Forcat Mbrojtëse të Izraelit (IDF) njoftuan se vala e sulmeve ndaj objekteve iraniane të prodhimit të armëve kishte mbaruar. Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu vuri në dukje se sulmi i IDF vrau kreun e organizatës së inteligjencës së Korpusit të Gardës Revolucionare Islamike dhe zëvendësin e tij.
Nëse është e nevojshme, Rusia është e gatshme të “veprojë si ndërmjetëse në zgjidhjen e konfliktit midis Izraelit dhe Iranit”, tha sekretari i shtypit i Vladimir Putinit, Dmitry Peskov. Udhëheqësit perëndimorë ishin skeptikë ndaj idesë: Presidenti francez Emmanuel Macron tha se Rusia, e cila vetë ka shkelur vazhdimisht Kartën e OKB-së dhe të drejtën ndërkombëtare, vështirë se mund të jetë një ndërmjetëse objektive dhe adekuate.
Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, u tha gazetarëve për një bisedë telefonike me presidentin rus, Vladimir Putin, më 17 qershor.
Sipas Trump, presidenti rus ofroi përsëri të ndërmjetësojë në konfliktin e Lindjes së Mesme. “Fola me të dje. Ai në fakt ofroi të ndërmjetësojë. I thashë, më bëj një nder dhe bëhu ndërmjetësuesi i vetes. <…> I thashë, Vladimir, le të merremi së pari me Rusinë dhe mund të shqetësohesh për këtë më vonë”, tha Trump. Si ndikon konflikti në Lindjen e Mesme në çmimet e naftës dhe në ekonominë globale, kush është i interesuar në zgjatjen e konfliktit dhe kush mund të veprojë realisht si ndërmjetës.
Parlamenti iranian votoi për t’u tërhequr nga Traktati i Mospërhapjes së Armëve Bërthamore. Më parë, IAEA miratoi një rezolutë duke akuzuar Iranin për shkelje të detyrimeve ndërkombëtare në fushën e teknologjisë bërthamore. Që nga fillimi i sulmeve të Izraelit ndaj Iranit, çmimi i naftës ruse është rritur me pothuajse 15%. Çmimet botërore të naftës gjithashtu vazhdojnë të rriten, por pjesëmarrësit në treg kanë frikë nga ndërprerjet e furnizimit për shkak të përshkallëzimit të konfliktit.
Kremlini përfiton nga rritja e çmimeve të naftës, por në një periudhë shumë të shkurtër kohore. Irani dhe Izraeli kanë shkëmbyer goditje edhe më parë. Çmimet e naftës u rritën dhe më pas ranë. Mendoj se brenda dy javësh çmimet do të ulen pak, sepse nuk ka tregues themelorë makroekonomikë të tregut të naftës dhe gazit për një rritje të ndjeshme të çmimeve. Shqetësimi i vetëm është Ngushtica e Hormuzit, të cilën Irani mund ta mbyllë. Kjo është ngushtica midis Gjirit të Omanit dhe Gjirit Persik. Por nëse e bën këtë, do ta qëllojë veten në këmbë, sepse të gjitha eksportet e naftës iraniane kalojnë nëpër këtë ngushticë. Blerësi i saj kryesor është Kina. Dhe tani, edhe nëse Irani nuk furnizon naftë në Kinë, Kina do të kalojë lehtësisht në naftën ruse. Nafta Ural tani vlen 64.5 dollarë për fuçi, kështu që Rusia do të jetë shumë e lumtur t’i furnizojë këto vëllime shtesë Kinës me çmimet aktuale, – beson Boris Aronshtein.
Wall Street Journal raporton se Irani, nëpërmjet ndërmjetësve arabë, i ka përcjellë sinjale SHBA-së dhe Izraelit në lidhje me gatishmërinë e tij për negociata mbi programin bërthamor dhe ndërprerjen e armiqësive. Gazetarët citojnë zyrtarë të Lindjes së Mesme dhe Evropës. Më parë, Presidenti i SHBA-së Donald Trump njoftoi mundësinë e një përfundimi të shpejtë të konfliktit midis Izraelit dhe Iranit. Në të njëjtën kohë, ai nuk përjashtoi vazhdimin e armiqësive dhe përfshirjen e SHBA-së në to.
Politologu iranian Amir Chahaki thote se përballja midis Iranit dhe Izraelit do te ndikoje në ekonominë globale. – Unë mendoj se Irani nuk do ta mbyllë Ngushticën e Hormuzit për të mos ndaluar eksportet e naftës, sepse kjo do të jetë një kërcënim për Evropën. Kjo nuk është në favor të Iranit. Por ne duhet të kuptojmë se sa shumë do të jetë qeveria nën kërcënim. Varet nga situata. Për momentin, Netanyahu thotë se është gati t’i japë një goditje shkatërruese Iranit. Por ai nuk do ta bëjë vetëm. Përveç kësaj, ai nuk ishte në gjendje as të shkatërronte infrastrukturën për pasurimin bërthamor të uraniumit. Ekziston një kërcënim tjetër këtu. Nëse ata arrijnë në pikën e goditjes së të gjitha objekteve, ose Ajatollah Khamenei mendon se procesi i eliminimit të tij është duke u zhvilluar, mund të ketë një kërcënim nga Arabia Saudite.
