Tani është e qartë se ekziston një fushatë e dronëve rusë dhe “flotës së tyre në hije” me qëllim që të mos shkaktojë ndërprerje, dhe nganjëherë kaos, në trafikun ajror dhe detar evropian.
Si mund të përgjigjet NATO evropiane?
Provat e përfshirjes ruse janë të qarta. Dhe ndërsa kjo në vetvete nuk është e re, shkalla e operacioneve të Kremlinit është përshpejtuar që nga sulmet me dronë ndaj Polonisë më 9-10 shtator, shkruan për CEPA.org George Janjalia, drejtor i operacioneve në një kompani të menaxhimit të riskut të sigurisë në Ukrainë dhe ish-oficer i forcave speciale dhe inteligjencës ushtarake në ushtrinë gjeorgjiane .
Më dukshëm, dronët ndërprenë operacionet në dy aeroportet më të mëdha kontinentale në Kopenhagen dhe Mynih, por ka pasur shumë ndërhyrje të tjera, duke përfshirë formacionet e dronëve mbi bazat ushtarake.
Zyrtarët danezë dhe gjermanë besojnë qartë se Rusia është përgjegjëse për një seri prej të paktën 42 incidentesh deri më 6 tetor.
Siç tha kancelari gjerman Friedrich Mertz më 29 shtator: “Më lejoni ta shpreh me një fjali që mund të duket tronditëse në shikim të parë… ne nuk jemi në luftë, por as nuk jemi më në paqe me Rusinë”.
Çfarë duhet bërë? Së pari, përgjigjja duhet të jetë e ligjshme, e shpejtë dhe e dukshme.
Polonia nisi konsultimet e Nenit 4 të NATO-s në shtator dhe NATO vendosi avionë të sistemit të zbulimit dhe kontrollit të hershëm (AWACS) për të rritur mbikëqyrjen përgjatë krahut lindor.
Këto masa janë të nevojshme për të monitoruar dhe për të ofruar siguri, por mbeten reaktive. Më shumë monitorim zbulon më shumë shkelje pa i penguar ato.
Ritmi në rritje po e tendos kapacitetin e reagimit të Evropës, duke i lënë aleatët të bllokuar në një cikël vëzhgimi.
Është e nevojshme të vendosen kostot.
Së pari, për të adresuar problemin e dronëve armik në mënyra që nuk rrezikojnë aviacionin civil. EUROCONTROL dhe Agjencia Evropiane e Sigurisë së Aviacionit (EASA) paralajmërojnë se bllokuesit mund të ndërhyjnë në sinjalet e navigimit satelitor, duke i bërë ato të pasigurta për përdorim pranë aeroporteve.
Një qasje më e sigurt është zbulimi shumështresor i kombinuar me metoda shtypjeje pa pengesa që prodhojnë prova të përdorshme në gjykatë. Qeveritë duhet të lejojnë ekipet e helikopterëve të policisë ose të xhandarmërisë të operojnë në mbështetje të sensorëve ushtarakë, të miratojnë mjete për përvetësimin e frekuencave radio që përmbushin standardet e aviacionit, të përdorin rrjeta ose interceptorë plumbash të thyeshëm aty ku e lejojnë rregullat dhe të mirëmbajnë një zinxhir të plotë kujdestarie në mënyrë që incidentet të mund të atribuohen publikisht.
Së dyti, të ndalohen ligjërisht anijet e “flotës në hije” për një kohë të mjaftueshme që atyre t’u ngarkohen kosto reale.
Brenda deteve territoriale dhe porteve, autoritetet bregdetare dhe oficerët e Kontrollit Shtetëror Portual mund të kërkojnë dokumente, të inspektojnë ekuipazhet dhe standardet e sigurisë, si dhe të ndalojnë anijet që nuk përputhen me standardet në përputhje me Memorandumin e Mirëkuptimit të Parisit dhe procedurat e Organizatës Ndërkombëtare Detare.
Danimarka dhe Suedia tashmë përdorin Shërbimet e Trafikut të Anijeve (VTS) në Ngushticën Daneze, të cilat përfaqësojnë një pengesë natyrore.
Autoritetet mund t’i drejtojnë anijet cisternë me rrezik të lartë që të ankorohen, të inspektojnë regjistrimin e tyre dhe sigurimin e përgjegjësisë dhe dëmeve (sigurimi P&I) dhe t’i ndalojnë ato derisa të korrigjohen mangësitë ose derisa një gjykatë të marrë një vendim.
Ky efekt mund të përmirësohet me formimin e ekipeve të përbashkëta të inspektimit, të mbështetura nga prokurorë të gatshëm për të reaguar.
