“Ajo që Ezio Gavazzeni ka mbledhur përmes dëshmive dhe materialeve është rrëqethëse: gjatë viteve 1993 dhe 1994, më shumë se njëqind gjuetarë të huaj thuhet se paguan midis 80,000 dhe 100,000 euro për të vrarë një burrë”, shkruan Dominik Straub për gazetën gjermane Tagesspiegel.
Sipas hulumtimit të shkrimtarit dhe gazetarit italian Gavazzeni, kjo mundësi thuhet se iu ofrua nga shërbimi serb i sigurisë.
“Gjatë rrethimit të Sarajevës, ajo organizoi safari me njerëz të vërtetë në kodrat përreth kryeqytetit boshnjak. Një detaj veçanërisht i tmerrshëm: nëse viktima ishte fëmijë, çmimi për ‘vrasjen’ ishte edhe më i lartë”, raporton Tagesspiegel.
“Sipas Gavazzeni-t, midis pjesëmarrësve në safari njerëzish kishte të paktën pesë qytetarë italianë. Prokurori Gobbis ende nuk i ka emëruar të dyshuarit. Gjatë rrethimit të Sarajevës nga regjimi kriminal i Slobodan Millosheviqit, midis viteve 1992 dhe 1996, u vranë më shumë se 11,000 civilë; rreth 1,000 prej tyre ranë viktima të snajperëve në ‘Rrugicën e Snajperëve’ famëkeqe, një bulevard i gjerë në ajër të hapur, një hapësirë ku njerëzit ishin të ekspozuar ndaj një kërcënimi të vazhdueshëm”, thotë Tagesspiegel.
Autori i tekstit vëren se dëshmitari kryesor i Gavazzeni-t është një ish-agjent i inteligjencës boshnjake i quajtur Edin Subasic. Ai pretendon se në vitin 1993 ai informoi shërbimin italian të inteligjencës ushtarake SISMI për “safaritë” dhe pjesëmarrjen e qytetarëve italianë.
Dokumentacioni përmban edhe letrën e Subašić-it drejtuar Gavazzeni-t, në të cilën ai përshkruan profilin psikologjik të snajperit-turist: “Ata ishin gjuetarë të apasionuar që kishin kaluar tashmë nëpër të gjitha llojet e safarive ligjore dhe që kërkonin adrenalinë shtesë në formën e një trofeu njerëzor. Këta janë njerëz që i duan armët dhe janë psikopatë në të njëjtën kohë (…). Këta janë të gjithë njerëz të pasur dhe ndoshta me ndikim (…). Ata kanë para dhe ndikim politik për të mbrojtur veten nga hetimet e mundshme.”
Gavazzeni pretendon se njeh disa emra snajperësh të fundjavës; njëri prej tyre dyshohet se është pronar i një klinike private. Shumica e tyre, shton ai, kanë pikëpamje të krahut të djathtë dhe ekstremit të djathtë.
Hetimi do të tregojë se sa të besueshme janë të gjitha këto deklarata dhe dokumente që Gavazzeni ia dorëzoi prokurorisë. Sipas deklaratave të Subašić, dosjet përkatëse, të cilat ekzistojnë në Bosnjë dhe Hercegovinë, klasifikohen si “sekrete” dhe të padisponueshme, përfundon Tagesspiegel.
Në një artikull nga i njëjti autor për Austrian Standard, të botuar një ditë më parë, ish-oficeri i inteligjencës Edin Subasic pretendon se ai personalisht e informoi shërbimin e atëhershëm të inteligjencës ushtarake italiane SISMI për “safaritë njerëzore” dhe pjesëmarrjen e italianëve në vitin 1993. Dy deri në tre muaj më vonë, në fillim të vitit 1994, SISMI thuhet se u përgjigj: “Ne zbuluam se safaritë po niseshin nga Trieste. Ne e parandaluam këtë dhe tani ata janë zhdukur.”
Deri më tani, nuk dihet nëse ajo letër nga shërbimi italian i inteligjencës ekzistonte vërtet apo nëse i ishte dërguar shërbimit të inteligjencës boshnjake. Ajo që është e sigurt është se historia e turizmit me snajperë në kodrat përreth Sarajevës nuk është e re. Corriere della Sera e Milanos shkroi për këtë fenomen në vitin 1995 – domethënë, gjatë rrethimit – nën titullin “Pushime në Bosnjë, përfshirë të shtënat”, shkruan Standard.
Reagime të ashpra nga serbët e Bosnjës
Gazeta zvicerane Neue Zürcher Zeitung (NZZ) deklaron se në një intervistë me gazetën Repubblica, Gavazzeni tha se është marrë me këtë temë për një kohë të gjatë dhe se është frymëzuar nga filmi dokumentar “Sarajevo Safari” i vitit 2022 nga regjisori slloven Miran Zupanič.
Filmi i Zupaničit shkaktoi reagime të ashpra nga serbët e Bosnjës — veteranët e luftës, të cilët pretenduan se dokumentari ishte i bazuar në gënjeshtra.
Megjithatë, Gavazzeni pretendon se ka “prova të shumta” dhe se gjithçka ka ndodhur vërtet. Kishte shumë që qëlluan njerëz – “gjermanë, francezë, anglezë, njerëz nga Perëndimi”, i tha ai gazetës britanike Guardian. Ai shtoi se “shqetësoi gjysmën e Evropës” dhe analizoi burime boshnjake dhe italiane, përfshirë ato nga qarqet e inteligjencës. Ai thotë se nuk mori asgjë nga pala serbe: “Serbët e konsiderojnë gjithçka një legjendë urbane, një trillim”, sipas NZZ.
Gazeta zvicerane vazhdon të shkruajë se që në vitin 2007, u shfaqën akuza për ekzistencën e “safarive” të tilla. Gjatë gjyqit të kriminelëve të luftës jugosllave në Hagë, një zjarrfikës amerikan, i cili u ofrua vullnetar në Sarajevë dhe dëshmoi para Tribunalit, foli për snajperët e huaj.
“Besohet se ai ishte i pari që përdori termin ‘snajper-turistë’ dhe foli për metodat monstruoze që u atribuohen atyre. Mediat italiane këto ditë po raportojnë deklaratat e tij nga gjyqi. Sipas procesverbalit të seancës dëgjimore, të cituar nga gazeta Avvenire, disa nga snajperistët zgjodhën objektivat më të prekshëm: fëmijët.
Deklaratat e këtij amerikani mund të jenë vendimtare për vazhdimin e hetimit në Milano. Sipas një artikulli të botuar në gazetën Avvenire, prokuroria ka kërkuar tashmë dorëzimin e dokumenteve nga Gjykata e Hagës.
Një rol të rëndësishëm mund të luajë edhe kërkesa e paraqitur nga ish-kryetarja e bashkisë së Sarajevës, Benjamina Karić, në vitin 2022 në Bosnjë dhe Hercegovinë. Ajo iu referua edhe filmit të Zupanič. Ndërkohë, Karić ia përcolli dokumentacionin e saj prokurorisë së Milanos dhe tha se ishte e gatshme të ndihmonte hetimin. “Le t’i lëmë prokurorët nga Milano dhe Sarajeva të bëjnë punën e tyre”, tha Karić për Repubblica, raporton Neue Zürcher Zeitung, raporton Deutsche Welle.
