Një marrëveshje mbi përcaktimin e Zonës Ekonomike ZEE midis Qipros dhe Libanit u nënshkrua të mërkurën pasdite në Bejrut nga Nikos Christodoulides dhe Joseph Aoun. Dialogu u zhvillua gjithashtu për ndërlidhjen elektrike. Nderkohe reagime kane ardhe nga ana e Turqise e cila theksoi se asnje projekt qe injoron Turqine nuk do te lejohet. Pas vendosjes se sanksioneve ndaj resurseve energjetike, ku nje pjese madhe e tyre kalonte permes tubacionit te rrjedhes turke, vendet perendimore po shikojne alternativa sidomos ne ate qe e quajne vertikale. Pas samitit energjetik ne Athine, vendit te cilit iu dha nje rol kyq si port hyrese furnizimit alternativ me marrevshjet e arritura me kompanite amerikane, pasoi nje mareveshje tjeter ajo ne mes Presidenti i Republikës së Qipros, Nikos Christodoulides , dhe Presidenti i Libanit, Joseph Aoun , te cilat nënshkruan së fundmi në Bejrut një marrëveshje për përcaktimin e Zonës Ekzekutive Zonale midis Qipros dhe Libanit. Nikos Christodoulides e përshkroi marrëveshjen si historike , duke i dhënë fund “një çështjeje të pezulluar prej shumë vitesh”.
Siç raportohet nga mediet greke , Presidenti i Republikës së Qipros njoftoi gjithashtu se marrëveshja e sotme shënoi edhe fillimin e dialogut të ndërlidhjes së energjisë elektrike Qipro-Liban , me të dy vendet që i janë drejtuar Bankës Botërore për përgatitjen e një studimi të qëndrueshmërisë për projektin.
Ai nënvizoi se duke nënshkruar këtë Marrëveshje shumë të rëndësishme, ” ne po dërgojmë një mesazh të fortë politik : që Qiproja dhe Libani, në bazë të së Drejtës Ndërkombëtare, Konventës përkatëse të Kombeve të Bashkuara mbi të Drejtën e Detit dhe sigurisht marrëdhënieve të fqinjësisë së mirë, vazhdojnë të investojnë në forcimin e besimit dhe respektit të ndërsjellë. Ato vazhdojnë të investojnë në promovimin e bashkëpunimit dhe stabilitetit dypalësh dhe rajonal, për të mirën e qytetarëve tanë dhe të rajonit më të gjerë të Lindjes së Mesme”.
Siç tha ai, me marrëveshjen historike të sotme, ” po i japim fund një çështjeje të gjatë dhe tani po shikojmë drejt së ardhmes dhe asaj që, bazuar në këtë, vendet tona mund të krijojnë së bashku”.
Presidenti Christodoulides falënderoi homologun e tij, pasi, siç tha ai, nënshkrimi i Marrëveshjes nuk do të kishte qenë i mundur “pa vullnetin dhe vendosmërinë tuaj politike, si dhe kontributin e Kryeministrit Nawaf Salam , qeverisë dhe udhëheqjes politike të Libanit”.
Ai shtoi gjithashtu se përfundimi me sukses i negociatave është rezultat i “punës së palodhur dhe metodike, në frymën e besimit dhe transparencës, nga dy ekipet tona negociuese” dhe shprehu vlerësim dhe mirënjohje për udhëheqësit e tyre, Ministrin e Transportit dhe Punëve Publike, Fayez Rasamni , dhe Këshilltarin e Sigurisë Kombëtare të Republikës së Qipros, Tasos Tzionis , ndërsa falënderoi edhe anëtarët e Ekipit Negociator të Republikës së Qipros, “të cilët, me ekspertizën dhe përkushtimin e tyre, kontribuan në suksesin e sotëm”.
Historia e marrëveshjes
Vërehet se nënshkrimi i Marrëveshjes së Delimitimit të Zonës Ekzekutive ZEE mbyll një çështje të pezulluar prej gati njëzet vitesh.
Siç raporton Kathimerini Kyprou, duke cituar Agjencinë e Lajmeve të Qipros, Marrëveshja bazohet në Vijën e Mesme , e cila është një qëndrim i hershëm i Republikës së Qipros.