Së treti, përgjigjuni operacioneve kibernetike me reciprocitet të ligjshëm. E drejta ndërkombëtare lejon veprime armiqësore, por të ligjshme, të quajtura kundërpërgjigje, si dhe kundërmasa proporcionale përballë një akti të padrejtë ligjërisht.
Në praktikë, kjo mund të nënkuptojë çaktivizimin e serverëve të komandës dhe kontrollit të armikut, sekuestrimin e bllokuesve të paligjshëm dhe kontrolluesve të dronëve, përjashtimin e subjekteve përgjegjëse nga hosting evropian dhe mbylljen e transmetimeve të paligjshme.
Çdo masë duhet të rishikohet për të siguruar që ajo të mbetet e ligjshme, proporcionale dhe e sigurt për aviacionin civil.
Së katërti, përdorni sanksionet dhe shërbimet detare për të krijuar presion në det. Paketa e fundit e Bashkimit Evropian uli çmimin maksimal të naftës në 47.60 dollarë për fuçi me qëllim mbajtjen e tij 15 për qind nën nivelin referues të Uralit.
Shtetet anëtare duhet ta zbatojnë këtë në porte dhe ujëra territoriale duke kërkuar sigurim dhe regjistrim të verifikueshëm P&I, duke u mohuar shërbimet transportuesve që përpiqen të shmangin rregulloret dhe duke synuar anijet në rrezik duke përdorur bazën e të dhënave THETIS të Agjencisë Evropiane të Sigurisë Detare (EMSA).
THETIS është një sistem qendror inspektimi dhe ndalimi që përdoret nga autoritetet portuale evropiane për të regjistruar rezultatet, për të sinjalizuar anijet në rrezik dhe për të monitoruar zbatimin e ligjit.
Një qelizë e dedikuar për “flotën në hije” brenda THETIS, e ushqyer nga anomalitë e Sistemit Automatik të Identifikimit (AIS) dhe informacioni i paqartë i pronësisë, do të rriste ndalimet dhe do të detyronte devijime dhe vonesa të kushtueshme.
Së pesti, përshpejtoni dhe thjeshtoni raportimin publik. Anëtarët e NATO-s duhet të publikojnë të dhëna të verifikuara të radarit, raporte inspektimi ose imazhe satelitore brenda disa orësh për të treguar se çfarë ka ndodhur, për të parandaluar përsëritjen dhe për të ruajtur besimin e publikut. Agjencia Evropiane e Sigurisë së Aviacionit (EASA), EUROCONTROL dhe Organizata Ndërkombëtare e Aviacionit Civil (ICAO) ofrojnë standarde raportimi që mundësojnë zbulime të shpejta dhe të mbrojtshme ligjërisht pa zbuluar të dhëna të ndjeshme.
Qendrat e Operacioneve të Kombinuara Ajrore (CAOC) të NATO-s në Uedem dhe Torrejon mund të operonin një protokoll njoftimi të vazhdueshëm 24-orësh, në mënyrë që çdo shkelje të prodhonte një përgjigje të dokumentuar dhe, nëse është e nevojshme, një përgjim të kontrolluar.
Pyetja logjike është: pse këto masa nuk janë tashmë standard? Përgjigja qëndron në kufizimet ligjore, rregullat e sigurisë së aviacionit dhe kërkesat strikte të provave që i bëjnë qeveritë të kujdesshme.
Masat kundër dronëve duhet të miratohen për përdorim pranë aeroporteve, ndalimet detare duhet të ndjekin ligjin ndërkombëtar dhe çdo veprim duhet të ofrojë prova mjaft të forta për t’u përdorur në gjykatë.
Që këto propozime të bëhen rutinë, nevojiten mandate të forta ligjore, procedura operative të dakorduara dhe burime për të dokumentuar dhe shqyrtuar shpejt çdo veprim.
A do të kundërpërgjigjet Rusia? Është shumë e mundur, por rreziku mund të zbutet duke vepruar në mënyrë strikte brenda ligjit dhe duke theksuar sigurinë: asnjë ndërhyrje e përhapur pranë aeroporteve, asnjë kërkim që shkel ligjin e detit dhe asnjë lëshim sekret nga territori aleat.
Duke i mbajtur masat ligjore dhe transparente, anëtarët e NATO-s i mohojnë Rusisë narrativën e përshkallëzimit, ndërsa në të njëjtën kohë imponojnë kosto reale në fushatat e saj “në hije”.
Evropa përballet me një garë qëndrese dhe të drejtash. Kur mbështeten nga autoriteti ligjor dhe procedurat standarde, këto pesë masa janë të menjëhershme, të mbrojtshme dhe të kthyeshme nëse Rusia i jep fund fushatës së saj.
Të përdorura së bashku, ato mund të rrisin kostot sot dhe të ndërtojnë një pengesë të qëndrueshme nesër.
