Natën midis 3 dhe 4 gushtit të këtij viti, dy alarme mbikëqyrjeje elektronike në Drejtorinë e Zbatimit të Sanksioneve Penale u aktivizuan pothuajse në të njëjtën kohë – së pari në orën 00:43 dhe më pas në orën 00:54 – duke sinjalizuar se pajisjet elektronike të monitorimit në këmbët e Cui Guanghai dhe John Miller, dy shtetas të huaj, ekstradimi i të cilëve kërkohet nga SHBA-të, ishin dëmtuar.
Fakti që alarmet u aktivizuan pothuajse njëkohësisht, në dy adresa të ndryshme, dhe se ato u zhdukën pa lënë gjurmë, tregon një plan të sinkronizuar dhe të përgatitur me kujdes, thonë bashkëbiseduesit e BIRN .
Një përgjigje e mundshme për pyetjen se ku dhe si shkuan mund të gjendej në pistën e aeroportit të Beogradit. Vetëm një orë pasi u dha alarmi, në orën 01:56 sipas kohës lokale, një aeroplan privat i kompanisë kineze Deer Jet, tipi Gulfstream G550, u ngrit nga “Nikola Tesla”, i cili u ul në Pekin pas nëntë orësh e gjysmë. Rastësi?
BIRN është një nga të paktat media që e ka ndjekur me këmbëngulje këtë rast që nga fillimi – për të cilin, deri më sot, as Ministria e Drejtësisë, as policia dhe as prokuroria nuk kanë folur, ndërsa në mediat pro-qeveritare ka heshtje të plotë. E gjithë historia mbetet e mbuluar nga misteri: nga rrethanat në të cilat Cui dhe Miller u vunë në arrest shtëpiak, deri te mënyra se si u zhdukën nga vendi pa dokumente. Kush e bëri të mundur që ata të arratiseshin dhe nëse avioni që u nis për në Pekin atë natë kishte të bënte me të – këto janë pyetjet për të cilat BIRN kërkon përgjigje më poshtë. Le të shkojmë me radhë.
Trembëdhjetë orë nga alarmi deri te reagimi
Shtetasi kinez Cui Guanghai, i njohur edhe me nofkën “Agjenti Kinez Jack” dhe bashkëpunëtori i tij britanik John Miller , ishin në paraburgim ekstradimi në Beograd me kërkesë të autoriteteve amerikane, të cilat i akuzojnë ata për persekutimin e një artisti kinez që jetonte në SHBA. Pak më vonë, ata u akuzuan për përpjekje për të kontrabanduar pajisje ushtarake në Kinë.
Pasi u arrestuan në Hotel Hyatt më 24 prill të këtij viti, Gjykata e Lartë në Beograd fillimisht urdhëroi që ata të mbaheshin në burg, por më 21 maj, gjykata mori vendimin për ta zëvendësuar atë me arrest shtëpiak me monitorim elektronik, një masë që avokatët e konsideruan të pazakontë dhe të rrezikshme që nga fillimi, veçanërisht pasi gjykata u lejoi atyre të përdorin telefona celularë dhe internet.
Pasi dy alarmet e para që tregonin dëmtim të nanotelave u dëgjuan pas mesnatës, në orën 6:35 të mëngjesit të të njëjtit mëngjes, dy alarme të tjera u aktivizuan njëkohësisht në të dyja adresat, duke treguar humbjen e sinjaleve nga pajisjet e mbikëqyrjes së Cujas dhe Miller. Vetëm pas kësaj, komisionerët e Administratës për Ekzekutimin e Sanksioneve Penale mbërritën në vendndodhje dhe i gjetën apartamentet bosh.
BIRN arriti të rindërtonte atë që ndodhi në të vërtetë atë natë falë dokumenteve që siguruam pasi Gjykata e Lartë në Beograd veproi mbi kërkesën për qasje në informacion me rëndësi publike.
Gjykata i dha BIRN një vendim të datës 15 gusht, të marrë pas marrjes së një njoftimi zyrtar nga Administrata për Ekzekutimin e Sanksioneve Penale se Cuj dhe Miller i shpëtuan arrestit shtëpiak. Nga vendimi, ndër të tjera, mësohet se komisioneri i ngarkuar me monitorimin e njërit prej dy shtetasve të huaj – John Miller – u largua nga adresa ku po vuante masën e arrestit shtëpiak vetëm gati trembëdhjetë orë pasi ra alarmi i parë dhe më shumë se shtatë orë pasi ra alarmi i dytë.
