Slavoj Zhishek
Imagjinoni dy skena të ndryshme joshjeje dhe aktiviteti seksual. Në të parën, takoj dikë në një kafene; duket se na pëlqen njëri-tjetri dhe flasim për një kohë të gjatë. Biem dakord të takohemi përsëri nesër. Gjatë takimit tonë të radhës, vazhdojmë të flasim për tema të përgjithshme – filma, muzikë, politikë, ekologji – por tërheqja seksuale tashmë ndihet. Kur njëri prej nesh ndërmerr hapin e rrezikshëm të sugjerimit të seksit, tjetri thjesht përkul kokën. Shkojmë në apartamentin e njërit prej nesh dhe puthemi me pasion në ashensor. Në apartament, i heqim rrobat njëri-tjetrit me tërbim dhe përfshihemi nervozisht në marrëdhënien tonë të parë seksuale, e ndjekur nga përkëdheljet derisa të jemi gati për një raund tjetër – një skenar i zakonshëm në shoqërinë e sotme.
Tani imagjinoni një skenë tjetër. Jam vetëm në shtëpi dhe ndiej nevojën për seks, kështu që postoj profilin tim në një platformë. Gjej shpejt një person gati për një lidhje, por nuk do të takohemi fizikisht. Secili prej nesh merr një pilulë që zgjeron lidhjet nervore në tru; zgjedhim të njëjtën hapësirë virtuale në të cilën bashkëveprojmë si versione të ndryshuara dixhitalisht të vetes – trupat tanë duken më mirë dhe funksionojnë më mirë. Vendos një pajisje të quajtur ‘prezervativ inteligjent’, një nga shumë përmirësimet teknologjike të trupit, dhe fillojmë bashkëveprimin, secili duke kryer lëvizje të ngjashme të ngathëta në realitetin tonë të zakonshëm, të përditshëm. (Një përshkrim i ngathët zbulon se nuk kam marrë pjesë në ngjarje të tilla.) Çfarë ndodh në kalimin nga skena e parë në skenën e dytë?
Mediat na bombardojnë me spekulime se si inteligjenca artificiale do të ndikojë në jetën tonë, të cilën e pushton si një forcë e huaj. Në vend që të përmirësojë funksionet e trupave dhe makinave tona për të zvogëluar stresin dhe për të rritur kënaqësinë tonë nga jeta – na thuhet se inteligjenca artificiale do të marrë përsipër ndjenjat dhe dëshirat tona më të thella. Edhe pse duket se jetojmë në një epokë të lirisë seksuale, nuk ka shumë tekste rreth “transformimeve të socialitetit dhe seksualitetit tonë nën ndikimin e teknologjive dixhitale”, domethënë rreth “mënyrave se si pajisjet dhe platformat inteligjente ndikojnë dhe prodhojnë sisteme normative që ndryshojnë mënyrat se si hyjmë në marrëdhënie me njerëzit e tjerë”. Libri i Christian Damat “Shumëzimi i Organeve – Trupi, Teknologjia, Identiteti, Dëshira” trajton pikërisht këtë temë në të gjitha dimensionet e saj të ndryshme, nga analizat interesante të teknologjive të reja deri te pasojat më të gjera të dixhitaleksualitetit.
Teknologjitë e reja në fushën e dixhitalizimit – seksi virtual (teledildonics), prezervativët inteligjentë dhe ndërfaqet që lidhin trurin tonë me kompjuterin – ndikojnë në ato aspekte të jetës moderne duke matur suksesin, gamifikimin, kontrolluar dhe parashikuar performancën, duke evokuar emocione dhe duke ndryshuar përdorimin e kohës. Këto teknologji rivlerësuan mënyrën e ndërtimit të dëshirave tona, të cilat bëhen statistikisht të matshme dhe të parashikueshme.
Në një nivel më të përgjithshëm, Damato tregon se dixhitalizmi është i rrënjosur në një shqetësim të përhapur me kontaktin, të ashtuquajturën proksemi trupore : të ndihesh keq në lëkurën tënde, një neveri ndaj prekjes që rezulton në shmangien e marrëdhënieve me njerëzit e tjerë. Zëvendësimi i përvojës shqisore me shkëmbimin tekno-semiotik ndryshon perceptimin tonë dhe për këtë arsye dëshirat tona. Ky ndryshim drejt dixhitalizmit ndryshon vetë perceptimin e realitetit. “Realiteti fizik ekziston, por është gjithnjë e më pak objekti kryesor i investimit tonë, duke përfshirë dëshirat tona – është një sediment i trashë me të cilin nuk dimë çfarë të bëjmë.” Prandaj, trupi “nuk është më i nevojshëm për komunikim” dhe bëhet “një tepricë e turpshme në komunikim, një masë nga e cila do të ishim të lumtur ta hiqnim qafe”. Analiza e Damat përqendrohet në momentin kur ndodh ky ndryshim: kur trupi ynë nuk është më “ajo që jemi”, vendi ku ndodhet vetja jonë, por perceptohet si diçka e jashtme – në mënyrë që “ajo që jemi” të jetë në hapësirën dixhitale dhe jo në trupat tanë fizikë.
Dikush mund të mendojë se zhdukja e trupit do ta varfërojë kulturën njerëzore ose, përkundrazi, se kultura njerëzore pasurohet nga heqja dorë nga prania fizike e të tjerëve. Qëllimi i Damatit nuk është ta zgjidhë këtë dilemë, por të hapë rrugë të reja për kërkim dhe shqyrtim të një pyetjeje më të thellë: a do ta mundësojë ky ndryshim në perceptim shfaqjen e një ontologjie të re apo zhdukja e trupit çon në zhdukjen e përhershme të jetës njerëzore?