Marrëveshja fillestare e Zonës Ekonomike Detare Qipro-Liban u nënshkrua në janar 2007 , por nuk u ratifikua nga Libani për shkak të problemeve të brendshme. Pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Zonës Ekonomike Detare Qipro-Izrael në vitin 2010 , pala libaneze ngriti pretendime për humbje të zonës detare, të cilat lidheshin me mosmarrëveshjen midis tyre. Mosmarrëveshja Liban-Izrael u zgjidh në vitin 2022 përmes një marrëveshjeje nën ndërmjetësimin amerikan, duke përcaktuar kufirin e tyre anësor detar.
Pas zgjedhjes së Presidentit Aoun në janar 2025 , negociatat midis Qipros dhe Libanit rifilluan me një ritëm intensiv. Në shtator 2025 , negociatat u zhvilluan në Bejrut dhe u ra dakord për një tekst të rishikuar të Marrëveshjes, i cili u miratua nga Këshillat e Ministrave të Qipros dhe Libanit përkatësisht më 15 dhe 23 tetor 2025 .
Turqia ka shprehur vazhdimisht kundërshtim dhe ka ndërmarrë veprime për të shmangur nënshkrimin e kësaj marrëveshjeje. “Negociatat dhe diskutimet u zhvilluan intensivisht, diskrete dhe metodikisht me qëllim arritjen e kësaj marrëveshjeje historike”, tha një burim nga Presidenca.
I njëjti burim vëren se marrëveshja “ konfirmon dinamikën në Mesdheun Lindor , me Republikën e Qipros si një faktor të qëndrueshëm dhe të besueshëm”.
“Nënshkrimi i Marrëveshjes përmirëson ndjeshëm të drejtat sovrane të Qipros mbi ZEE-në e saj, forcon kuadrin e përgjithshëm të sigurisë energjetike dhe lidhshmërisë në rajon dhe vepron si një shtyllë stabiliteti në një periudhë sfidash në rritje. Ai gjithashtu përbën një mesazh të qartë politik në lidhje me aftësinë e Republikës së Qipros për të lidhur marrëveshje me fqinjët e saj në bazë të së drejtës ndërkombëtare dhe respektit të ndërsjellë”, vëren i njëjti burim.
Po hapen perspektiva për bashkëpunim në Energji dhe Infrastrukturë
“Marrëveshja që sapo nënshkruam forcon ndjeshëm perspektivat për bashkëpunim në sektorë kritikë, siç janë Energjia dhe Infrastruktura. Ajo gjithashtu ofron sigurinë dhe sigurinë e nevojshme ligjore dhe ekonomike për investitorët potencialë, duke forcuar njëkohësisht përpjekjet e të dy vendeve për të zhvilluar më tej programet tona energjetike”, vazhdoi Presidenti i Republikës në deklaratat e tij.
Në të njëjtën kohë, ai vuri në dukje se marrëveshja forcon perspektivat për bashkëpunim energjetik në Mesdheun Lindor, në dobi të qytetarëve, por edhe perspektivën e rajonit që funksionon si një korridor alternativ energjetik për Evropën.
“Megjithatë, përtej ndikimit të saj në energji dhe ekonomi, duhet të nënvizoj edhe faktin e pamohueshëm se marrëveshje të tilla përbëjnë një themel strategjik për stabilitetin dhe sigurinë rajonale në një rajon të vështirë me shumë sfida. Dhe sot, me vendosmëri, me vizion, me besim të thellë në aftësitë e vendeve tona dhe përmes një qasje pozitive, po bëjmë një hap të konsiderueshëm drejt një të ardhmeje më të sigurt për vendet tona dhe rajonin më të gjerë”, nënvizoi Presidenti Christodoulides.
Kërkesë e përbashkët drejtuar Bankës Botërore për një studim mbi ndërlidhjen elektrike.
Të dy Presidentët gjithashtu mirëpritën dialogun që ka filluar tashmë mbi ndërlidhjen elektrike Qipro-Liban. Në këtë drejtim, tha Presidenti Christodoulides, sot “Qiproja dhe Libani i kërkuan së bashku Bankës Botërore të përgatisë një studim fizibiliteti përkatës” për këtë projekt specifik.