Në një letër nga Administrata për Ekzekutimin e Sanksioneve Penale dërguar Gjykatës së Lartë më 4 gusht 2025, thuhet se alarmi i parë ra në orën 54 minuta pas mesnatës, se komisioneri u përpoq fillimisht të kontaktonte Millerin me celular, por ai nuk u përgjigj. Më pas u kontaktua avokati i tij mbrojtës, i cili deklaroi se nuk kishte informacion mbi vendndodhjen e klientit të tij. Pas kësaj, komisioneri nuk doli në terren deri në orën 13:43. Më pas u vërtetua se “i pandehuri John Miller nuk u gjet në adresën ku u përcaktua ekzekutimi i masës, dhe ai nuk është më nën mbikëqyrje dhe është në arrati”.
Në të njëjtin vendim të Gjykatës së Lartë, thuhet gjithashtu se pas alarmit, komisioneri kontaktoi avokatin mbrojtës Cui Guanghai, i cili gjithashtu deklaroi se nuk e dinte se ku ndodhej klienti i tij, dhe kur shkoi në terren, u vërtetua se ai nuk ndodhej në adresën e dhënë. Megjithatë, në rastin e Cui Guanghai, vendimi nuk përmban informacion në lidhje me kohën e paraqitjes së komisionerit në terren, gjë që lë të hapur pyetjen nëse reagimi u vonua me orë edhe në këtë rast.
Drejtoria për Ekzekutimin e Sanksioneve Penale, siç raportoi më parë BIRN, pretendoi se administratorët vepruan në përputhje me Ligjin për Ekzekutimin e Sanksioneve dhe Masave Jashtë-Institucionale, megjithëse përgjigja e tyre ndaj BIRN më 19 shtator nuk përmbante informacion se kur saktësisht administratorët vizituan adresat e Miller dhe Cuj.
Megjithatë, edhe tani nuk është e qartë nëse një reagim kaq i vonë është i zakonshëm dhe në përputhje me ligjin. Siç është shpjeguar më parë nga avokatët me të cilët foli BIRN, Neni 29 i Ligjit përcakton që shërbimi i administrimit informon gjykatën kur një person i dënuar largohet vullnetarisht nga ambientet ku qëndron për më shumë se gjashtë orë, ose kur e bën këtë dy herë në një periudhë më të shkurtër. Megjithatë, ligji nuk specifikon se sa kohë mund të zgjasë kjo mungesë para se komisioneri të duhet të dalë në terren dhe të reagojë. Kjo zgjidhje ligjore në praktikë lë disa orë hapësirë në të cilën arratisja është e mundur. Cuj dhe Miller, sipas të gjitha gjasave, e dinin shumë mirë këtë.
Slavica Radovanović, deputete dhe kolonele policie në pension, beson se, bazuar në përvojën e saj të gjatë. Ajo i thotë BIRN se nuk ka dyshim se ky është një veprim i organizuar.
“Faktin që ata u zhdukën, ata nuk u larguan, ata shkuan në një aksion të organizuar ku duhej të shkonin për ndonjë arsye. Nëse ishte ndonjë detyrë për të marrë një strehë sigurie, nëse kishte ndonjë informacion se jeta e tyre ishte në rrezik, nëse u liruan për të kryer ndonjë shkëmbim apo për hir të disa marrëdhënieve të mira dhe reciprocitetit, nuk e di, por është e pamundur që një person i tillë të largohet me fluturim nga një apartament nën mbikëqyrje, nga një proces dhe procedurë e tillë. Është e pamundur, kështu që nuk është zog”, thotë Radovanoviç.
Ajo kujton se asnjë nga zyrtarët, asnjë nga institucionet kompetente nuk e njoftoi arratisjen e tyre, por u mësua nga mediat.
“Pra, po nënshkruaj që është kështu, këto janë marrëveshje, këto janë disa forma bashkëpunimi. Një operacion i tillë nuk mund të zhvillohet pa u informuar njerëzit kryesorë në institucione dhe në shtet për këtë”, është kategorik Radovanoviç.
