Shkruajë: Prof. Dr. Muhamet RACAJ- Prof. Hyzri SALIHU
Hyrje
Siguria kombëtare e Republikës së Kosovës ndodhet në një fazë kritike, ku rreziqet tradicionale dhe sfidat e reja ndërthuren në një ambient të brishtë rajonal dhe global. Mungesa e njohjes së plotë ndërkombëtare, tensionet e vazhdueshme me Serbinë, si dhe ndërhyrjet e aktorëve të jashtëm përmes metodave hibride, e vënë arkitekturën e sigurisë së Kosovës përballë sfidave shumëdimensionale.
Në këtë kontekst, është jetike të ndërtohet një strategji proaktive kombëtare, e cila nuk fokusohet vetëm në reagimin ndaj krizave, por në parandalimin, menaxhimin e rrezikut dhe ndërtimin e kapaciteteve të qëndrueshme mbrojtëse, në përputhje me standardet euroatlantike dhe realitetin politik të vendit.
1. Analiza e Mjedisit Strategjik
Pozita gjeopolitike e Kosovës në zemër të Ballkanit Perëndimor e bën atë një nyje gjeostrategjike, ku përplasen interesat e aktorëve perëndimorë dhe lindorë. Serbia, duke mos e njohur ende pavarësinë e Kosovës, ruan struktura ilegale në veri të vendit, që veprojnë si zgjatim i ndikimit rus në rajon.¹
Sipas NATO Strategic Concept 2022, Ballkani Perëndimor mbetet një zonë e ekspozuar ndaj dezinformimit, ndasive etnike dhe tensioneve të importuara nga jashtë.² Rusia, përmes një bashkëpunimi të thelluar me Serbinë, ka rritur përpjekjet për të destabilizuar rajonin dhe për të penguar proceset e integrimit euroatlantik të Kosovës.³
Krahas këtyre faktorëve, brenda vetë Kosovës ekziston fragmentim politik, mungesë e koordinimit ndërinstitucional dhe sfida në ndërtimin e konsensusit të brendshëm strategjik.
2. Kërcënimet dhe Sfidat Kryesore
2.1. Kërcënimet Tradicionale
• Tensionet me Serbinë dhe ndërhyrjet në veri.
• Prania e strukturave ilegale dhe mundësia e përplasjeve të izoluara të armatosura.⁴
2.2. Kërcënimet Jo-Tradicionale
• Ekstremizmi i dhunshëm dhe terrorizmi.
• Krimi i organizuar ndërkombëtar dhe kontrabanda ndërkufitare.
• Sulmet kibernetike ndaj infrastrukturës kritike shtetërore.⁵
2.3. Kërcënimet Hibride
• Fushata dezinformimi dhe ndërhyrje në diskursin publik përmes mediave dhe rrjeteve sociale.
• Infiltrimi i agjentëve të ndikimit dhe ndikimi në proceset zgjedhore e vendimmarrëse.⁶
3. Parimet e Strategjisë Proaktive të Sigurisë Kombëtare
Një strategji proaktive duhet të bazohet në parime të qarta dhe të pandryshueshme:
1. Parandalim dhe vëzhgim i hershëm i kërcënimeve, përmes inteligjencës efektive dhe teknologjisë së avancuar.
2. Qasje gjithëpërfshirëse, duke përfshirë institucionet, qytetarët dhe shoqërinë civile.
3. Partneritet i thelluar ndërkombëtar, me SHBA-në, NATO-n, BE-në dhe shtete partnere.
4. Llogaridhënie dhe transparencë, si garanci për profesionalizmin dhe besimin qytetar ndaj institucioneve të sigurisë.⁷
4. Komponentët Kryesorë të Strategjisë së Sigurisë Kombëtare
4.1. Forcimi i Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK)
• Investime në armatim modern, logjistikë dhe pajisje inteligjente.
• Trajnime të avancuara dhe interoperabilitet me trupat e NATO-s.⁸
4.2. Reformimi i Inteligjencës Kombëtare
• Modernizimi i Agjencisë Kosovare të Inteligjencës.
• Krijimi i Qendrave Kombëtare të Analizës Strategjike dhe Parashikimit të Krizave.
4.3. Siguria Kibernetike
• Implementimi i Strategjisë Kombëtare për Sigurinë Kibernetike 2023–2027.⁹
• Krijimi i një Agjencie të Integruar për Siguri Digjitale.
4.4. Krijimi i Këshillit Kombëtar të Sigurisë
• Strukturë e koordinuar dhe e fuqishme ligjore për reagim dhe vendimmarrje në kohë reale.¹⁰
• Përfaqësim ndërinstitucional dhe mandat ekzekutiv në rast krize.
4.5. Siguria Njerëzore dhe Sociale
• Parandalimi i radikalizimit dhe ekstremizmit përmes edukimit, integrimit social dhe fuqizimit ekonomik të rinisë.
• Përfshirje aktive e komuniteteve në ndërtimin e paqes dhe sigurisë.
