Një diplomat veteran amerikan, Daniel Fried, i cili luajti një rol të rëndësishëm në formësimin e politikës amerikane në Evropë pas rënies së Bashkimit Sovjetik, ka bërë një thirrje të fortë që NATO të mbajë një qëndrim më agresiv kundër ndërhyrjeve të vazhdueshme ushtarake ruse në hapësirën ajrore të aleancës.
Duke folur ekskluzivisht për Kyiv Post të enjten, Fried, një ish-Ndihmës Sekretar Shteti për Çështjet Evropiane dhe Euroaziatike dhe tani një anëtar në Këshillin e Atlantikut, sugjeroi se koha për tolerancë të thjeshtë ka mbaruar, duke argumentuar se aleanca duhet të jetë e përgatitur të “fillojë të rrëzojë aeroplanët rusë” nëse ata shkelin territorin e NATO-s dhe nuk i përmbahen urdhrave për t’u larguar.
Modeli në rritje i provokimit rus
Komentet e Fried vijnë në mes të një përshkallëzimi të dukshëm të provokimeve ruse në të gjithë Evropën, një model që përfshin dronë që shkelin hapësirën ajrore polake dhe rumune, avionë luftarakë mbi Estoni dhe avionë të paidentifikuar që kanë ulur në tokë fluturimet në aeroportet kryesore në Danimarkë dhe Norvegji.
Kjo valë e habitshme inkursionesh, që shpesh haset me “mohimin e pabesueshëm” të Moskës, përbën një provë më të gjerë ushtarake dhe politike.
Vëllimi i madh i titujve të fundit në gazeta – dronë rusë mbi Poloni dhe Rumani, avionë rusë që fluturojnë mbi një fregatë detare gjermane dhe dronë të paidentifikuar mbi aeroportet e Kopenhagenit dhe Oslos – “tregon historinë e vet”, sipas analistëve.
Këto operacione, ndërsa shpërqendrojnë vëmendjen nga përparimi i ngadaltë i Rusisë në Ukrainë, po vënë në provë qartë mekanizmat e reagimit ushtarak të Perëndimit dhe, më e rëndësishmja, vullnetin e tij politik.
“Precedenti turk” dhe rregullat e reja të angazhimit
Fried përshkroi hapat diplomatikë dhe ushtarakë që do të ndërmerrte nëse do të ishte ende në qeveri, duke përmendur incidentin e vitit 2015 ku Turqia rrëzoi një aeroplan luftarak rus si “precedentin” përkatës.
“Nëse do të isha në qeveri, do t’u dërgoja mesazhe private rusëve për t’u thënë ta anulonin dhe për t’u thënë se, në dritën e provave të sabotazhit dhe dronëve rusë, ne do të ndryshojmë rregullat tona të angazhimit”, theksoi ai.
Veprimi i sugjeruar prej tij është i qartë: “Do të isha i përgatitur të filloja të rrëzoja aeroplanët ushtarakë rusë, nëse ata fluturonin sipër vendit, nëse ata ndërhynin në territorin e NATO-s dhe nuk u përgjigjeshin kërkesave për t’u larguar.”
Ai shtoi: “Mendoj se ka kaluar koha kur duhet ta tolerojmë këtë lloj sjelljeje. Ata janë të angazhuar në një luftë në Ukrainë dhe janë të angazhuar në sabotim, dhe mendoj se duhet t’i njoftojmë. Ne nuk do ta tolerojmë këtë. Pra, po, në thelb Turqia tregoi – Turqia krijoi një precedent.”
Shkeljet e fundit të hapësirës ajrore ilustrojnë koston e mosveprimit. Dronët kushtojnë pak, por e detyruan Danimarkën të pezullojë fluturimet nga aeroporti i saj më i madh për katër orë dhe e detyroi Poloninë të shpenzojë miliona për avionë që fluturojnë lart e poshtë.
Rusia po teston nëse Evropa do të “qëndrojë e qetë në mbështetjen e Ukrainës – dhe ndoshta të tjerëve në të ardhmen – kur të përballen me shqetësime ose më keq”.
Testi i Moskës: Përçarja e aleancës
I pyetur nëse Moska po e vë në provë kryesisht guximin e Amerikës, Fried ofroi një interpretim të nuancuar, duke thënë se objektivi është më i gjerë dhe synon themelimin e paktit transatlantik.
“Ajo që do të thoja është se Moska po teston nëse NATO është e aftë të veprojë si një lavaman si aleancë, apo nëse mund ta ndajë Evropën nga amerikanët. Për këtë mendoj se bëhet fjalë”, shpjegoi ai.
