektin britanik për migrantët mund të sjellë përfitime të kufizuara diplomatike dhe financiare, por rrezikon të cënojë rëndë interesin kombëtar, sigurinë e brendshme dhe pozicionin ndërkombëtar të vendit.
Çdo angazhim duhet të jetë rezultat i një politike të matur, të koordinuar dhe me kritere të qarta kombëtare. Vetëm kështu mund të flitet për një kontribut që është njëkohësisht dinjitoz dhe strategjik.