Tani Arabia Saudite mbështet Iranin, ajo, si vendet e tjera arabe, dënoi sulmin nga Izraeli. Por nëse Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Kuvajti janë nën sulm, do të jetë një situatë tjetër. Sepse edhe nëse Gjiri i Omanit mbyllet, Arabia Saudite ka një mënyrë për t’u larguar nga ky gji. Por nëse u jepet një goditje burimeve nga Arabia Saudite, do të ketë një efekt krejtësisht të ndryshëm. Dhe likuidimi i Khameneit, për të cilin Netanyahu flet shumë, do të përkeqësojë shumë probleme ekzistuese. Kjo nuk do të thotë që në Iran do të lindë një republikë tjetër. Dhe Trump ka të drejtë që i ndalon Izraelit të vrasë Khamenein, por ne e dimë fenomenin Trump. Ai mund të ndryshojë mendje.
Sipas burimeve të ndryshme, Presidenti rus Vladimir Putin është bashkuar gjithashtu në negociatat me Khamenein. Ai i dërgoi atij një mesazh se regjimi i tij është nën kërcënim dhe i ofroi të fillojë negociatat me Izraelin. Situata është në favor të Putinit dhe ai është shumë i lumtur për këtë. Ai po luan kartën iraniane. Dhe për momentin, Rusia është në një pozicion të mirë. Jam i sigurt se do të jetë në gjendje të eksportojë më shumë naftë, thotë politologu Amir Chahaki.
Politologu Ruslan Suleimanov analizon situatën në Lindjen e Mesme dhe zhvillimin e mundshëm të konfliktit midis Iranit dhe Izraelit : Pas sulmeve të Izraelit ndaj Iranit, kërcënimi i tij bërthamor u bë vetëm më serioz, sepse një numër i madh objektesh janë të fshehura nën tokë dhe nuk ka shumë informacion rreth tyre. Kjo u theksua në shumë raporte të IAEA-s. Ato deklarojnë drejtpërdrejt se nuk ka informacion rreth asaj që po bën Irani në këto objekte. Sidomos kur bëhet fjalë për objektin Fordow. Natyrisht, Izraeli nuk ka aftësinë ta shkatërrojë këtë objekt nëntokësor vetëm nga ajri. Kjo kërkon bomba shumë të rënda. Domethënë, Izraeli nuk ka gjasa të jetë në gjendje ta bëjë këtë vetë. Ndihma amerikane do të nevojitet këtu. Pikërisht për këtë arsye Netanyahu po i bën thirrje Uashingtonit të ndërhyjë në konflikt.
Nëse flasim për reagimin e autoriteteve iraniane, establishmentit iranian dhe qarqeve të ndryshme politike, atëherë edhe ata që kohët e fundit konsideroheshin liberalë dhe mbështesnin negociatat, tani po mbështesin që Irani të pajiset me armë bërthamore sa më shpejt të jetë e mundur. Në të njëjtën kohë, nuk ka unitet të plotë në klasën politike iraniane. Ka nga ata që mbështesin negociatat dhe madje edhe kokat më të nxehta e kuptojnë se këto veprime ushtarake nuk do të çojnë në asgjë dhe nuk do të përfundojnë mirë për Iranin. Por arritja e një lloj marrëveshjeje mund të bëhet një mbulesë për zhvillimin e të paktën një atomi paqësor.
Shumë ekspertë janë të bindur se Irani ka zhvilluar armët e tij bërthamore vitet e fundit nën maskën e një atomi paqësor. Pra, edhe bazuar në këto konsiderata, tani është më e dobishme për qeverinë iraniane të bëjë një lloj marrëveshjeje sesa të vazhdojë luftën. Sa i përket ndryshimit të pushtetit në Trupat e Gardës Revolucionare Islamike, disa prej anëtarëve të së cilës u vranë gjatë sulmeve izraelite – në përgjithësi, blloku i sigurisë ka pasur prej kohësh një tendencë për të sjellë personel të ri. Ata do të jenë edhe më të ashpër dhe vendimtarë në dëshirën e tyre për të luftuar armiqtë e Iranit.
Ky është brezi i ri i IRGC-së, i cili, pavarësisht moshës së tij, konsiderohet më konservator dhe i ashpër. Ky brez është i bindur se të moshuarit kanë humbur gjithçka, ka shumë tradhtarë midis tyre dhe ne pamë ashpërsimin e kësaj politike ofensive vitin e kaluar. Ata besojnë se Irani duhet të bëjë gjithçka për të siguruar armë bërthamore dhe ngjarjet e fundit vetëm sa e kanë forcuar bindjen e tyre, thotë politologu Ruslan Suleimanov.