5. Roli i Aleatëve Ndërkombëtarë
NATO, përmes misionit KFOR, vazhdon të jetë garantuesi kryesor i sigurisë në terren.¹¹
SHBA ofron mbështetje strategjike në reformimin dhe ndërtimin e kapaciteteve të mbrojtjes dhe inteligjencës.
BE, përmes fondeve të para-anëtarësimit dhe dialogut me Serbinë, ndihmon në ndërtimin e stabilitetit dhe konsolidimin institucional.¹²
6. Përfundim
Për të garantuar një të ardhme të sigurt dhe të qëndrueshme, Kosova duhet të tejkalojë modelin reaktiv dhe të ndërtojë një strategji proaktive kombëtare, të bazuar në analiza të sakta, vendimmarrje të shpejtë dhe bashkëpunim të gjerë institucional. Kjo strategji nuk është vetëm një nevojë e brendshme, por edhe një kusht për integrimin euroatlantik dhe për forcimin e pozicionit të Kosovës në arenën ndërkombëtare.
7. Rekomandime Strategjike
1. Miratimi dhe implementimi i Strategjisë Kombëtare të Sigurisë 2025–2030, përmes një procesi gjithëpërfshirës me ekspertizë vendore dhe ndërkombëtare.
2. Krijimi i Këshillit Kombëtar të Sigurisë, me mandat të qartë ekzekutiv dhe strukturë reaguese në kohë reale.
3. Rritja e buxhetit për mbrojtje dhe siguri, në përputhje me standardet e vendeve aspiruese për anëtarësim në NATO.
4. Themelimi i Qendrave për Siguri Kibernetike, në bashkëpunim me vendet aleate dhe sektorin privat.
5. Integrimi i edukimit për sigurinë në sistemin arsimor dhe trajnimi i kuadrove të reja për sigurinë kombëtare.
6. Zgjerimi i bashkëpunimit me SHBA-në dhe NATO-n, jo vetëm në fushën e mbrojtjes, por edhe në fushat e teknologjisë, inteligjencës dhe diplomacisë strategjike.
7. Diplomacia e sigurisë të shndërrohet në një shtyllë të qëndrueshme të politikës së jashtme të Kosovës.
Referenca
1. OSCE Mission in Kosovo, Report on Parallel Structures in North Kosovo, 2023.
2. Blerim Reka, Ballkani mes BE-së dhe Rusisë, Prishtinë: Instituti i Studimeve Strategjike, 2022.
3. NATO, Strategic Concept 2022, Brussels: NATO Public Diplomacy Division.
4. Kosovo Security Barometer, Perceptions on Threats and Security, KCSS, 2024.
5. UNDP Kosovo, Risk Assessment Report: Violent Extremism, 2023.
6. EU DisinfoLab, Russian Disinformation Campaigns in the Western Balkans, 2023.
7. Ministry of Foreign Affairs and Diaspora of Kosovo, Strategic Framework for Euro-Atlantic Integration, 2024.
8. Ministry of Defense of Kosovo, Annual Report, 2023.
9. Cybersecurity Agency of Kosovo, National Cybersecurity Strategy 2023–2027.
10. Kosovo Assembly, Draft Law on the National Security Council, 2024.
11. NATO KFOR, Mission Overview and Role in Kosovo, 2023.
12. European Commission, Kosovo 2024 Country Progress Report.
VAZHDIM
• Zhvillimi i qendrave për siguri kibernetike, në bashkëpunim me vendet partnere.
• Fuqizimi i edukimit për sigurinë përmes programeve të posaçme në shkolla, universitete dhe në shoqërinë civile.
• Thellimi i bashkëpunimit me Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe NATO-n në të gjitha nivelet.
• Përfshirja e diplomacisë së sigurisë si pjesë integrale e politikës së jashtme të Republikës së Kosovës.
Referenca
1. OSBE Mission in Kosovo, Report on Parallel Structures in North Kosovo, 2023.
2. Blerim Reka, Ballkani mes BE-së dhe Rusisë, Prishtinë: Instituti i Studimeve Strategjike, 2022.
3. NATO, Strategic Concept 2022, Bruksel: NATO Public Diplomacy Division.
4. Kosovo Security Barometer, Perceptions on Threats and Security, KCSS, 2024.
5. UNDP Kosovo, Risk Assessment Report: Violent Extremism, 2023.
6. EU DisinfoLab, Russian Disinformation Campaigns in the Western Balkans, 2023.
7. Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës e Kosovës, Strategjia e Integrimit Euro-Atlantik, 2024.
8. Ministria e Mbrojtjes së Kosovës, Raporti Vjetor, 2023.
9. Agjencia e Sigurisë Kibernetike e Kosovës, Strategjia Kombëtare për Sigurinë Kibernetike 2023–2027.
10. Kuvendi i Kosovës, Projektligji për Këshillin Kombëtar të Sigurisë, 2024.
11. NATO KFOR, Mission Overview and Role in Kosovo, 2023.
12. Komisioni Evropian, Kosovo 2024 Country Progress Report.
