Dronët rusë kanë hyrë në hapësirën ajrore të vendeve të BE-së. Këto incidente kanë treguar se Evropa nuk ka zgjidhje të menjëhershme për t’u përballur me një pushtim të tillë, veçanërisht nëse rezulton të jetë masiv. Por tani ekziston një plan i ri – për një “mur evropian kundër dronëve”. Çfarë do të jetë në gjendje të ndryshojë?
Bashkimi Evropian dëshiron të krijojë një “mur me dronë”. Kështu e quan Brukseli idenë e tij për një mbrojtje të koordinuar kundër mjeteve ajrore pa pilot përgjatë kufirit të saj lindor.
Ideja lindi pasi dronët rusë shkelën hapësirën ajrore të Polonisë dhe më pas të Rumanisë , të dyja anëtare të BE-së dhe NATO-s. Dronët nuk mbanin koka bërthamore dhe disa u rrëzuan pa shkaktuar viktima. Por incidentet nxorën në pah dobësitë në aftësinë e vendeve evropiane për t’u përballur me ndërhyrjet e dronëve.
Menjëherë pas incidentit të parë, Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen tha se Evropa duhet të ndërtojë një “mur kundër dronëve” – diçka që ajo e quajti “baza për një mbrojtje të besueshme”. Deklarata ishte pjesë e fjalimit të saj vjetor për Gjendjen e Kombit më 10 shtator.
Kanë kaluar dy javë që atëherë, dhe gjatë kësaj kohe dy gjëra janë bërë të qarta:
- Shtatë vende përgjatë kufirit lindor të BE-së do të marrin pjesë në iniciativë për momentin . Bullgaria është midis tyre , konfirmoi të martën Ministri i Mbrojtjes Atanas Zapryanov. Përfaqësuesit e tyre do të takohen të premten, tha një zëdhënës i Komisionit Evropian.
- Ukraina gjithashtu do të bashkohet. Është i vetmi vend në Evropë që ka përvojë në mbrojtjen e vetes kundër sulmeve ruse me dronë. Përfaqësuesit e vendeve të BE-së i kanë bërë tashmë thirrje Evropës të përdorë përvojën e saj.
Si lindi ideja
Rreth 20 dronë hynë në Poloni pothuajse menjëherë. Vetëm disa prej tyre u rrëzuan, dhe më pas nga avionë luftarakë. Një dron hyri në Rumani dhe një avion luftarak u dërgua gjithashtu kundër saj. Sipas ekspertëve, kjo do të thotë dy gjëra – se pajisjet tepër të shtrenjta po përdoren për një kërcënim joproporcional dhe se në rast të një pushtimi nga qindra dronë, vendet nuk do të jenë në gjendje të përballojnë.
Në ditët pas incidentit të parë, vendet që ndajnë kufijtë me Rusinë njoftuan plane për të përmirësuar përgatitjen e tyre për një sulm me dronë.
Në këtë sfond, lindi ideja e një “muri evropian kundër dronëve”. U përmend nga Von der Leyen në një fjalim më 10 shtator, disa orë pas hyrjes së dronëve rusë në Poloni.
Presidenti i Komisionit Evropian tha dy gjëra:
- Se Evropa do të krijojë një “aleancë dronësh” me Ukrainën;
- Se Evropa duhet të ndërtojë një “mur kundër dronëve”.
Ajo shtoi se Unioni do të ndajë 6 miliardë euro për iniciativën e parë. Deri më tani, nuk ka informacion se çfarë financimi do të nevojitet për mbrojtjen evropiane nga dronët dhe nga do të vijnë paratë.
Por ideja e një mbrojtjeje të koordinuar kundër dronëve përgjatë kufirit lindor të Bashkimit Evropian nuk është krejtësisht e re.
Në korrik, ministria e brendshme e Lituanisë tha se Brukseli kishte refuzuar të financonte një projekt të “murit me dronë” të propozuar nga shtetet baltike më parë gjatë vitit.
Inkursioni i dronëve rusë në Poloni dhe më pas në Rumani duket se po e ndryshon situatën.
Komisioneri i Mbrojtjes i BE-së, Andrius Kubilius, i tha Reuters më 18 shtator se Komisioni Evropian do të ndërmarrë “përgatitje shumë intensive dhe efektive”.
Sipas fjalëve të tij, qëllimi është “të fillojmë të mbushim këtë boshllëk, i cili është vërtet shumë i rrezikshëm për ne, sa më shpejt të jetë e mundur”.
Ai njoftoi se do të zhvillojë një takim me ministrat e mbrojtjes të vendeve përgjatë kufirit lindor të BE-së.
