Në një ishull tropikal pranë brigjeve të Filipineve, fillon një kapitull i ri në qytetërimin njerëzor. Ishulli Sensei, aktualisht në ndërtim e sipër, parashikohet si vendbanimi i parë në botë ku vendimet kryesore nuk do të merren nga njerëzit, por nga inteligjenca artificiale. Dhe jo çfarëdo njerëzish, por rimishërime të figurave historike, të trajnuara me kujdes për të menduar, folur dhe vendosur si figura që formësuan botën.
Në krye të qeverisë dixhitale të ishullit është një inteligjencë artificiale e modeluar sipas Markus Aurelit, perandorit romak dhe filozofit stoik, i cili është zgjedhur simbolikisht president. “Kolegët” e tij në kabinet janë versione të inteligjencës artificiale të Winston Churchill, Nelson Mandela, Florence Nightingale, Ada Lovelace dhe Konfuci. Secila prej këtyre replikave është trajnuar duke përdorur fjalime, shkrime dhe të dhëna historike autentike për të ruajtur frymën dhe vlerat e origjinaleve të tyre. Një kabinet prej 17 udhëheqësish dixhitalë e udhëzon ishullin përmes një vizioni algoritmik të mençurisë, drejtësisë dhe inovacionit, por jo vetëm.
Edhe pse tingëllon si një histori fantastiko-shkencore, modeli i qeverisjes së ishullit bazohet në konceptin e “demokracisë dixhitale”. Të gjithë qytetarët e botës mund të regjistrohen si “qytetarë elektronikë”. Në këtë mënyrë, ata mund të propozojnë ligje, të marrin pjesë në diskutime, të komentojnë mbi propozimet dhe të votojnë së bashku me qeverinë e IA-së. Çdo ligj krijohet në një proces të përbashkët midis njerëzve dhe inteligjencës artificiale, me transparencë maksimale. Të gjitha bisedat, vendimet dhe shpjegimet janë publike, të ruajtura në platformën blockchain .
E parë tashmë?
Në zemër të sistemit është një e ashtuquajtur “valvul sigurie”. Ky është një mekanizëm që u lejon njerëzve të bllokojnë, anashkalojnë ose ndryshojnë çdo vendim të marrë nga një qeveri e bazuar në inteligjencën artificiale. Kjo siguron që inteligjenca artificiale të mbetet një mjet në shërbim të njerëzve, jo një formë e re autoriteti. Ideja nuk është të zëvendësohen njerëzit, por të rriten standardet e vendimmarrjes – duke hequr korrupsionin, joefikasitetin dhe paragjykimet emocionale që shpesh shoqërojnë sistemet njerëzore të qeverisjes.
Pas këtij projekti ambicioz qëndron një startup që ka mbledhur tashmë rreth tre milionë euro në mbështetje, dhe Ishulli Sensei po zhvillohet si një destinacion arsimor dhe turistik. Plani është që ishulli të bëhet një muze i gjallë ku vizitorët do të jenë në gjendje të flasin me versione të figurave historike të bazuara në inteligjencën artificiale. Gjithashtu, të marrin pjesë në debate dixhitale dhe të vëzhgojnë se si funksionon një sistem krejtësisht i ndryshëm qeverisjeje. Kultura, arsimi dhe arti dixhital do të luajnë një rol kyç në jetën e përditshme të ishullit, ndërsa vetë qeverisja do të mbetet transparente dhe e hapur.
Megjithatë, projekti ngre gjithashtu një numër pyetjesh etike dhe ligjore. A mund të mbahet përgjegjëse Inteligjenca Artificiale për vendimet e saj? A është morale të përdoret ngjashmëria dhe idetë e figurave historike të vërteta, veçanërisht të atyre që nuk kanë dhënë pëlqimin? Si mund ta parandalojmë abuzimin me sistemin, edhe kur është projektuar në thelb të jetë i mirë? Ende nuk ka përgjigje përfundimtare për këto pyetje, por krijuesit e ishullit pretendojnë se eksperimenti mbikëqyret në mënyrë strikte dhe se të gjitha aspektet e punës do të jenë të disponueshme për shqyrtim publik.
Ishulli Sensei bëhet kështu simbol i një eksperimenti të ri shoqëror – një bashkim i teknologjisë, historisë dhe demokracisë. Ndërsa disa shohin rrezikun e mbështetjes së tepërt te algoritmet në këtë, të tjerë besojnë se ky është pikërisht lloji i përparimit që është i nevojshëm në një botë plot me sisteme jofunksionale. Nëse ka sukses, Sensei mund të bëhet një model për të ardhmen. Nëse jo, do të shërbejë si një mësim i rëndësishëm rreth kufijve dhe potencialit të imagjinatës njerëzore.
Sidoqoftë, pyetja e përjetshme mbetet. A jemi gati ta ndajmë pushtetin – ose të paktën ta testojmë atë – me ata që nuk flenë, nuk gënjejnë dhe nuk harrojnë kurrë? Në Ishullin Sensei, përgjigjja e kësaj pyetjeje tashmë është duke u shkruar. Rresht pas rreshti, në kod.