Mbështetja e Qipros për marrëdhëniet Liban-BE
Përveç nënshkrimit të Marrëveshjes dhe diskutimeve mbi çështje më të gjera të energjisë, Presidenti i Republikës vuri në dukje se të dy udhëheqësit patën gjithashtu mundësinë të shkëmbenin mendime mbi zgjerimin e mëtejshëm të bashkëpunimit dypalësh, zhvillimet rajonale që ndikojnë drejtpërdrejt në të dy vendet, dhe marrëdhëniet Liban-BE, “të cilat Qiproja i mbështet praktikisht dhe në mënyrë thelbësore”, siç tha ai, ndërsa e informoi edhe z. Aoun për zhvillimet e fundit në problemin e Qipros.
“Mik President, dua ta përsëris publikisht, edhe një herë, se ne jemi shumë të vetëdijshëm për sfidat me të cilat përballet Libani, pasi sigurisht i njohim dhe i mbështesim përpjekjet që keni bërë që nga dita e parë e zgjedhjes suaj për t’iu përgjigjur këtyre sfidave. Ne mirëpresim vendosmërinë dhe kontributin tuaj për ta çuar Libanin dhe popullin e tij në një epokë të re, padyshim më të mirë. Dhe sot dua t’ju siguroj se Republika e Qipros mbetet partneri më i qëndrueshëm, i besueshëm dhe i parashikueshëm i Libanit në këtë përpjekje të madhe”, tha ai.
Në këtë kontekst, ai deklaroi se Qiproja mbështet plotësisht pavarësinë, sovranitetin dhe integritetin territorial të Libanit. “Ne presim me padurim zbatimin e plotë, nga të gjitha palët, të rezolutave përkatëse të Këshillit të Sigurimit në lidhje me UNIFIL-in. Për më tepër, si Republikë e Qipros, ne e dimë shumë mirë se një Liban i qëndrueshëm dhe i fortë është themeli për një Mesdhe Lindor dhe Lindje të Mesme paqësor dhe të sigurt, dhe Qiproja mbështet përpjekjet për të arritur këtë qëllim”, vuri në dukje ai.
Në këtë drejtim, tha ai, dhe si Shteti Anëtar i BE-së më i afërt me rajonin, por edhe duke pasur parasysh marrjen e Presidencës së Këshillit të BE-së pas afërsisht 40 ditësh, “ne do ta forcojmë më tej rolin tonë si një kanal komunikimi dhe një organ për forcimin e ndjeshëm të bashkëpunimit midis Libanit dhe BE-së. Ne do të vazhdojmë të jemi pionierë në rajon, duke kontribuar në mënyrë aktive në thellimin e dialogut strategjik dhe veprimeve të përbashkëta”, theksoi ai.
“Do të jem i lumtur t’ju mirëpres në Qipro dhe në ceremoninë e Presidencës më 7 janar” dhe në Këshill në prill, shtoi ai, ku do të diskutojmë fusha specifike, të tilla si energjia dhe arsimi. Ne do të punojmë, tha ai, për të filluar bisedimet BE-Liban sa më shpejt të jetë e mundur për të arritur një marrëveshje.
Ministri turk i Mbrojtjes: “Asnjë projekt në Egje dhe Mesdheun Lindor nuk do të zbatohet që injoron Turqinë”
Por ministri turk i Mbrojtjes i Turqisë dërgoi mesazhe në formën e paralajmërimeve, me sytë nga Greqia dhe Qiproja.
Ministri turk i Mbrojtjes, Yasar Guler, flet për “ projektet dhe iniciativat që Greqia po përpiqet të zbatojë në mënyrë të njëanshme në rajonet e Egjeut dhe Mesdheut Lindor ”, duke theksuar megjithatë se “ asnjë projekt nuk do të zbatohet që injoron Turqinë ”. Për më tepër, duke iu referuar Qipros , e cila aktualisht po “armatoset” duke zhvilluar “marrëdhënie ushtarake dhe politike me vendet brenda dhe jashtë rajonit”, z. Guler paralajmëron se këto lëvizje “do të rrisin tensionin dhe do të dëmtojnë stabilitetin ” .
Ministri turk i Mbrojtjes deklaroi, ndër të tjera, si në vijim:
