Komiteti Drejtues i Këshillit për Zbatimin e Paqes (PIC) dhe Zyra e Përfaqësuesit të Lartë (OHR) morën një letër të nënshkruar nga ekspertë dhe figura publike nga Bosnja dhe Hercegovina (BiH), Serbia dhe jashtë vendit në lidhje me situatën në BiH.
Në letrën, të cilën Danas kishte qasje, nënshkruesit shprehin shqetësim për “kërcënimin ndaj paqes në Bosnjë dhe Hercegovinë të shkaktuar nga veprimet dhe deklaratat e fundit të Milorad Dodik ”, dhe deklarojnë se “kriza aktuale përbën një rrezik për asgjë më pak se një përsëritje të krimeve masive dhe gjenocidit të viteve 1990”.
Letra arriti gjithashtu në adresat e Komisionerit për të Drejtat e Njeriut të Këshillit të Evropës, Michael O’Flaherty, dhe Komisionerit të Lartë të Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut.
“Dodik po minon sundimin e ligjit duke mbajtur një referendum që sfidon vendimin dhe shkarkimin e tij nga detyra. Pas vendimit kundër Dodik, Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska e përshkallëzoi më tej krizën kushtetuese duke miratuar ligje që hedhin poshtë autoritetin e institucioneve shtetërore gjyqësore dhe prokuroriale në Republikën Srpska. Përveç kësaj, z. Dodik aludoi në një referendum shtesë për shkëputje dhe kërkoi e mori mbështetjen e Federatës Ruse. Të gjitha këto aktivitete që destabilizojnë shtetin, por edhe rajonin, përfaqësojnë një kërcënim serioz për paqen dhe kërkojnë veprime urgjente nga Këshilli i Zbatimit të Paqes”, thuhet në letër.
Kujtohet se vendimi i Dodikut përfshinte një dënim me një vit burg dhe një ndalim gjashtëvjeçar të detyrave presidenciale.
Dodik pagoi një gjobë prej afërsisht 18,660 eurosh në vend të një dënimi me një vit burgim, i cili lejohet sipas Kodit Penal të Bosnjës dhe Hercegovinës.
Megjithatë, pasi Komisioni Qendror i Zgjedhjeve ia hoqi mandatin, Dodik organizoi një referendum në Republikën Srpska më 25 tetor për të kundërshtuar vendimin dhe shkarkimin e tij.
Pyetja e referendumit është: “A i pranoni vendimet e të huajit të pazgjedhur Christian Schmidt dhe vendimet jokushtetuese të Gjykatës së Bosnjës dhe Hercegovinës të dhëna kundër Presidentit të Republikës Srpska, si dhe vendimin e KQZ-së për revokimin e mandatit të Presidentit të Republikës Srpska Milorad Dodik?”
Një pyetje e tillë referendumi, thekson letra, përfaqëson një refuzim të paturpshëm të sundimit të ligjit në Bosnjë dhe Hercegovinë, dhe referendumi i Dodikut përfaqëson një precedent të rrezikshëm dhe mbajtja e tij nuk duhet të lejohet.
“Menjëherë pasi Dodik u dënua me vendimin e shkallës së parë më 26 shkurt 2025, Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska miratoi ligje që hodhën poshtë të gjitha ligjet dhe të gjitha vendimet e Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Prokurorial, Zyrës së Prokurorit të Bosnjës dhe Hercegovinës dhe Agjencisë Shtetërore të Hetimit dhe Mbrojtjes (SIPA). Ky ishte një akt provokues qëllimisht që synonte minimin e mëtejshëm të rendit kushtetues. Ishte vetëm një provokim në një seri përpjekjesh për të destabilizuar vendin përpara referendumit për shkëputje”, thuhet në letër.
Për më tepër, shtohet se, pas vendimit të shkallës së dytë më 1 gusht, i cili konfirmoi dënimin e dhënë Dodikut dhe që çoi në fund të mandatit të tij, ambasadori rus në Bosnje dhe Hercegovinë bëri një deklaratë duke dënuar vendimin me një kërcënim mezi të fshehur.
“Më 9 shtator, Dodik u takua më pas me Ministrin e Punëve të Jashtme në Moskë. Ministri Lavrov lëshoi një deklaratë duke dënuar gjykimin e Dodikut, si dhe ndërhyrjen perëndimore në Bosnje dhe Hercegovinë. Ministri Lavrov përsëriti mbështetjen e Presidentit Putin për Dodikun dhe Republikën Srpska, duke premtuar vazhdimin e marrëdhënieve diplomatike dhe ekonomike. Politika zyrtare e jashtme e Presidentit Putin është të “bashkojë Ortodoksinë” ndërsa përpiqet të ofrojë mbështetje të plotë për “kombet vëllazërore”. Kemi frikë se veprimet aktuale të Dodikut mund të çojnë në hapjen e një fronti tjetër nga Putini në Ballkan”, thuhet në letër.
Ekspertët deklarojnë se nënkuptimi i qartë është se Milorad Dodik, Republika Srpska dhe Federata Ruse po punojnë së bashku për të minuar sundimin e ligjit dhe për të destabilizuar Bosnjën dhe Hercegovinën si shtet sovran.
Për më tepër, pas një takimi të kohëve të fundit me Dodikun në Beograd, Presidenti serb Aleksandar Vuçiç bëri një deklaratë të kobshme se Republika Srpska “gjithmonë do ta ketë Serbinë pas vetes dhe do të jetë në gjendje të mbështetet në mbështetjen dhe ndihmën e saj”. Prandaj, u bëjmë një apel urgjent anëtarëve të PIC që të marrin masa për të parandaluar përsëritjen e krimeve masive dhe gjenocidit në Bosnjë dhe Hercegovinë. Referendumi më 25 tetor duhet të parandalohet dhe zgjedhjet e parakohshme për Presidentin e Republikës Srpska, të cilat Komisioni Qendror i Zgjedhjeve i shpalli për 23 nëntor, duhet të mbështeten. Është e nevojshme të merren të gjitha masat e nevojshme për të parandaluar përkeqësimin e mëtejshëm të situatës politike, përfshirë vendosjen strategjike të trupave të EUFOR-it”, përfundon letra.
Nënshkruesit janë, ndër të tjerë, David Pettigrew, profesor në Universitetin Shtetëror të Connecticutit Jugor, Satko Mujagić, magjistër i drejtësisë, ish-i burgosur, aktivist i të drejtave të njeriut, Emir Ramić, drejtor i Institutit të Kërkimit të Gjenocidit nga Kanadaja, Munira Subašić, Shoqata e Lëvizjes “Enklavat Nënë të Srebrenicës dhe Zhepës”, Bakira Hasečić, Shoqata “Gruaja – Viktima e Luftës”, Murat Tahirović, kryetar i Shoqatës së Viktimave dhe Dëshmitarëve të Gjenocidit, Sonja Biserko, kryetare e Komitetit të Helsinkit për të drejtat e njeriut në Serbi, Dragan Bursać, gazetar dhe shkrimtar, Srdjan Šušnica, kulturolog, Alma Mustafić, e mbijetuar e gjenocidit në Srebrenicë, lektore dhe studiuese në HU në Utrecht, Senad Pećanin, avokat, Dubravka Stojanović, historiane, profesoreshë në Universitetin e Beogradit.