Ukraina dje kufizoi autonominë e dy agjencive të saj kundër korrupsionit që janë qendrore për zbatimin e reformave, në një veprim që Brukseli e përshkroi si një “hap serioz prapa” dhe shprehu “shqetësim të thellë”.
Frenimi i korrupsionit endemik është një kusht që Kievi të anëtarësohet në Bashkimin Evropian, si dhe sigurimi i miliarda dollarëve ndihmë perëndimore. Hetuesit e pavarur në muajt e fundit kanë turpëruar zyrtarë të lartë me akuza për korrupsion.
Amendamentet e miratuara dje i japin Prokurorit të Përgjithshëm, i cili emërohet nga presidenti, kontroll të rreptë mbi Byronë Kombëtare Kundër Korrupsionit të Ukrainës dhe Zyrën e Prokurorit të Specializuar Kundër Korrupsionit (NABU dhe SAPO), thanë disa ligjvënës.
Zelensky nënshkroi ligjin mbrëmë
Votimi shkaktoi kritika të ashpra nga krerët e të dy agjencive dhe zyrtarët e lartë evropianë dhe shkaktoi protestat më të mëdha publike që nga pushtimi rus në vitin 2022.
Mijëra protestues u mblodhën në Kiev, Lviv, Dnipro dhe Odessa mbrëmë për të kundërshtuar ligjin e ri. Pavarësisht kërkesave të qytetarëve që Volodymyr Zelensky të vërë veton ndaj ligjit, presidenti e nënshkroi ligjin mbrëmë ndërsa protestat ishin duke vazhduar.
Protestuesit u mblodhën gjithashtu pranë Teatrit Ivan Franko në qendër të Kievit në orën 8 të mbrëmjes sipas kohës lokale, vetëm disa blloqe larg Pallatit Presidencial. Mesazhi kryesor iu drejtua Zelensky-t, me njerëzit që brohorisnin: “Vendosni veton ligjit”.
Krahasime me Janukoviçin
“Nëse ai nuk e vë veton, kjo është një pështymë në fytyrën e çdo nëne, gruaje dhe fëmije që ka humbur një të dashur në front. Është një shkelje e kujtimit të të gjithë atyre që vdiqën për lirinë, dinjitetin dhe pavarësinë tonë”, tha avokatja 40-vjeçare Marina për Kyiv Independent.
“Sot në thelb po kthehemi në 16 janar 2014 – një kohë kur vendi ynë u përball me kërcënimin e diktaturës”, vazhdoi ajo, duke iu referuar ditës kur parlamenti ukrainas, i udhëhequr nga presidenti i atëhershëm Viktor Janukoviç, miratoi ligje që ndalonin protestat masive dhe lirinë e fjalës gjatë revolucionit Euromaidan.
Janukoviç u rrëzua nga pushteti pas pak më shumë se një muaji. “Për fat të keq, kjo po ndodh përsëri tani, pa asnjë shpjegim për publikun. Dhe e gjithë kjo po ndodh nën gjendjen e jashtëzakonshme, kur shumë qytetarë nuk janë në gjendje të mbrojnë të drejtat e tyre”, tha Marina.
“Ne i dimë emrat e përfaqësuesve që votuan”
Të mbështjellë me flamuj ukrainas, shumë protestues qëndruan krah për krah, duke mbajtur banderola të larta me një përzierje satire dhe zemërimi. Banderolat varionin nga “Mjaft kemi pasur” deri te “Larg duart nga NABU”.
Brohoritjet “Veto mbi ligjin”, “Ukraina nuk është Rusi” dhe ajo e drejtuar kundër Andriy Jermak, shefit të stafit të Zelenskiy, ishin aq të forta sa arritën deri në ndërtesën ku ndodhet Zyra e Presidentit.
“Nëse ligji miratohet, do të jetë më e vështirë të bashkohemi me Bashkimin Evropian. Do të kthehemi në diktaturë. Nuk duam të jemi si Rusia. Zelensky është ende presidenti ynë. Por kur ai bën gjëra të gabuara, ne do ta themi”, tha protestuesi Saša Kazinceva.
Shoqja e saj Tetjana Kukuruza mbante një tabelë kartoni me mesazhin: “Je e çmendur?”
“Kjo është hera e parë që nga viti 2022 që kemi dalë në rrugë. Ne i dimë emrat e përfaqësuesve që votuan për këtë ligj. Nuk po them se janë të korruptuar. Por kanë interesa”, shtoi ajo.
Dy zyrtarë të NABU-së u arrestuan të hënën për lidhje të dyshuara me Rusinë
Ruslan Kravchenko, kryeprokurori i Ukrainës, i cili është besnik ndaj Zelenskyit, tani do të jetë në gjendje t’ua transferojë hetimet për korrupsion hetuesve potencialisht më të bindur. Në fjalimin e tij të mbrëmshëm, Zelensky kritikoi efektivitetin e infrastrukturës antikorrupsion të Ukrainës, duke thënë se çështjet “qëndronin joaktive”.
“Nuk ka asnjë shpjegim racional pse çështjet penale me vlerë miliarda euro kanë qenë ‘të varura’ për vite me radhë”, paralajmëroi ai. Ai shtoi se kryeprokurori do të sigurojë “ndëshkime të pashmangshme” për ata që shkelën ligjin.
Votimi për ligjin e ri u zhvillua vetëm një ditë pasi agjencia e sigurisë së brendshme e Kievit arrestoi dy zyrtarë të NABU-së nën dyshimin për lidhje me Rusinë dhe kreu kërkime të gjera të punonjësve të agjencisë për arsye të tjera.
Kreu i NABU-së, Semen Krivonos, i kërkoi Zelensky-t të mos e nënshkruante ligjin e përshpejtuar, të cilin e përshkroi si një përpjekje për të “shkatërruar” infrastrukturën antikorrupsion të Ukrainës.
Paralajmërim nga Brukseli
Komisionerja e Zgjerimit të BE-së, Marta Kos, shkroi në X.com se ishte “seriozisht e shqetësuar” nga zhvillimet. “Heqja e masave kryesore mbrojtëse që mbrojnë pavarësinë e NABU-së është një hap serioz prapa”, paralajmëroi ajo, duke kujtuar se sundimi i ligjit është në “zemër” të negociatave të pranimit me Unionin.
NABU dhe SAPO u themeluan pas revolucionit në Maidan në vitin 2014, i cili rrëzoi presidentin pro-rus, dhe Kievi iu drejtua Perëndimit. Të dy agjencitë e rritën punën e tyre gjatë luftës, duke ngritur akuza kundër deputetëve, ministrave dhe ish-zëvendëskryetarit të administratës së Zelenskit.
Aktivistët kundër korrupsionit janë shqetësuar që kur autoritetet këtë muaj akuzuan një aktivist kryesor kundër korrupsionit për mashtrim dhe shmangie nga shërbimi ushtarak. Kritikët i kanë portretizuar akuzat si hakmarrje politike për ekspozimin e zyrtarëve të korruptuar.
