Ish-Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, kritikon NATO-n për mbështetje të pamjaftueshme për Ukrainën në vitet 2023-2024, duke përmendur qëndrimin “disfatist” të Shteteve të Bashkuara. Në librin e tij të ri, ai nxjerr në pah problemet e NATO-s, duke përfshirë mosmarrëveshjet e brendshme mbi politikën ndaj Rusisë.
“Ton i ashpër”
Stoltenberg vëren vonesa në dërgesat e armëve, ndihmë të pamjaftueshme dhe mungesë veprimi vendimtar nga vendet e NATO-s. Ai thekson nevojën për mbështetje më aktive për Ukrainën për të forcuar pozicionin e saj në negociatat me Rusinë. Ish-Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s deklaron se aleanca “e dështoi Ukrainën” duke mos ofruar mbështetje të mjaftueshme në vitet 2023-2024, duke përshkruar një humor “disfatist” në Uashington dhe vendet evropiane që nuk kanë arritur të përmbushin premtimet e tyre për dërgesa armësh.Stoltenberg, i cili udhëhoqi aleancën ushtarake perëndimore nga tetori 2014 deri në tetor 2024, shkruan për këtë në librin e tij të ri, ” Në mbikëqyrjen time: Udhëheqja e NATO-s në kohë lufte”, i cili do të botohet më 23 tetor. Libri mbulon të gjithë mandatin e tij, duke përfshirë tërheqjen e NATO-s nga Afganistani në vitin 2021 dhe agresionin fillestar të Rusisë kundër Ukrainës në vitin 2014. Ai gjithashtu shqyrton të ardhmen e aleancës pas zgjedhjes së Donald Trump për një mandat të dytë si president i SHBA-së.
“Toni në bisedat midis aleatëve ndonjëherë mund të jetë i ashpër”, shkruan Stoltenberg, i cili tani është ministër i financave të Norvegjisë dhe më parë ishte kryeministër i vendit skandinav. “Megjithatë, qëndrimi i administratës [amerikane] mbi çështjet e sigurisë dhe bashkëpunimin me NATO-n është mjaft i qartë. Kina ende konsiderohet sfida më serioze dhe konkurrenti strategjik për SHBA-në; riorientimi drejt rajonit të Azi-Paqësorit vazhdon dhe intensifikohet. Kërkesat për Evropën dhe Kanadanë për të rritur shpenzimet e mbrojtjes janë larg të qenit të reja.”
Por kujtimet e Stoltenbergut për takimet me politikanë dhe zyrtarë të lartë para dhe gjatë pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia në vitin 2022 janë zbuluese.
Preludi i Luftës
Duke rrëfyer ngjarjet që çuan në sulm, Stoltenberg detajon mungesën e interesit të Rusisë për negociata të vërteta – konkretisht, një takim në Nju Jork në shtator 2021, në të cilin Ministri i Jashtëm rus Sergej Lavrov e ndërpriste vazhdimisht dhe zëdhënësja e Ministrisë së Jashtme Maria Zakharova “rënkonte dhe rrotullonte sytë” sa herë që Stoltenberg fliste.
Në mesin e tetorit 2021, shkruan ish-Sekretari i Përgjithshëm, një oficer i inteligjencës së NATO-s e informoi atë se Rusia “kishte ndërmend të pushtonte” Ukrainën. Ai beson se kjo ishte motivuar nga frika e Kremlinit nga një “kërcënim politik” i paraqitur nga një “Ukrainë demokratike dhe gjithnjë e më e orientuar drejt Perëndimit”.
Stoltenberg përshkruan gjithashtu se si ka ndryshuar Presidenti rus Vladimir Putin, duke u bërë gjithnjë e më i izoluar, veçanërisht gjatë pandemisë COVID-19. Ky rrëfim përputhet me atë që shkroi ish-kancelarja gjermane Angela Merkel në kujtimet e saj, të botuara më parë këtë vit. Atje, ajo vëren se Putini nuk mori pjesë në samitin e G20 në vitin 2021 sepse kishte frike se mos infektohej me virusin. Merkel beson se ky izolim mund të ketë qenë një nga faktorët kryesorë që nxiti pushtimin e Putinit.
Pavarësisht kësaj, shkruan Stoltenberg, vendet kryesore evropiane të NATO-s – Franca dhe Gjermania – e mohuan rrezikun, ashtu siç bënë në vitin 2014, kur trupat ruse pushtuan Krimenë. “Të dy incidentet treguan përçarje të thella midis vendeve të NATO-s në pikëpamjet e tyre mbi Rusinë”, vëren Stoltenberg. Referencat për këto dallime përsëriten gjatë gjithë rrëfimit.
