Nuk pati mashtrim gjatë nënshkrimit të Marrëveshjes së Brukselit, por është një perde tymi për votuesit e regjimit, dhe kjo deklaratë e ministrit Ivica Daçiç, i cili si kryeministër i Serbisë nënshkroi marrëveshjen e lartpërmendur, ngre gjithashtu pyetjen nëse është naivitet diplomatik apo nëse qeveria e dinte shumë mirë se çfarë kishte nënshkruar, vlerësojnë bashkëbiseduesit e Danas.
Daçiç, inicialet e të cilit si Kryeministër i Serbisë u shfaqën pranë atyre të Kryeministrit të Kosovës Hashim Thaçi në pranverën e vitit 2014 në Marrëveshjen e Parë Kornizë, tani pretendon se kjo ishte një mashtrim ndërkombëtar.
“Është një mashtrim sepse nuk na e thanë këtë kur nënshkruam Marrëveshjen e Brukselit. Ne i kemi hyrë të gjitha këtyre marrëveshjeve me mirëbesim vetëm për të arritur kompromise që do të ishin në interes të të gjithëve në Kosovë . Dhe në fund, Serbia bëri gjithçka, dhe pala e Prishtina filloi të bojkotonte gjithçka që nga fillimi, me mbështetjen e hapur të disa vendeve”, tha Daçiç të dielën.
Deklarata e këtij ministri u dënua nga përfaqësues të partive dhe lëvizjeve të shumta opozitare, dhe Lëvizja Popullore e Serbisë i udhëzoi Daçiçin dhe Presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiç, të jepnin dorëheqjen.
Të hënën, Daçiç dërgoi një deklaratë të gjerë për mediat në të cilën theksoi se nuk tha që mashtrimi ndodhi gjatë nënshkrimit, por gjatë zbatimit të marrëveshjes.
Bojan Pajtić, një profesor i drejtësisë nga Novi Sadi, thekson se parakushti që Angela Merkel, ish-kancelari gjerman, të inkurajonte SPS-në, URS-në, Ljajić-in, SVM-në dhe të tjerët që deri atëherë mbështetën qeverinë me DS-në në vitin 2012 të ndryshonin anë, ishte që progresistët të premtonin se, kur të vinin në pushtet, do të bashkëpunonin plotësisht për çështjen e Kosovës dhe Metohisë.
“Askush nuk u mashtrua, por Vuçiç dhe Daçiç nënshkruan Marrëveshjen e Brukselit për të marrë mbështetjen e pakursyer të bashkësisë ndërkombëtare për të qeverisur Serbinë, edhe pse i përkisnin regjimit të Millosheviqit. Rezultati i kësaj është mjedisi autokratik, i korruptuar, i dhunshëm dhe mendjelehtë në të cilin jetojmë. Historia e një lloj mashtrimi është vetëm një perde tymi për votuesit e regjimit, është e qartë se nuk ka asnjë kuptim apo logjikë në atë histori”, vëren Pajtiç.
Dragisha Mijaciq, drejtor i Institutit për Zhvillim Ekonomik Territorial (InTER), deklaron se që kur Ivica Dacić udhëhoqi negociatat që çuan në Marrëveshjen e Brukselit, deklarata e tij mund të interpretohet së pari si “një rrëfim personal pendimi që i bie në ndërgjegje”, dhe jo, siç thotë Mijačić, “si faji kolektiv i “Serbisë” për lëvizjet e këqija që ai dhe grupi qeverisës kanë bërë në dymbëdhjetë vitet e fundit”.
Zoran Saviq, nga OJQ-ja Aktiv nga Mitrovica, beson se kur një zyrtar i lartë qeveritar, 12 vjet pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Brukselit, deklaron se është “mashtruar”, lind pyetja nëse duhet të shqetësohemi për naivitetin e tyre diplomatik apo nëse duhet të pranojmë mundësinë që ata në të vërtetë e dinin shumë mirë se çfarë po nënshkruanin. Në të dyja rastet, mesazhi për qytetarët, dhe veçanërisht për serbët në Kosovë, është po aq shkatërrues, tha ai.