Kush do të marrë pjesë?
Shtatë vende kanë konfirmuar pjesëmarrjen në iniciativë, tha të hënën zëdhënësi i Komisionit Evropian, Thomas Rainier – Estonia , Letonia , Lituania , Finlanda , Polonia , Rumania dhe Bullgaria .
Këto janë vende që ndajnë një kufi me Rusinë, aleatin e saj Bjellorusinë, ose Ukrainën, të cilën ajo e ka pushtuar, ose një dalje në Detin e Zi.
Nga vendet në kufirin lindor të BE-së, vetëm Hungaria dhe Sllovakia mungojnë në listë – vende, qeveritë e të cilave mbajnë lidhje të ngushta me Rusinë pavarësisht luftës që ajo po zhvillon kundër Ukrainës.
Si do të duket?
Planet janë ende në fazat e hershme, tha të enjten Komisioneri Evropian Kubilius.
Por, tha ai, ideja është që ky “mur” të përfshijë një kombinim sensorësh, armësh dhe sistemesh bllokimi për të zbuluar dhe shkatërruar dronët që afrohen.
Shtetet anëtare do të kenë një rol kyç, tha zëdhënësi i Komisionit, Thomas Rainier.
“Do të shohim se cili është interesi i tyre, si mund t’i ndihmojmë, cilat janë aftësitë e tyre, cilat janë nevojat e tyre. Pas këtij diskutimi, do të vendosim për hapat e mundshëm të mëtejshëm së bashku me këto shtete anëtare dhe Ukrainën”, shtoi ai.
Ministri bullgar i Mbrojtjes, Atanas Zapryanov, i tha Radios Kombëtare Bullgare se vendet do të marrin pjesë me teknologjitë që tashmë i kanë, dhe veçmas nga kjo, do të fitojnë të reja, pa dhënë detaje.
Evropa e Lirë i dërgoi pyetje qendrës së shtypit të Ministrisë së Mbrojtjes, por nuk mori asnjë përgjigje deri në kohën e publikimit të këtij teksti.
Von der Leyen pritet të propozojë mundësi financimi gjatë një takimi joformal të liderëve të BE-së në Kopenhagen më 1 tetor, raportoi Politico , duke cituar dy diplomatë.
Roli i Ukrainës
Një përfaqësues nga Ukraina, i vetmi vend me përvojë në zmbrapsjen e sulmeve të mëdha me dronë rusë, do të marrë pjesë gjithashtu në takimin e së premtes.
Ukraina aktualisht po spraps pothuajse çdo ditë midis 85 dhe 90 përqind të sulmeve me dronë të nisura kundër saj. Në muajt e fundit, çdo sulm rus ka përfshirë mesatarisht 180-200 dronë në ditë.
Vendi është një pionier në gjetjen e mënyrave me kosto efektive për t’u përballur me dronët sulmues rusë, shkruan Financial Times .
Radarët standardë nuk mund t’i zbulojnë dronët e vegjël Shahed që fluturojnë ulët, por kompanitë ukrainase të teknologjisë po zhvillojnë një sistem kombëtar sensorësh akustikë që mund t’i identifikojnë ato nga tingulli që bëjnë. Ky informacion u transmetohet qindra ekipeve mobile të pajisura me armë kundërajrore dhe mitralozë të rëndë – një zgjidhje shumë më e lirë sesa përdorimi i raketave.
Komisioneri Evropian për Mbrojtjen Kubilius vizitoi Kievin disa ditë më parë dhe tha se qeveria dhe industria ukrainase janë gati të ndajnë përvojën e tyre.
Presidenti Volodymyr Zelensky i ka ofruar tashmë Polonisë trajnim për të luftuar dronët rusë. Lituania dhe Letonia gjithashtu po përvetësojnë metodat ukrainase për të sprapsur sulmet me dronë, thanë përfaqësuesit e tyre për Financial Times.
Ministri i Jashtëm lituanez, Kestutis Budris, ka bërë thirrje që Ukraina të “integrohet plotësisht” në planet e Evropës për t’u mbrojtur nga dronët rusë.
“Kemi boshllëqe të mëdha në mbrojtjen e BE-së. Na mungojnë pajisjet e duhura që na lejojnë të zbulojmë dronë, t’i gjurmojmë dhe pastaj t’i shkatërrojmë. Na mungojnë ato”, tha Budris për Reuters të hënën.
Ukraina lufton me dronë çdo natë dhe ka sisteme për t’i kundërshtuar ata, tha ai.
“Ne duhet ta shfrytëzojmë këtë teknologji,” tha Budris.
