Bashkimi Evropian po përgatit buxhetin më të madh në historinë e tij dhe në një kohë krizash globale dhe pyetjesh të hapura rreth zgjerimit të tij. Plani i ri financiar, me vlerë gati dy trilionë euro për periudhën nga viti 2028 deri në vitin 2034, nuk është vetëm një dokument kontabël, por një sinjal politik: çfarë dëshiron të bëhet Evropa – dhe kush do të ketë një vend në të.
Ndërsa bota duket gjithnjë e më shumë si një fushë beteje interesash, Bashkimi Evropian po përpiqet të përcaktojë rolin e vet – përmes parave. Buxheti shumëvjeçar që po hartohet në Bruksel nuk është vetëm një plan financiar, por një hartë politike e asaj që Bashkimi do të dëshirojë dhe do të jetë në gjendje të arrijë. Dhe kjo vlen edhe për anëtarët, si dhe për ata që ende duan të bëhen anëtarë, raporton RTS .
“Korniza e re buxhetore e BE-së parashikon shpërndarjen sipas meritës. Pra, BE-ja po kalon nga ajo që ne e njohim si burokraci dhe teknokraci në meritokraci, pra shpërblime sipas meritës. Kjo do të thotë që jo vetëm reformat, por edhe zbatimi i tyre në realitet do të monitorohet në mënyrë strikte”, thekson Dragana Đurica, sekretare e përgjithshme e Lëvizjes Evropiane në Serbi.
Investimet më të mëdha të BE-së
Strahinja Subotić, një studiuese e lartë në Qendrën për Politikat Evropiane, pajtohet se është një plan shumë ambicioz që do të kërkojë investimet më të mëdha të BE-së deri më sot, qoftë në zhvillimin e brendshëm të vetë Unionit, qoftë në lidhje me politikën e zgjerimit dhe politikën e jashtme.
Megjithatë, do të vlerësoja se kjo është një përpjekje e Komisionit Evropian për ta bërë të ditur se ka ambicie të mëdha, se planifikon të realizojë të gjitha qëllimet e veta në mënyrë që në fund të mandatit të vet, pra në fund të ciklit financiar, BE-ja të jetë më e integruar, më e fortë dhe më e madhe”, beson Subotić.
Si do t’i shpërndajë paratë fondi “Evropa Globale”
Herën e parë – jo vetëm sa, por edhe kujt dhe pse. Më shumë se 42 miliardë euro janë planifikuar për vendet e zgjerimit, përfshirë Serbinë. Më shumë para, por edhe më shumë pyetje. Brenda këtij kuadri, bie në sy fondi “Evropa Globale”.
“Fondet që do të shpërndahen nga ky fond ‘Evropa Globale’ do të bazohen në meritë, si për secilin vend ashtu edhe për Serbinë. Kjo do të thotë që tani nuk po marrim vetëm një çek të bardhë, siç ishte situata me fondet IPA. Serbia është një aktor i rëndësishëm në rajonin e Ballkanit Perëndimor dhe një vend i rëndësishëm dhe një partner i rëndësishëm për BE-në, dhe se sa do të përdoren fondet do të varet vetëm nga vullneti politik dhe përkushtimi ndaj atyre reformave dhe përkushtimi ndaj atyre fushave që BE-ja i vlerëson si shumë kritike për Serbinë, ku Serbia për fat të keq nuk qëndron mirë”, tregon Gjurica.
Subotić thekson se në periudhën e ardhshme do të jetë shumë e rëndësishme të përcaktohet se sa nga ato 42 miliardë do të zbatohet në të vërtetë përafërsisht për vendet e Ballkanit Perëndimor.
“E dimë që këtë herë edhe Ukraina do të jetë pjesë e IPE-së, domethënë një fond që duhet t’i ngjajë IPU-së, Moldavia është aty, flitet për Armeninë, Islandën dhe Gjeorgjinë, ka një numër të madh kandidatësh në lojë dhe kandidatë potencialë”, shton Subotic.
Buxheti i ri – zgjerime të reja
Në Bruksel, ata besojnë se shpërndarja e parave mund të krijojë një lloj të caktuar konkurrence midis vendeve kandidate.
“Ata që përparojnë më mirë dhe performanca e të cilëve në reforma është më e mirë mund të mbështeten në fonde shtesë, ndërsa ata që janë vonë në proces mund të humbasin një pjesë të asaj që kanë siguruar fondet”, thotë Dušan Gajić, korrespondent i RTS nga Brukseli.
Një mesazh i rëndësishëm vjen edhe nga Presidentja e Komisionit Evropian – ajo shpjegon se buxheti parashikon mundësinë e një zgjerimi të ri në periudhën e ardhshme.
“Në atë rast, klauzola e rishikimit të buxhetit do të aktivizohet. Buxheti do të përshtatet me atë situatë, do të përcaktojë se sa do të marrë vendi nga fondet evropiane dhe sa do të paguajë në arkën e përbashkët. Dhe ky është me të vërtetë një sinjal i rëndësishëm politik, sepse buxheti, në këtë drejtim, trajtohet gjithmonë si një lloj letre lakmusi për qëllimet dhe prioritetet e vërteta politike të BE-së”, thekson korrespondenti i RTS nga Brukseli.
Lufta midis ambicieve politike dhe kursimeve
Por, përpara se të fillojnë të vijnë paratë, buxheti duhet t’i mbijetojë realitetit politik evropian. Pas dyerve të mbyllura, anëtarët e BE-së tashmë po luftojnë një betejë – midis ambicieve dhe kursimeve buxhetore.
Ajo që pres është që Parlamenti Evropian të forcojë prioritetet e tij, të kërkojë që planet të rriten më tej, që ky plan ambicioz të jetë edhe më ambicioz – të tilla janë tendencat e Parlamentit Evropian. Ndërsa ne presim që anëtarët, veçanërisht anëtarët më kursimtarë si Gjermania, Holanda, Suedia, të punojnë realisht për të shkurtuar pak fondet, për të racionalizuar buxhetin dhe për të qenë pak më realistë në përputhje me mundësitë reale të shteteve anëtare”, pret Subotić.
Në atë lojë të madhe, Serbia është vetëm një copë e enigmës. Por edhe pjesa që ka një shans – nëse tregon seriozitet dhe vullnet. Sepse më shumë para do të thotë më shumë presion. Dhe reforma nuk është vetëm një fjalë në një dokument – por një ndryshim që duhet parë.
