Rishkrimi i historisë, duke hedhur poshtë rrëfimin e Moskës
Për dekada të tëra, Rusia është përpjekur ta portretizojë zgjerimin e Bashkimit Sovjetik si një proces “bashkimi vullnetar”. Deklarata e Aliyevit e shkatërron këtë fasadë, duke nënvizuar se Republika Demokratike e Azerbajxhanit – e pavarur vetëm për dy vjet – u shtyp nga trupat bolshevike. Duke e përkufizuar këtë ngjarje si “pushtim”, Aliyevi e vendos Azerbajxhanin në të njëjtën kategori historike me Ukrainën dhe shtetet baltike, të cilat të gjitha panë sovranitetin e tyre të vjedhur nga ndërtimi i perandorisë nga Moska.
Ky riformulim nuk është vetëm një rishikim historik – është një mesazh politik. Baku po sinjalizon se sheh paralele midis të kaluarës së vet dhe sulmit aktual të Kremlinit ndaj Ukrainës.
Sipas Aliyevit, aeroportet ruse lëshojnë rregullisht një sinjal alarmi gjatë sulmeve me dronë, duke i paralajmëruar të gjithë avionët të kthehen prapa. Dy javë para rrëzimit, një fluturim azerbajxhanas mori një sinjal të tillë dhe u kthye shëndoshë e mirë. Por gjatë incidentit fatal, nuk u lëshua asnjë paralajmërim deri pasi avioni ishte goditur tashmë.
“Avioni u qëllua dy herë”, tha Aliyev, duke shtuar se vetëm profesionalizmi i pilotëve lejoi që avioni të ulej i sigurt në Kazakistan dhe jo në Rusi.
Implikimi është i qartë: Baku nuk e sheh këtë si një aksident të pafat, por si një akt të ngarkuar politikisht – dhe një akt për të cilin Rusia refuzon të marrë përgjegjësi.
Vrasjet e azerbajxhanasve në Rusi
Aliyev dënoi gjithashtu ato që ai i quajti “sulme të pamotivuara” ndaj azerbajxhanasve në Rusi. Dy burra u torturuan dhe u vranë, ndërsa zyrtarët rusë më vonë pretenduan se kishin vdekur nga një atak në zemër. “Edhe nëse ata kryen një krim 20 vjet më parë, ata janë ende njerëz”, tha Aliyev. “Ky ishte një akt i pashembullt kundër popullit tonë.”
Edhe këtu, Aliyev, në një intervistë me kanalin televiziv Al Arabiya të Arabisë Saudite, akuzoi Moskën për pengim, ndërsa theksoi se Azerbajxhani përgjigjet vetëm “në mënyrë konstruktive dhe të ligjshme”, por nuk do të tolerojë kurrë agresionin apo mungesën e respektit.
Fjalët e Aliyevit mbartin disa shtresa kuptimi: Për audiencën e tij të brendshme, ai e pozicionon veten si një udhëheqës që nuk ka frikë të sfidojë Rusinë dhe të mbrojë dinjitetin kombëtar. Moskës, ai i dërgon një paralajmërim se Azerbajxhani nuk do ta pranojë poshtërimin.
Deklaratat e Aliyevit kanë rëndësi përtej Kaukazit Jugor. Duke dënuar hapur veprimet ruse – të kaluara dhe të tashme – presidenti i Azerbajxhanit përforcon narrativën globale se Rusia është një shtet agresor, një shtet që e fsheh dhunën e saj pas gënjeshtrave dhe heshtjes.
Për Ukrainën, ky pozicionim është strategjikisht i rëndësishëm: tregon se fqinjët e Moskës janë gjithnjë e më të pavullnetshëm të heshtin, madje edhe ata si Azerbajxhani, i cili duhet të balancojë marrëdhëniet delikate me Kremlinin.
Retorika e Aliyevit sinjalizon një rikalibrim të politikës së jashtme të Azerbajxhanit. Epoka e respektit të qetë po mbaron. Ajo që shfaqet në vend të kësaj është një qëndrim rezistence i kujdesshëm, por i vendosur.
Në gjeopolitikën e paqëndrueshme të Kaukazit të Jugut, kjo mund të shënojë një kapitull të ri në marrëdhëniet ruso-azerbajxhanase: më pak varësi, më shumë fërkime dhe një rezonancë më të fortë me narrativën e rezistencës ndaj agresionit rus.
Mikheil Khachidze është një gazetar dhe analist me bazë në Tbilisi, i cili mbulon politikën gjeorgjiane dhe rajonale, konfliktin dhe zhvillimet demokratike.
