Radioteleskopi GIANT RT-70 në Krime, dikur thelbësor për eksplorimin e hapësirës dhe që nga viti 2014 në shërbim të ushtrisë ruse, u shkatërrua në një sulm me dron në fund të gushtit. Forcat ukrainase kryen sulmin për të parandaluar Rusinë të përdorte objektin për komunikime dhe udhëzime ushtarake, shkruan Space.com .
Objektiv strategjik ushtarak
Radioteleskopi RT-70, me një antenë me diametër 70 metra, ka qenë nën kontrollin rus që nga aneksimi i Krimesë në vitin 2014. Sipas raportimeve, forcat ruse kanë kryer përmirësime të konsiderueshme në strukturën 5,000 tonëshe për ta integruar atë në sistemet e tyre të komunikimit ushtarak. Teleskopi shërbeu si antenë për sistemin e navigimit satelitor GLONASS, alternativa e Rusisë ndaj GPS-it amerikan, duke rritur saktësinë e tij me rreth 30 përqind.
Në fund të gushtit, u shfaqën pamje që tregonin një dron që përplasej në strukturën 50-vjeçare. Objektivi i sulmit ishte një marrës radioje 200 kilovat, që i referohet konsumit të tij të energjisë. Marrësi, i prodhuar në Moskë në vitin 2011, ndodhet në zemër të teleskopit.
Ekspertët besojnë se kjo pjesë kyçe do të jetë jashtëzakonisht e vështirë për t’u zëvendësuar, prandaj antena ka të ngjarë të jetë e çaktivizuar përgjithmonë.
E kaluara e lavdishme shkencore
Teleskopi i shkatërruar ishte një nga tre radioteleskopët RT-70 të ndërtuar në të gjithë ish-BRSS-në në mesin e viteve 1970, duke formuar Rrjetin Sovjetik të Hapësirës së Thellë. I vendosur pranë qytetit të Yevpatoriya-s, ai u përdor për të komunikuar me misionet e programit Venera në fund të viteve 1970 dhe fillim të viteve 1980. Në vitet 2000, teleskopi u bë i njohur për pjesëmarrjen e tij në iniciativa për të dërguar mesazhe në qytetërime të mundshme jashtëtokësore.
Më shumë se 20 pako mesazhesh janë dërguar në planetë potencialisht të banueshëm, më i hershmi prej të cilëve pritet të arrijë në një planet rreth yllit Gliese 581 në vitin 2029. Objekti ka mbështetur gjithashtu misionet e Agjencisë Hapësinore Evropiane, të tilla si Mars Express dhe Rosetta.
Fati i astronomisë ukrainase
RT-70 është vetëm një nga shumë institucionet astronomike që ranë në duart e Rusisë pas aneksimit të Krimesë, një gadishull që ishte një qendër e astronomisë për shkak të qiellit të tij të kthjellët dhe peizazhit malor.
Shain, teleskopi optik më i madh në Ukrainë, dhe observatori Simez tani janë nën kontrollin rus. Shkatërrimi i luftës nuk i anashkaloi as pjesët e tjera të Ukrainës.
Një radioteleskop gjigant ukrainas në Kharkiv pësoi dëme të konsiderueshme në vitin 2022, ku trupat ruse thuhet se vodhën instrumentet dhe e hodhën në erë vendin. Sipas një raporti të UNESCO-s të vitit 2024, dëmi total ndaj infrastrukturës shkencore të Ukrainës vlerësohet në 1.26 miliardë dollarë.