“Duhet të mbahet mend se zyrtarët e Republikës së Serbisë janë mburrur me Marrëveshjen e Brukselit për vite me radhë, duke e paraqitur atë si një “marrëveshje historike” dhe “gjëja më e mirë e mundshme për serbët”. Realiteti, megjithatë, është diametralisht i kundërt – që nga momenti i inicializimit të marrëveshjes, pasoi një tërheqje sistematike e Republikës së Serbisë nga Kosova, dhe serbët, me fjalime dhe premtime solemne, u transferuan nga institucionet serbe në ato të Kosovës”, thotë Saviq.
Sot, 12 vjet më vonë, shton bashkëbiseduesi ynë, është e vështirë të gjesh gjurmë të pranisë institucionale të Serbisë përveç në arsim dhe kujdes shëndetësor. Nëse pasoja të tilla janë rezultat i të qenit “mashtruar”, lind pyetja se cilat do të kishin qenë pasojat nëse ata do t’i kishin zhvilluar negociatat me vetëdije të plotë për atë që po nënshkruanin, vëren Saviq.
“Beogradi ka zbatuar në mënyrë sistematike të gjitha pikat nga Marrëveshja e Brukselit për 12 vjet, ndërsa Unioni i Komunave Serbe, i cili është një pjesë kyçe për Beogradin, ende trajtohet si një ide abstrakte, e rezervuar për raundin tjetër të negociatave që nuk sjell kurrë rezultate konkrete. Gjithashtu, nuk duhet të harrojmë se Marrëveshja e Brukselit nuk iu nënshtrua kurrë vlerësimit të kushtetutshmërisë në Serbi sepse, siç pretenduan në atë kohë, “nuk është një akt ligjor”, por një marrëveshje politike. Nëse një marrëveshje politike zëvendëson ligjin, institucionet dhe praktikën kushtetuese, ndoshta Gjykata Kushtetuese do të duhet të rishqyrtojë qëndrimin e saj për mungesën e juridiksionit”, thotë ai.
Savić pohon se nëse Serbia vërtet është “mashtruar” në një dokument kaq kyç, atëherë me të drejtë lind pyetja se sa marrëveshje të tjera të rëndësishme janë nënshkruar në rrethana të njëjta ose të ngjashme, dhe sa herë “naiviteti” politik është fshehur pas buzëqeshjeve diplomatike, apo ndoshta ka qenë një marrëveshje e fshehtë.
“Naiviteti në diplomaci, dhe veçanërisht në çështje kyçe si sovraniteti i një shteti, nuk është një virtyt politik, por një dobësi serioze, dhe nëse nuk është naivitet, atëherë është një vendim i vetëdijshëm. Në të dyja rastet, rezultati, 12 vjet pas nënshkrimit të kësaj marrëveshjeje, është se serbët në Kosovë sot jetojnë në kushtet ndoshta më të vështira që nga viti 1999, pa mbrojtje sistemike, nën presione institucionale në rritje nga Prishtina dhe praninë në rënie të Republikës së Serbisë, si në aspektin institucional ashtu edhe në vetë përmendjen e Kosovës nga zyrtarët më të lartë shtetërorë”, përfundon Saviq.
Milica Andriq Rakiq, nga OJQ-ja Iniciativa e Re Sociale nga Mitrovica e Kosovës, beson se publikut dhe politikanëve në Serbi iu ishte e qartë që në vitin 2015 se dialogu nuk po shkonte mirë dhe se nuk po i arrinte qëllimet që lidhen me përmirësimin e situatës në të cilën ndodhej komuniteti serb në Kosovë, përkundrazi.
“Megjithatë, ky proces ishte i rëndësishëm për rrugën evropiane të Serbisë dhe rezultati i tij u pranua si një sakrificë e domosdoshme e pakicës për përmirësimin e shumicës. Pati edhe deklarata të hapura nga zyrtarët të cilët thanë se 6 milionë njerëz nuk mund të sakrifikoheshin për hir të një numri shumë më të vogël njerëzish në Kosovë. Pavarësisht kësaj, udhëheqja e Serbisë nuk ishte kurrë nën presion nga publiku për shkak të atij dështimi të dukshëm, kështu që nuk pati korrigjime përkatëse në politikën dhe qasjen ndaj dialogut, përkundrazi, Serbia vazhdoi të zbatonte marrëveshje dhe madje arriti marrëveshje të reja, për momentin po aq të pasuksesshme”, përfundon Andrić Rakiq.