Ish-diplomati theksoi se SHBA-të nuk duhet t’ia lënë përgjegjësinë vetëm aleatëve evropianë në krahun lindor të NATO-s, një pikë e nënvizuar nga seria e inkursioneve të fundit.
“Prandaj, mendoj se Presidenti Trump duhet ta mbështesë NATO-n dhe të sigurohet që avionët e kujtdo që operojnë në hapësirën ajrore të krahut lindor të NATO-s, të qëndrojnë me ta… Nuk duhet t’ua ngarkojmë këtë thjesht evropianëve”, tha ai, duke shtuar: “Duhet të tregojmë se qëndrojmë me Aleancën dhe nuk do ta tolerojmë më agresionin rus si ky”.
Inkursionet po “vënë në provë qëllimet e SHBA-së”. Fakti që këto shkelje të hapësirës ajrore pasuan një pritje me tapet të kuq për një udhëheqës si Vladimir Putin, si dhe një retorikë të paqartë, ushqen besimin rus se Uashingtoni synon të shkëputet më tej nga siguria evropiane, në vend që të forcojë mbështetjen.
Përtej hapësirës ajrore: Strategjia shumë-domenale e Rusisë
Shkeljet e hapësirës ajrore nuk janë çështje të izoluara ushtarake, sugjerojnë Fried dhe analistët, por më tepër elementë të “strategjisë shumë-domenale” më të gjerë të Rusisë.
Ky kërcënim gjithëpërfshirës për sigurinë mbulon infrastrukturën civile, duke përfshirë agjentë jo-shtetërorë të rekrutuar ose të aftësuar, dhe paraqet një sfidë shumë më komplekse sesa përballja ushtarake.
Kjo pamje më e gjerë e rrezikut përfshin dëmtime të përsëritura të kabllove të komunikimit nënujor në Detin Baltik, të dyshuara për përfshirjen e Moskës, dhe sulme kibernetike si ai që u dha hakerëve rusë kontrollin e një dige në Norvegji.
Inteligjenca britanike paralajmëroi më parë se GRU e Rusisë ishte në një “mision të vazhdueshëm për të gjeneruar kaos në rrugët britanike dhe evropiane: kemi parë zjarrvënie, sabotim dhe më shumë”.
Sfida e një përgjigjeje të unifikuar ndaj incidenteve në hapësirën ajrore është një kujtesë e fortë e vështirësisë që është e natyrshme në krijimin e një mbrojtjeje koherente kundër këtyre kërcënimeve të ndryshme dhe shpesh më pak tërheqëse të vëmendjes.
Faktori Trump: Veprat mbi fjalët
Diskutimi mbi parandalimin çoi në mënyrë të pashmangshme në retorikën e Presidentit Donald Trump, me Fried që pranoi se ai “preferon fjalët e mira nga Trump sesa fjalët e këqija”, por theksoi se fokusi duhet të jetë në veprime konkrete.
Nuk është çështje nëse SHBA-të thonë gjënë e duhur. Është çështje nëse jemi të përgatitur të veprojmë. Dhe mendoj se spekulimet për një ndryshim të madh në politikën amerikane janë të parakohshme… Do të preferoja veprime në përgjithësi,” tha ai, duke shtuar “Dhe nuk e kam parë ende këtë… Mendoj se Trump duhet t’i mbështesë fjalët e tij me vepra.”
Fried i këshilloi aleatët evropianë që të shtyjnë në mënyrë proaktive për specifikim, në vend që të presin të fajësohen, duke vënë në dukje se “Presidenti Trump me siguri dëshiron që evropianët të mbajnë më shumë barrë”.
Ai shtoi: “Por nëse do të isha evropianë, do të përpiqesha. Do të nxisja për më shumë detaje rreth asaj që mund të bëjmë së bashku. Të ofroja, jo t’i detyroja amerikanët të marrin drejtimin në të gjitha rastet, por të sigurohesha që amerikanët janë realisht aty, jo vetëm retorikisht.”
Fried përfundoi duke i kërkuar SHBA-së të shmangë bërjen e veprimeve evropiane një “parakusht” për hapat e saj kundër Rusisë, duke përmendur shqetësimin se Moska do të shfrytëzonte çdo hezitim për mosveprim.
“Nuk e di pse do ta bënim vendimin e Hungarisë një parakusht për veprimet tona. Mendova se ishte një gabim, por mendoj se është mirë të fillojmë të flasim me vendet që ende blejnë naftë ruse dhe të përpiqemi t’i bëjmë ato të ndalojnë”, tha ai, duke shtuar, “Kjo është më mirë sesa thjesht të dukemi sikur përdorim blerjet evropiane të naftës ruse si justifikim për mosveprimin e SHBA-së.”
