Presidenti amerikan u takua me aleatin e tij të vendosur hungarez për të diskutuar “planin e paqes” të Ukrainës dhe marrëveshjen bërthamore të SHBA-së, duke përforcuar një “bosht populist” në Uashington.
Në një vizitë të mbushur me simbolikë dhe teatër politik, Presidenti i SHBA-së Donald Trump shtroi të premten tapetin e mirëseardhjes në Shtëpinë e Bardhë për kryeministrin hungarez Viktor Orbán – një takim që nxori në pah pikëpamjen e tyre të përbashkët për botën dhe qasjen transaksionale të Trump ndaj aleancave globale.
Takimi i ulur i tronditi zyrtarët në të gjithë Evropën, ku shqetësimi është tashmë i lartë për shkak të angazhimit të lëkundur të Uashingtonit ndaj NATO-s dhe BE-së.
Takimi midis dy udhëheqësve nacionalistë, i pari i tyre që nga rikthimi i Trump në detyrë në janar, ishte pjesërisht një tubim, pjesërisht një deklaratë gjeopolitike. Ai shfaqi pikëpamjen e tyre të përbashkët mbi emigracionin, skepticizmin ndaj Brukselit dhe një gatishmëri të ndërsjellë për të ripërcaktuar konsensusin perëndimor mbi luftën e Rusisë në Ukrainë.
Linja e shpëtimit të naftës: pikë e nxehtë e sanksioneve
Në qendër të bisedimeve ishte një pikë e njohur fërkimi: energjia ruse. Pavarësisht thirrjeve të përsëritura të Trump që Europa të “ndalojë blerjen e naftës ruse për të ndërprerë financimin e Moskës për pushtimin e saj në shkallë të plotë të Ukrainës”, ai sinjalizoi një gatishmëri për të krijuar një përjashtim për Budapestin.
“Sigurisht, po e shqyrtojmë”, u tha Trump gazetarëve kur u pyet për dhënien e një përjashtimi Hungarisë nga sanksionet e SHBA-së mbi naftën dhe gazin rus.
Ai shpjegoi: “Është shumë e vështirë për të që të sigurojë naftë dhe gaz nga zona të tjera. Siç e dini, ata nuk kanë avantazhin e të pasurit det. Ata nuk kanë portet. Dhe kështu kanë një problem të vështirë.”
Orbán, vendi i të cilit pa dalje në det mbështetet te Rusia për afërsisht 86 përqind të naftës së saj dhe 74 përqind të gazit natyror, e konsideroi varësinë si çështje gjeografie, jo ideologjike.
“Ne furnizohemi nga tubacionet. Tubacionet nuk janë një çështje ideologjike apo politike – është një realitet fizik, sepse nuk kemi porte”, tha Orbán, duke shtuar se do t’i shpjegonte Trumpit “cilat do të ishin pasojat për popullin hungarez dhe për ekonominë hungareze nëse nuk do të merrnin naftë dhe gaz nga Rusia”.
Vetëm disa javë më parë, administrata e Trump vendosi sanksione të reja ndaj kompanive ruse Lukoil dhe Rosneft – masa që rrezikojnë t’i ekspozojnë blerësit e huaj të Moskës, përfshirë Hungarinë, ndaj sanksioneve dytësore.
Përpara vizitës së Orbán në Shtëpinë e Bardhë, Senati Amerikan dërgoi një paralajmërim urgjent për naftën ruse, me senatorët kryesorë që prezantuan një rezolutë dypartiake për të ushtruar presion mbi Hungarinë që të ndërpresë lidhjet energjetike që financojnë makinën e luftës së Putinit, duke ushtruar presion diplomatik mbi aleatin e Trump.
Çdo përjashtim i SHBA-së për Orbán-in do të vinte në provë se sa larg është i gatshëm Uashingtoni të përkulë rregullat e veta për një aleat ideologjik, madje edhe në kurriz të strategjisë së tij më të gjerë për të penguar Kremlinin të ardhurat e kohës së luftës.
Hapi i paqes në Budapest
Takimi ringjalli gjithashtu diskutimet për një samit të mundshëm SHBA-Rusi në Budapest, një propozim që Trump e ka hedhur që nga pranvera, por është shtyrë për shkak të ofensivës së vazhdueshme të Moskës në Ukrainë.
“Do të doja ta mbaja në Hungari, në Budapest”, tha Trump, por shtoi se “ata thjesht nuk duan të ndalen ende”, duke iu referuar refuzimit të Rusisë për të rënë dakord për një armëpushim. Megjithatë, ai shprehu optimizëm: “Mendoj se Viktori mendon se do ta përfundojmë atë luftë në një të ardhme jo shumë të largët.”
«Problemi është se evropianët kanë një qasje të ndryshme ndaj luftës. Të vetmet qeveri pro-paqes janë Shtetet e Bashkuara dhe Hungaria e vogël në Evropë», tha ai me qëllim.
Kur Trump e pyeti Orbánin nëse besonte se Ukraina mund të fitonte ende, udhëheqësi hungarez ngurroi: “E dini, një mrekulli mund të ndodhë.” Trump, duke buzëqeshur, u përgjigj: “Po, është e vërtetë.”
Trump përsëriti shprehjen e tij të njohur se lufta “nuk do të kishte ndodhur kurrë nëse ai do të ishte president – ishte me Bidenin”, një vërejtje që Orbán e përsëriti, duke thënë se “nuk kishte dyshim” se konflikti do të ishte shmangur nën drejtimin e Trump.
Kredo e përbashkët: nacionalizmi mbi konsensusin
Nëse akti i parë i takimit kishte të bënte me energjinë, akti i dytë festoi ideologjinë e përbashkët.
Trump i lavdëroi pa masë politikat e ashpra të Orbánit për imigracionin, duke e quajtur atë një “person shumë të veçantë” dhe një “njeri shumë të fuqishëm brenda vendit të tij – ai është gjithashtu i dashur”.
Mendoj se ata duhet ta respektojnë Hungarinë dhe ta respektojnë këtë udhëheqës shumë, shumë fuqishëm, sepse ai ka pasur të drejtë për imigracionin”, tha Trump, duke sulmuar udhëheqësit e BE-së të cilët prej kohësh e kanë kritikuar Orbánin për gërryerjen e normave demokratike dhe përdorimin e politikës së migracionit si armë.
“Shikoni çfarë i ka ndodhur Evropës – njerëzit e kanë përmbytur Evropën kudo, dhe kjo po e dëmton atë.”
Udhëheqësi hungarez, i cili e ka pozicionuar veten si një bartës të flamurit të nacionalizmit konservator dhe një mbrojtës i lëvizjes “Bëjeni Amerikën të Madhe Përsëri” të Trump, pohoi me kokë në shenjë dakordësie.
“Do të donim të diskutonim se si mund të kontribuojmë në përpjekjet tuaja për paqe”, tha Orbán, duke e quajtur vizitën një shans për të “hapur një kapitull të ri” në marrëdhëniet SHBA-Hungari.
Energjia bërthamore, bast i ri strategjik
Në një njoftim të papritur përpara takimit, Ministri i Jashtëm hungarez Péter Szijjártó zbuloi se Budapesti planifikon të blejë shufra karburanti bërthamor nga SHBA-ja dhe teknologji për ruajtjen e karburantit të shpenzuar në centralin bërthamor Paks të ndërtuar nga Rusia.
Ky veprim, tha ai, shënon marrëveshjen e parë ndërqeveritare të këtij lloji midis dy vendeve.
“Ne do të nënshkruajmë një marrëveshje të madhe mbi bashkëpunimin në energjinë bërthamore me [Sekretarin e Shtetit] Marco Rubio”, tha Szijjártó, duke shtuar se për herë të parë, Hungaria do të blejë karburant bërthamor amerikan krahas furnizimit të saj ekzistues rus.
Marrëveshja pasqyron përpjekjen e Budapestit për të diversifikuar inputet e saj të energjisë pa ndërprerë lidhjet me Rosatomin e Rusisë, i cili vazhdon të ndërtojë dy reaktorë të rinj në Paks sipas një marrëveshjeje të vitit 2014.
Analistët e shohin këtë veprim si një lëshim simbolik ndaj Uashingtonit që i lejon Orbánit të ruajë aktin e tij delikat të balancimit midis Lindjes dhe Perëndimit.
Shfaqja e admirimit të ndërsjellë nga Trump dhe Orbán – e ndërprerë nga bisedat për heqjen e sanksioneve, shtyrjen e samiteve të paqes dhe virtytet e mureve kufitare – riafirmoi vendin e udhëheqësit hungarez si një nga aleatët më të ngushtë të Trump në Evropë.
Gjithashtu nënvizoi një realitet më të thellë: Kthimin e një fronti joliberal që e sheh multilateralizmin dhe demokracinë liberale jo si ideale të përbashkëta, por si pengesa që duhen ripërcaktuar sipas imazhit të tyre.
Ose, siç e përmblodhi Trump me thjeshtësinë karakteristike: “Ai respektohet nga të gjithë dhe pëlqehet nga disa – dhe mund t’ju them se jam një kopje e tij. Më pëlqen dhe e respektoj.”