Pistë nga pista e aeroportit të Beogradit
Si dhe ku mund të zhdukeshin Cuy dhe Miller? Përgjigja e kësaj pyetjeje mund të jepet nga institucionet kompetente serbe, mbi të gjitha Ministria e Brendshme, por policia nuk e njofton këtë. Skenarët e mundshëm variojnë nga të qëndruarit i fshehur diku në Serbi, gjë që duket e pamundur, deri te ikja nga vendi – gjë që do të kërkonte logjistikë dhe planifikim serioz.
Duke hetuar mënyrat e mundshme të arratisjes, BIRN filloi duke analizuar fluturimet e aeroplanëve atë natë. Një kërkim i të dhënave nga platforma FlightRadar24 zbuloi se më 4 gusht, natën kur Cuj dhe Miller u zhdukën, një aeroplan privat i kompanisë kineze Deer Jet, tipi Gulfstream G550, fluturoi nga Beogradi në Pekin.
Të dhënat tregojnë se ngritja e aeroplanit ishte planifikuar për në orën 01:45 sipas kohës serbe, ndërsa vetë ngritja u regjistrua në orën 1:56 të mëngjesit – afërsisht një orë pasi alarmet e para ranë në nanopodet e Cuja dhe Miller (në orën 00:43 dhe 00:54). Fluturimi zgjati nëntë orë e gjysmë dhe aeroplani u ul në Pekin në orën 17:01 sipas kohës lokale, pasi fluturoi mbi Bullgarinë, Turqinë, Gjeorgjinë dhe Kazakistanin, përpara se të hynte në hapësirën ajrore kineze.
Nëse Cui dhe Miller kishin mbështetje logjistike, koha e shkurtër midis alarmit dhe ngritjes ishte e mjaftueshme për të shkuar në aeroport dhe për të hipur në fluturim.
BIRN i shkroi kompanisë kineze Deer Jet me një pyetje se kush ishin pasagjerët në fluturimin e përmendur, por nuk morëm përgjigje deri në publikimin e tekstit. Përpara se të nisej për në Pekin, aeroplani qëndroi në aeroportin e Beogradit për dy ditë të tëra. Ai u ul në “Nikola Tesla” më 2 gusht, pas një fluturimi nga Farnborough, Britania e Madhe.
Të dhënat e FlightRadar24 tregojnë se i njëjti aeroplan, me përcaktimin B-8259, ishte në Beograd vetëm dy herë të tjera nga tetori 2022 deri më sot – më 8 dhe 19 shkurt 2023. Pas kësaj, nuk u regjistrua asnjë mbërritje ose nisje nga aeroporti i Beogradit, deri në fluturimin e lartpërmendur të gushtit për në Pekin.
Më 8 shkurt 2023, avioni fluturoi nga Beogradi për në Venezuelë, ndërsa më 19 shkurt dihet vetëm se ishte i pranishëm në Beograd, por nuk dihet nga ku fluturoi ose për ku fluturoi. Nuk dihet se cilët ishin pasagjerët në këto fluturime.
Deer Jet është pjesë e Grupit të fuqishëm HNA, i cili ka lidhje të ngushta me kryesinë e Partisë Komuniste Kineze. Kompania u punësua për fluturimet e delegacioneve shtetërore dhe klientëve të biznesit të nivelit të lartë, gjë që i lejoi kompanisë të funksiononte si një krah i zgjatur i “fuqisë së butë” të Kinës në hapësirën ndërkombëtare të biznesit dhe diplomacisë.
Kompania është një simbol i aviacionit luksoz në Kinë dhe një pioniere në ofrimin e fluturimeve VIP dhe shtetërore çarter. Ajo u themelua në vitin 1995 si pjesë e Hainan Airlines, dhe gjatë viteve 2000 u bë sinonim i markës kineze luksoze në transportin ajror privat, me një flotë avionësh biznesi Gulfstream dhe Boeing Business Jet (BBJ), përfshirë BBJ 787 Dreamliner të parë, të përshtatur sipas standardeve VIP.
Ajo që mbetet një pyetje e hapur në një skenar të tillë të mundshëm është – si mundën Cuj dhe Miller të largoheshin nga Serbia pa dokumente të vlefshme udhëtimi, meqenëse ato iu morën, gjë që u konfirmua nga avokati i tyre Goran Petronijević në një deklaratë të mëparshme për BIRN: “Nuk mendoj se ata i kishin fare dokumentet. Dokumentet ishin te komisioneri (Administrata për Ekzekutimin e Sanksioneve Penale), por sinqerisht nuk e di se ku saktësisht.”
