Sot, Komisioni Evropian publikon raportin e tij vjetor mbi progresin e vendeve kandidate në rrugën drejt integrimit evropian dhe sipas vlerësimeve, Serbia ka ngadalësuar ndjeshëm ritmin e zbatimit të reformave të nevojshme për anëtarësim. Siç vlerëson Dragan Gjuriq për Danas, formulimi i këtij raporti do të tregojë nëse BE-ja ende e sheh Serbinë si një vend që po përparon në rrugën e integrimit apo konsideron se në të vërtetë ka hequr dorë nga ajo rrugë.
Ky raport i Komisionit Evropian shërben si një udhëzues për të vlerësuar se sa larg ka përparuar vendi në procesin e anëtarësimit në BE. Bazuar në të, merren vendimet për hapjen ose mbylljen e kapitujve të negociatave. Në rastin e Serbisë, nuk ka pasur përparim të rëndësishëm në atë proces për një kohë të gjatë.
Komisioni Evropian, sipas RSE-së, në këtë raport theksoi gjithashtu harmonizimin e politikës së jashtme dhe normalizimin e marrëdhënieve midis Beogradit dhe Prishtinës si prioritete. Bashkimi Evropian tregon se Serbia duhet të marrë përgjegjësi shumë më të madhe për komunikim proaktiv dhe më objektiv në lidhje me procesin e pranimit në BE dhe të shmangë retorikën anti-BE.
Kriza aktuale politike në Serbi dhe demonstratat që kanë vazhduar prej një viti janë gjithashtu objekt i raportit. Theksohet se arrestimet dhe masat e tjera shtrënguese zbatohen gjatë demonstratave, të cilat “kanë një efekt të tmerrshëm në shoqërinë civile”. Kjo, tha ai, u përkeqësua më tej nga “sulmet verbale dhe fushatat e shpifjes, përfshirë nga zyrtarë të lartë”.
Kur bëhet fjalë për pavarësinë e gjyqësorit, raporti pohon se ndikimi i tepruar i autoriteteve dhe përpjekjet për të kufizuar pavarësinë e gjyqësorit kanë dëmtuar në një farë mase sundimin e ligjit dhe demokracinë në Serbi, pavarësisht vlerësimit të vitit të kaluar të progresit në këtë fushë.
Qëndrimi i qeverisë ndaj raporteve ka qenë i njëjtë për vite me radhë. Hapësira për manovrim e ofruar nga fjalori diplomatik i dokumenteve të tilla ua bën shumë më të lehtë zyrtarëve qeveritarë të shtrembërojnë përmbajtjen e tyre. Përpara publikimit të këtyre raporteve, zyrtarët zakonisht e përjashtojnë natyrën e tyre ligjore jo-detyruese dhe më pas lavdërojnë në mënyrë selektive pjesët që janë në favor të tyre.
Duke marrë parasysh përmbajtjen e Rezolutës së PE-së mbi Serbinë dhe ftohjen e marrëdhënieve midis Beogradit dhe Brukselit për shkak të demonstratave civile dhe studentore, është e qartë se Evropa nuk ka më të njëjtën vullnet të mirë ndaj regjimit aktual.
Sipas bashkëbiseduesit tonë, thelbi i këtij raporti qëndron në gjuhën me të cilën Komisioni Evropian do ta përshkruajë situatën, veçanërisht në fushat e politikës së jashtme, sundimit të ligjit dhe procesit zgjedhor, sepse formulimi në raport do të tregojë nëse BE-ja ende e sheh Serbinë si një vend që po përparon drejt anëtarësimit apo si një vend që po largohet nga ajo rrugë.
Sekretarja e Përgjithshme e Lëvizjes Europiane në Serbi, Dragana Gjurica, thotë se tashmë është e qartë se mënyra se si do të formulohet raporti do të ketë të njëjtën peshë me vlerësimet që do të përmbajë, duke vënë në dukje se në gjuhën administrative europiane çdo fjalë ka një kuptim.
– Kjo do të thotë që ndryshimi midis “progresit të kufizuar” dhe “kthimit prapa”, midis “shqetësimit” dhe “shqetësimit serioz”, nuk është teknik, por politik. Ai tregon se ku e sheh Bashkimi Evropian vendin në rrugën e tij evropiane, si një kandidat që ende po përparon, apo si një që po largohet nga ajo rrugë. Në terminologjinë evropiane, çdo fjalë ka peshë. Dallimi midis “progresit të kufizuar” dhe “kthimit prapa”, midis “duhet” dhe “duhet”, midis “shqetësimit” dhe “shqetësimit serioz”, në gjuhën diplomatike do të thotë ndryshimi midis një paralajmërimi dhe një humbjeje të besimit. Deri më tani, BE-ja ka paralajmëruar me shumë kujdes dhe me ton dhe fjalë të zgjedhura – shpjegon ai.