Pyetja ime është: pse jo të dyja në të njëjtën kohë? Do të shfaqet një ontologji e re – një botë në të cilën jeta njerëzore siç e kemi njohur do të zhduket. Kultura do të varfërohet (humbja e trupit do të thotë edhe humbje e spiritualitetit siç e njohim) dhe do të pasurohet nga përhapja e fantazive të tepërta.
Gabimi i parë që duhet shmangur është interpretimi i ndryshimit që po dëshmojmë si një kalim nga organikja në jomateriale. Marksi gaboi kur argumentoi se njerëzit përparojnë nga shtazëria në njerëzim, nga veprimi instiktiv në atë të vetëdijshëm, duke i parë fazat paramoderne të zhvillimit tonë si “forma primitive të punës që na reduktojnë në një kafshë të thjeshtë”. Por edhe këto forma të lashta të ekzistencës nënkuptojnë një ndarje radikale me natyrën – një “skizmë metabolike” është tashmë e pranishme, ku “metabolizmi” i shoqërive të lashta ishte gjithmonë i bazuar në një Tjetër të madh simbolik dhe një shkëmbim të rregulluar me të. Kujtoni Aztekët dhe Inkasit, metabolizmi shoqëror i të cilëve rregullohej nga një aparat i madh simbolik që kulmonte në ritualet e sakrificës: sakrifica njerëzore konsiderohej e nevojshme për rinovimin e cikleve natyrore (lindja e diellit përsëri, etj.), ndërsa sakrifica është sipas përkufizimit një çrregullim metabolik. Shkurt, kultura është një ndarje me botën shtazore, veçanërisht kur është e bazuar në ritmet natyrore të stinëve, duke projektuar kuptimet e saj në natyrë. Në shkrimet e tij “antropologjike”, Frojdi arrin në përfundimin se seksualiteti është vërtet një çarje metabolike (midis natyrës dhe kulturës): seksualiteti njerëzor është në thelb vetë-sabotues; Ai përfshin paradokse të dëshirës që imponojnë një ritëm të dhunshëm në ciklet “natyrore”; emri i Frojdit për këto paradokse është shtysa e vdekjes.
Dëshira para-dixhitale e rrënjosur në trupat tanë (dhe trupat e të tjerëve) nuk është organike në kuptimin e një marrëdhënieje të drejtpërdrejtë biologjike. Ajo është e organizuar rreth pikave fokale – zonave erogjene. Siç thekson vazhdimisht Lacan, psikoanaliza nuk na mëson asgjë të re rreth trupave tanë si organizma; ajo mëson rreth trupit si një sipërfaqe investimesh libidinale, të strukturuara sipas trillimeve dhe fantazive simbolike. Koncepti i Lacan-it për sublimimin është thelbësor këtu sepse kundërshton idenë standarde të sublimimit si zhvendosja e energjisë libidinale nga aktiviteti seksual në aktivitetin shpirtëror ose kulturor (për shembull “në vend që të sulmoj dikë, shkruaj një kritikë të ashpër”). Por për Lacan-in, sublimimi nuk është deseksualizim: është ngritja e objektit në nivelin e Gjësë, objektit të pamundur/real të dëshirës. Prandaj, dëshira është në thelb inorganike ose metafizike: objektet e saj kanë një dimension të fshehur të padukshëm.
Çfarë ndodh me atë dimension në dixhitalizimin e jetës së përditshme? Ekziston një paradoks: virtualizimi (dematerializimi) dhe desublimimi. Dixhitalizimi, me shtesat e tij kimike dhe teknike, ndryshon rrënjësisht praktikën dhe përvojën seksuale. Ai shumëfishon përvojën tonë, duke prodhuar forma shumë të intensifikuara të seksualitetit që më parë ishin të paimagjinueshme. Ja një shembull ekstrem: një kirurg nga Nju Jorku specializohet në ndarjen e penisit, gjë që lejon depërtimin e njëkohshëm nga dy partnerë. Ky intensifikim jo vetëm që imagjinohet, por ka një efekt real në tru, ndonjëherë i nxitur drejtpërdrejt nga ndërhyrje kimike ose të tjera; fantazitë tona realizohen në virtualitet si realitet përjetues: “Përvoja virtuale bëhet neurologjikisht reale: stimulimi informativ vepron si një aktivizues i reagimit dopaminergjik… cikli i dëshirës dhe kënaqësisë zhvillohet kryesisht në hapësirën e stimulimit neuro-semiotik.”
Por paradoksi është se me një aktualizim të tillë përjetues, nuk është trupi ynë që zhduket, por X-i misterioz jomaterial që shfaqet përmes trupit të seksualizuar.
Cila është, pra, pasoja e dixhitalizimit? A është universi dixhital ajo sferë përfundimtare që na mbron nga realiteti i papërpunuar? Megjithatë, gjërat janë më ambivalente, madje dialektike. Dixhitalizimi kulmon në situatën e përshkruar në Matricën: pothuajse çdo njeri “real” është i sigurt në një sferë të mbyllur, para lindjes, ndërsa mendjet janë të zhytura në një realitet dixhital – por, siç e shohim gjithnjë e më shumë sot, xhungla e shkëputur e realitetit kthehet, duke u manifestuar në formën e fantazive dixhitale të tepërta, kaotike që përfundimisht na pushtojnë plotësisht.