I zgjuar nga lufta
Për Stoltenbergun, lufta në shkallë të plotë në Evropë, më e madhja që nga Lufta e Dytë Botërore, filloi me një telefonatë në orën 4:25 të mëngjesit më 24 shkurt 2022. Menjëherë pas kësaj, Sekretari i Mbrojtjes i SHBA-së, Lloyd Austin, shprehu shqetësim për fatin e Presidentit ukrainas Volodymyr Zelenskyy, duke i thënë Stoltenbergut: “Ne kemi frikë për jetën e tij”.
Katër ditë më vonë, Stoltenberg më në fund kontaktoi Zelenskyy-n në telefon, i cili i kishte kërkuar vazhdimisht NATO-s të vendoste një zonë ndalim-fluturimi mbi Ukrainën. Kërkesa u refuzua. “Biseda ishte e dhimbshme”, vëren Stoltenberg. Ai shkruan se në fillim të pushtimit të NATO-s, ekzistonte një “besim i përhapur” se Kievi do të binte brenda pak ditësh.
Vendet e NATO-s vendosën sanksione të gjera ekonomike kundër Rusisë dhe filluan të furnizonin Ukrainën me armë, si dhe ndihmë ekonomike dhe humanitare. Miliona refugjatë ukrainas morën azil në vendet perëndimore. Sipas Institutit Kiel , nga janari 2022 deri në gusht 2025, vendet evropiane ofruan 177 miliardë euro ndihmë për Ukrainën, ndërsa Shtetet e Bashkuara ofruan 115 miliardë euro në të njëjtën periudhë.
Uashingtoni është furnizuesi më i madh i ndihmës ushtarake, duke ofruar afërsisht 64.6 miliardë euro në armë dhe armatime. Gjermania është e dyta me 17.7 miliardë euro. Dërgesat përfshinin sisteme mbrojtëse nga raketat Patriot , tanke, artileri dhe avionë luftarakë , si dhe raketa kruiz britanike dhe franceze Storm Shadow/SCALP .
Megjithatë, kritikët kanë argumentuar prej kohësh se nuk është bërë mjaftueshëm dhe se ndihma për Kievin shpesh vjen shumë vonë. Stoltenberg është dakord.
“Diçka pasive dhe disfatiste”
Duke kujtuar përgatitjet për samitin e NATO-s në korrik 2024, ai shkruan: “Patnerët tanë në Uashington kishin diçka pasive dhe disfatiste. Ata morën pak rreziqe, nuk kaluan në ofensivë dhe e mbajtën presidentin e tyre të fshehur.” Stoltenberg pohon se presidenti i atëhershëm i SHBA-së, Joe Biden, ngurroi të merrte një vendim për shkak të shqetësimeve se çfarë do të thoshte “personi tjetër”, duke iu referuar Donald Trump.
“Por nuk ishin vetëm SHBA-të që e dështuan Ukrainën”, shkruan politikani norvegjez. “BE-ja premtoi t’i siguronte Ukrainës një milion predha artilerie nga marsi 2023 deri në mars 2024, por më pak se gjysma u dorëzuan.”
Rusia, e mbështetur ekonomikisht nga Kina dhe ushtarakisht nga Koreja e Veriut, kishte më shumë burime se Ukraina në një luftë rraskapitëse, thekson Stoltenberg. Megjithatë, disa vende të NATO-s, në vend që të ndryshonin peshoren, “ofruan mbështetje minimale”.
Ka kaluar pak më shumë se një vit që kur Jens Stoltenberg dha dorëheqjen si shef i NATO-s. Në shkurt, politikani 66-vjeçar mori detyrën e ministrit të financave në Norvegjinë e tij të lindjes.
Duke folur në Panairin e Librit në Frankfurt më 17 tetor , ai tha se vendet e NATO-s vazhdojnë t’i japin Ukrainës “shumë pak dhe shumë ngadalë”. Ai ia atribuoi këtë drejtpërdrejt kontakteve midis Trump dhe Putin.
“Ne duhet të flasim me rusët. Por kur flet me ta, kjo duhet të bazohet në forcë… Ata duhet të dinë se ne i mbështesim ukrainasit. Sa më e fortë të jetë Ukraina në fushën e betejës, aq më e fortë do të jetë pozicioni i saj në tryezën e negociatave”, thotë ish-Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s.
