Bomba e nostalgjisë

Mesazhi i tij i synuar, me sa duket, ishte se Rusia e sotme është po aq e madhe dhe e fuqishme sa ishte dikur BRSS-ja; se Vladimir Putini ia ka rikthyer statusin vendit të tij si një superfuqi që meriton respekt global. Nostalgjia për epokën e Luftës së Ftohtë – kur Bashkimi Sovjetik dhe Shtetet e Bashkuara ishin dy superfuqitë e vetme në botë – e ka pushtuar Kremlinin që kur perandoria sovjetike u shpërbë.

Vetë Lavrov është një krijesë e së kaluarës. Edhe pse flet rrjedhshëm gjuhën e diplomacisë shumëpalëshe (për shkak të një postimi të mëparshëm në Kombet e Bashkuara në Nju Jork), prirja e tij për ngacmime ka rrënjë të dallueshme sovjetike. Ai duket i sinqertë në besimin e tij se gjërat ishin më mirë kur ekzistonte BRSS. Udhëtimet e tij të shpeshta në Phenian, Koreja e Veriut, vitet e fundit nuk mund të kenë qenë të këndshme. Kur u paraqit një samit me presidentin e SHBA-së në atë që dikur ishte territor rus, ai u sigurua që të merrte me vete pulovrën e tij të vjetër.

Mesazhi nuk do të jetë pritur mirë në vendet që dikur ishin të bllokuara pas Perdes së Hekurt. Ministri i Jashtëm rus ka konfirmuar frikën më të keqe të estonezëve, letonezëve dhe lituanezëve në lidhje me qëllimin e vërtetë të Putinit, si dhe ka shkaktuar shqetësim në të gjithë Kaukazin Jugor dhe Azinë Qendrore. Këto vende e kujtojnë Bashkimin Sovjetik jo si një perandori të shkëlqyer, por si një burg.

Në fakt, ishte pakënaqësia midis jo-rusëve që shkaktoi përfundimisht rënien e BRSS-së. Ndërsa represioni politik u lehtësua pas përpjekjeve të Mikhail Gorbaçovit për të reformuar sistemin sovjetik në rënie në vitet 1980, u bë e pamundur të pajtoheshin aspiratat e këtyre kombësive me sistemin e përqendruar te Kremlini. Bashkimi Sovjetik duhej të merrte fund që popujt e tij të ishin të lirë.

E njëjta gjë vlente edhe për Rusinë. Boris Jelcini ngriti flamurin rus, jo atë sovjetik, sepse ai parashikoi një të ardhme në të cilën vendi i tij do të kishte hequr qafe barrën e perandorisë. Ai donte një Rusi të sunduar nga rusët, dhe ky qëllim nuk mund të ndiqej brenda një grupi kompleks dhe të kushtueshëm strukturash perandorake. Bashkimi Sovjetik ishte e kaluara, ndërsa Rusia, Ukraina dhe të gjitha republikat e tjera sovjetike që kërkonin pavarësinë ishin e ardhmja.

Nuk ishte një vizion i paarsyeshëm. Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, pati një marrëveshje të menjëhershme për të respektuar kufijtë e vjetër midis ish-republikave, për të parandaluar konflikte të reja. Kur Rusia iu përgjigj me brutalitet ekstrem përpjekjeve të Çeçenisë për të shpallur pavarësinë, pjesa tjetër e botës respektoi pretendimin e Kremlinit se enklava separatiste shtrihet brenda kufijve rusë.

Pas kësaj, nuk kishte asnjë arsye pse Rusia dhe Ukraina – dhe të gjitha kombet e tjera ish-të robëruara të Bashkimit Sovjetik – të mos jetonin në harmoni. Sigurisht, gjithmonë do të kishte njëfarë konkurrence, ndoshta edhe rivalitet të fortë; por këto dinamika mund të kishin qenë të shëndetshme. Si fqinjë të mirë, të gjitha këto vende mund të ishin bërë partnerë të mirë – siç e gjen në Evropën Perëndimore.

Por nuk ndodhi kështu. Nostalgjia perandorake filloi të rikthehej në Kremlin. I kërcënuar nga zhvillimet demokratike në shumë ish-shtete sovjetike, regjimi i Putinit u bë gjithnjë e më autoritar. Me kalimin e kohës, një Ukrainë më demokratike dhe liberale filloi të shihej jo si partnere, por si një rrezik për regjimin padyshim joliberal dhe antidemokratik të Rusisë. Putini filloi ta përshkruante Ukrainën si “anti-Rusi”, edhe pse ukrainasit nuk përfaqësonin kurrë një qëndrim të tillë. Ata thjesht donin që Ukraina të ishte Ukrainë.

Nuk është çudi që bluza e Lavrovit do të merrej si kërcënim në çdo vend ku dikur ishin instaluar regjime satelitore sovjetike. Por duhet parë edhe si një kërcënim për vetë Rusinë. Nëse Kremlini vazhdon të motivohet nga nostalgjia perandorake, Rusia nuk do të jetë kurrë në gjendje të jetë Rusia. Shkatërrimi dhe përpjekja për të pushtuar Ukrainën do ta rëndojë atë për breza me radhë. Projekti perandorak i Kremlinit në gulçim mund të mbështetet nëse Kina e sheh Rusinë si një satelit të dobishëm (ajo ka lëndë të para dhe energji, si dhe një vend të përhershëm në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, por jo shumë më tepër). Por do të ketë hequr dorë nga një e ardhme si një shtet-komb modern relativisht paqësor dhe i begatë – një qëllim që ishte brenda mundësive të saj për ta arritur.

Bashkimi Sovjetik ishte një dështim masiv. Ai u shfaq në vitin 1922 duke premtuar një të ardhme të re të ndritur për njerëzimin, por kur u shemb shtatë dekada më vonë, vendet perëndimore u detyruan të dërgonin ndihmë humanitare emergjente me aeroplan. Në kulmin e BRSS-së, Nikita Hrushovi mburrej se do ta “varroste” Perëndimin; në fakt, po hapte varrin e vet. Ne të gjithë duhet ta falënderojmë Lavrovin që na kujtoi këtë trashëgimi të ndyrë. Nostalgjia që ai kanalizoi në Alaska është një kërcënim për shumë njerëz, përfshirë rusët e zakonshëm.