Shkruan: Gurakuç KUÇI – Hulumtuesi i Lartë në Institutin për Studime të Luftës Hibride “OCTOPUS”
Më 10 qershor 1999, pas ndërhyrjes humanitare të NATO-s për ndaljen e gjenocidit dhe pastrimit etnik ndaj shqiptarëve të Kosovës, Këshilli i Sigurimit i OKB-së miratoi Rezolutën 1244. Kjo rezolutë vuri në themel një administrim të përkohshëm ndërkombëtar për Kosovën, të udhëhequr nga UNMIK, praninë e forcave ndërkombëtare të sigurisë (KFOR) dhe tërhoqi nga Kosova forcat ushtarake, policore dhe paramilitare serbe.
Rezoluta 1244 krijoi një kornizë të përkohshme politike dhe juridike për të lehtësuar një proces negociues për statusin përfundimtar të Kosovës. Ky proces ndërkombëtar, që përfshinte përpjekjet e OKB-së, BE-së dhe SHBA-së, kulmoi me shpalljen e pavarësisë së Kosovës më 17 shkurt 2008 nga përfaqësuesit e saj.
Në përpjekje për ta kontestuar këtë zhvillim historik dhe legjitim, Serbia i kërkoi Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së që t’i drejtohej Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (ICJ) me këtë pyetje:
“A është në përputhje me të drejtën ndërkombëtare shpallja e njëanshme e pavarësisë nga institucionet përkohshme vetëqeverisëse të Kosovës?”
Më 22 korrik 2010, ICJ dha një opinion të qartë dhe të fuqishëm duke deklaruar:
“Deklarata e pavarësisë e 17 shkurtit 2008 nuk ka shkelur të drejtën e përgjithshme ndërkombëtare, as Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit (1999), dhe as Kornizën Kushtetuese për Vetëqeverisje të Përkohshme në Kosovë.”
Kjo ishte një përgjigje juridike e paprekshme, e kërkuar vetë nga Serbia, që legjitimoi plotësisht aktin e shpalljes së pavarësisë së Kosovës.
Por, fatkeqësisht, as gjenocidi i kryer në Kosovë, e as përgjigjja e organeve më të larta juridike ndërkombëtare, nuk mjaftuan që Serbia të tërhiqej nga mendësia e saj e vjetër agresive dhe hegjemoniste. Hipokrizia e Beogradit qëndron në faktin se, edhe pse vetë i kërkoi opinionin ICJ-së, tani e injoron atë, sepse nuk i përshtatet interesave të saj.
Shtrohet pyetja: Po sikur përgjigjja të kishte qenë në favor të Serbisë? Duke gjykuar nga praktikat e së kaluarës, është e arsyeshme të besojmë se autoritetet serbe do të ishin përpjekur ta përdornin atë opinion si precedent për të legjitimuar ndërhyrje edhe me forcë, madje edhe duke rrezikuar stabilitetin rajonal e më gjerë.
ICJ, në thelb, konfirmoi se Rezoluta 1244 e kishte përmbushur funksionin e saj, duke hapur rrugën për një proces të ri politik dhe juridik që çoi drejt pavarësisë së Kosovës. Kjo rezolutë sot është e absorbuar në rendin kushtetues të Republikës së Kosovës, ashtu siç është edhe prania e KFOR-it, që operon në përputhje me mandatin e tij dhe me kërkesën e institucioneve të Kosovës.
Që nga momenti i publikimit të opinionit të ICJ-së, Serbia ka zhvilluar një strategji të vazhdueshme për ta zhvleftësuar këtë opinion, duke u përpjekur që diskursin ndërkombëtar ta rikthejë te interpretimet selektive të Rezolutës 1244. Në dhjetor të vitit 2022, Serbia i dërgoi një kërkesë zyrtare KFOR-it për rikthimin e trupave të saj në Kosovë, duke pretenduar mbështetje në nenet e kësaj rezolute.
Përgjigjja e komunitetit ndërkombëtar ishte e qartë dhe e prerë:
- Ned Price, zëdhënës i atëhershëm i Departamentit Amerikan të Shtetit, deklaroi:
“Ne nuk e mbështesim kthimin e forcave serbe në Kosovë. Një veprim i tillë do të shënonte një përshkallëzim të ndjeshëm dhe do të dëmtonte stabilitetin rajonal.”
- KFOR, më 8 janar 2023, përmes Komandantit të saj, Gjeneral Major Angelo Michele Ristuccia, konfirmoi:
“Kërkesa e Serbisë është marrë, por u refuzua, pasi KFOR-i nuk e konsideroi të nevojshme.”
- Po ashtu, zëdhënësja e NATO-s, Oana Lungescu, theksoi qartë:
“Nuk ka nevojë për kthimin e trupave serbe në Kosovë. KFOR-i mbetet i vetmi kuadër ligjor i sigurisë në Kosovë.”
Pas këtyre refuzimeve, Beogradi iu kthye përdorimit të forcës, përmes aktit terrorist të 24 shtatorit 2023 në Banjskë, me qëllim që të nxiste destabilizim të brendshëm dhe të krijonte një situatë që do të kërkonte ndërhyrje ndërkombëtare me skenar të ndarjes de facto të veriut të Kosovës, një rikthim i skemës së njohur të ndarjes përmes “kordonit sanitar”, si në vitin 1999.
Pas dështimit të këtij skenari, Serbia vazhdoi agresionin në formën e luftës hibride, përmes dezinformimit, instrumentalizimit të Kishës Ortodokse Serbe, infiltrimeve në struktura ilegale dhe presionit diplomatik për rikthimin në interpretimet e vjetra të Rezolutës 1244, etj.
– Në korrik 2024, Derek Chollet, ish-këshilltar i lartë i Departamentit të Shtetit Amerikan, reagoi ndaj kësaj fushate duke deklaruar qartë:
“Rezoluta 1244 krijoi një proces politik për të diskutuar të ardhmen e Kosovës. Dhe ky proces u zhvillua dhe rezultoi në pavarësinë e Kosovës.”
Ky qëndrim është i pakontestueshëm dhe përbën një vijë të qartë ndarëse midis të drejtës ndërkombëtare dhe narrativës manipuluese serbe.
Serbia, edhe sot, refuzon të marrë përgjegjësi për veprimet gjenocidale të regjimit të Millosheviqit dhe vazhdon të ndjekë një linjë politike që e vendos përballë vlerave euro-atlantike, ligjshmërisë ndërkombëtare dhe paqes në rajon. Është e rëndësishme të kujtohet se presidenti aktual i Serbisë, Aleksander Vuçiq, ka qenë pjesë e qeverisë së Millosheviqit, një vazhdimësi politike që dëshmon se shkëputja nga mentaliteti i viteve ’90 nuk ka ndodhur asnjëherë realisht.
Sot është ajo dita ku do lexojmë më mijëra vajtime të Serbisë dhe interpretime të njëanshme dhe selektive të Rezolutës 1244. Aq shumë gënjeshtra sa siç thoshte edhe Dobrica Çosiq se gënjeshtra është formë e patriotizmit serb.