Ajo vëren se nga njoftimi dihet tashmë se raporti i këtij viti do të përfaqësojë një ndryshim thelbësor nga raportet e mëparshme, përkatësisht se do t’i kërkojë Serbisë të vendosë: BE apo jo. Gjurica thekson se tani e dimë që BE-ja ka njohur politikën paralele të Serbisë dhe balancimin midis BE-së dhe interesave të Rusisë dhe Kinës, i cili shoqërohet me retorikë anti-BE dhe mospërputhje jo vetëm me acquis themelore të BE-së, por edhe me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë të BE-së.
Prandaj, sipas saj, një tjetër fushë kyçe do të jetë politika e jashtme dhe orientimi gjeopolitik i Serbisë, duke shtuar se pyetja nuk është vetëm nëse Serbia përputhet me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë të BE-së.
– Raporti me siguri do të nënvizojë mosrespektimin e politikës së përbashkët të jashtme dhe të sigurisë të BE-së nga ana e Serbisë, konkretisht në masat ndaj Rusisë. Në këtë drejtim, ka shumë të ngjarë të theksohet se Beogradi vazhdon të manipulojë narrativa që bien ndesh me vlerat dhe interesat evropiane. A do të përdorin formulime si “Serbia duhet të vendosë” ose “Serbia duhet të vendosë”? Do të varet nëse BE-ja ende e sheh ekuilibrin si një taktikë, apo nëse e konsideron atë një paqartësi që minon besueshmërinë dhe nuk do ta tolerojë më atë – thotë Gjurica.
Kur bëhet fjalë për sundimin e ligjit, ku tashmë ekziston një raport i mëparshëm i KE-së mbi sundimin e ligjit që jo vetëm regjistroi një ngërç, por edhe një pengesë, bashkëbiseduesi ynë thotë se ka shumë të ngjarë që kjo të pasqyrohet në raportin vjetor të progresit, duke vënë në dukje se formulimi në raportin e nesërm do të na e bëjë të qartë nëse Komisioni Evropian ka humbur besimin tek autoritetet serbe për të zbatuar reformat në gjyqësor, luftën kundër korrupsionit dhe mbrojtjen e institucioneve.
– Nëse Komisioni vlerëson se ka një bllokim, kjo do të thotë se reformat qëndrojnë në vend dhe se të gjitha reformat e tjera nuk kanë garanci, dhe se çmimin më të madh e paguajnë qytetarët; nëse vëren një regres, i cili nuk përjashtohet, kjo do të thotë se institucionet kanë humbur pavarësinë dhe besimin e tyre. Gjuha e përdorur nga Komisioni për të përshkruar këtë fushë do të jetë treguesi më i qartë nëse ka ende hapësirë për besim nga Brukseli te Beogradi politik – shpjegon ai.
Si fusha e tretë që ka nevojë për vëmendje të veçantë në raportin e nesërm, bashkëbiseduesi ynë thekson vlerësimin e procesit zgjedhor dhe organeve rregullatore, duke shtuar se edhe në këtë rast, çdo formulim do të jetë një sinjal besimi në kapacitetin reformues të shtetit. Gjurica shpjegon se termi “progres i pjesshëm” lë hapësirë për vazhdimin e reformave, “progres i kufizuar” do të thotë që reformat kryhen vetëm formalisht, pa substancë, duke shtuar se varet nga ajo gjuhë se si shtetet anëtare do t’i lexojnë më vonë rekomandimet mbi hapat e mundshëm në negociata.
– Së fundmi, në pjesën që lidhet me menaxhimin ekonomik dhe përdorimin e fondeve nga programet e BE-së, do t’i kushtohet vëmendje nëse Komisioni vëren “vështirësi në zbatim” apo “dobësi sistemike”. Ky ndryshim vendos nëse problemet shihen si të përkohshme, apo si pasojë e dobësive më të thella institucionale që kufizojnë aksesin në Planin e Rritjes për Ballkanin Perëndimor – tha ai, duke shtuar se raporti do të analizojë detyrimet e Serbisë nga Axhenda e Reformës, ku do të përcaktohet qëndrueshmëria, ose më saktë mospërputhja, në zbatimin e detyrimeve, prandaj Serbia nuk mund të tërheqë në kohë fondet nga Plani i Rritjes për Ballkanin Perëndimor, gjë që varet drejtpërdrejt nga besueshmëria e procesit të reformës.
Gjurica përfundon se do të jetë me rëndësi të veçantë se si rezoluta e Parlamentit Evropian e miratuar disa ditë më parë do të pasqyrohet në raport, duke vënë në dukje se nëse toni i raportit të Komisionit Evropian harmonizohet me tonin e asaj rezolute, do të jetë një sinjal i qartë se BE-ja ka një pikëpamje të unifikuar për gjendjen e demokracisë dhe sundimin e ligjit në Serbi, gjë që më parë ishte e diskutueshme duke pasur parasysh se institucionet e BE-së nuk kishin një qasje uniforme ndaj problemit, por edhe se e kupton atë që qytetarët kanë ndjerë në jetën e tyre të përditshme për një kohë të gjatë.
