Sanksionet e fundit të SHBA-së, që synojnë gjigantët rusë të naftës Rosneft dhe Lukoil, i kanë dhënë një goditje të madhe Vladimir Putinit dhe makinerisë së tij të luftës, pavarësisht se Donald Trump ofroi një marrëveshje për t’i dhënë fund luftës.
Këto masa kanë shteruar miliarda dollarë nga buxheti i Kremlinit, duke krijuar një vrimë të re financiare dhe duke e detyruar presidentin rus të përpiqet të shmangë një krizë ekonomike, pasojat e së cilës mund të ndihen shumë kohë pas një armëpushimi të mundshëm.
Një goditje ndaj ndikimit rus në Evropë
Përveç problemeve financiare në vend, duket se presioni amerikan do ta shtyjë më tej Kremlinin jashtë Evropës Lindore, duke i dhënë një goditje të rëndë ambicieve të Putinit për të rivendosur pushtetin perandorak rus.
Dy vende me lidhje të thella historike me Moskën, Serbia dhe Bullgaria, tani janë të detyruara t’i nxjerrin gjigantët rusë të naftës nga pjesë kyçe të ekonomive të tyre.
“Ajo që shohim këtu është një ripërcaktim i sferave të interesit”, thotë Igor Novaković, një analist në Qendrën e Beogradit për Çështje Ndërkombëtare dhe të Sigurisë, për gazetën britanike The Telegraph . “Ndikimi i biznesit të rusëve në ato vende, si dhe interesi politik që e shoqëron atë, ka mbaruar.”
“Lukoil ishte perla e kurorës së ndikimit rus në Bullgari”
Kriza u përshkallëzua më 22 tetor, kur Sekretari i Thesarit i SHBA-së, Scott Bessent, njoftoi se SHBA-të po bashkoheshin me Bashkimin Evropian dhe Britaninë e Madhe në sanksionet kundër Rosneft dhe Lukoil, duke përmendur “refuzimin e Putinit për t’i dhënë fund kësaj lufte të pakuptimtë”.
Në Bullgari, ku Lukoil zotëron rafinerinë më të madhe dhe më shumë se 200 stacione benzine, sanksionet do të kishin një efekt shkatërrues në të gjithë ekonominë. Për ta shmangur këtë, qeveria bullgare mori kontrollin e kompanisë dhe emëroi Rumen Spetsov, një ish-shef taksash dhe kampion në bodibilding, si administrator të posaçëm. SHBA-të i dhanë Lukoil dhe administratorit gjashtë muaj për të gjetur një blerës të ri, jo-rus.
“Lukoil ishte perla e kurorës së ndikimit rus në Bullgari”, thekson Ruslan Stefanov, kryeekonomist i Qendrës për Studimin e Demokracisë me seli në Sofje. “Edhe nëse ka paqe në Ukrainë, politika afatgjatë e Rusisë është të shkojë kundër Evropës. Prandaj, ne nuk mund të vazhdojmë të bëjmë biznes me ta. Ndarja është çelësi.”
Edhe pse Bullgaria është anëtare e BE-së dhe NATO-s, ky ishte një hap radikal. Vendi, dikur aq afër Moskës saqë kërkonte të bashkohej me Bashkimin Sovjetik, është thellësisht i polarizuar midis forcave politike pro-ruse dhe anti-ruse. Presidenti pro-rus Rumen Radev u përpoq të bllokonte marrjen e pushtetit nga shteti, por parlamentarët e anashkaluan veton e tij, duke sinjalizuar një ndryshim të mundshëm në peizazhin politik.
“Vuçiç po përpiqet të shmangë konfliktin e hapur. Pasojat do ta shtyjnë Serbinë drejt Perëndimit”
Një situatë e ngjashme ekziston në Serbi, e cila ka qenë duke balancuar midis Rusisë dhe Bashkimit Evropian për dekada të tëra. Tani duket se Beogradi më në fund do të duhet të zgjedhë një anë.
“Të uleshe në dy karrige ishte e mundur vetëm kur kishim një rend ndërkombëtar të qëndrueshëm”, shpjegon Novaković. “Tani që rendi ndërkombëtar po riformësohet, gjërat po ndryshojnë.”
Presidenti Aleksandar Vuçiç po përgatitet të marrë kontrollin e Industrisë Serbe të Naftës (NIS), e cila është në pronësi të Gazprom Neft dhe Gazprom. Rafineria aktualisht nuk është në funksion sepse askush nuk mund t’i shesë naftë NIS-it të sanksionuar. Vuçiç shpreson të marrë një përjashtim nga Departamenti i Thesarit i SHBA-së për të rinisur prodhimin derisa të gjendet një blerës jo-rus.
Megjithatë, Vuçiç po përpiqet të shmangë konfliktin e hapur. Javën e kaluar, ai tha se nëse NIS shtetëzohet, ai do të “ofrojë çmimin më të lartë të mundshëm … për miqtë tanë rusë”. Por Novakoviç beson se, pavarësisht fjalëve pajtuese, Rusia ka humbur një burim kyç ndikimi.
“Në një mënyrë ose në një tjetër, duket se rusët dhe Gazprom janë jashtë,” thotë ai. “Pasojat e kësaj për Serbinë do të jenë një shtytje drejt Perëndimit, pa asnjë dyshim.”
Rusia po humbet miliarda dollarë në muaj
Ndërsa sanksionet po i shkaktojnë probleme Putinit në Evropë, ato mund të shkaktojnë konflikt edhe më të madh në vend, pasi makineria e tij e luftës humbet miliarda dollarë në muaj. Të dhënat nga Kpler tregojnë se eksportet e naftës ruse në Kinë, blerësin e saj më të madh, kanë rënë me 500,000 fuçi në ditë që nga tetori, në 800,000 fuçi në ditë, niveli më i ulët që nga fillimi i luftës në shkurt 2022. Eksportet në Indi dhe Turqi kanë rënë gjithashtu.
Në përgjithësi, eksportet e Lukoil janë zhdukur pothuajse plotësisht. Në shtator, kompania shiti 569,000 fuçi në ditë, por deri në nëntor kjo shifër kishte rënë me 89 përqind, në vetëm 64,000. Eksportet detare të Rosneft kanë rënë gjithashtu me 28 përqind në dy muajt e fundit.
Rregullat e reja kanë ndikuar si në vëllim ashtu edhe në çmimin e naftës ruse. Zbritja për naftën e shitur në Indi u rrit së fundmi nga 2 dollarë në 6 dollarë në krahasim me naftën bruto Brent. Përpara sanksioneve, nafta ruse i shitej Kinës me një çmim deri në 2 dollarë, por tani ajo shitet me një zbritje prej 4 dollarësh.
Në përgjithësi, sanksionet e reja të SHBA-së po i kushtojnë Putinit midis 2.5 miliardë dhe 5 miliardë dollarë në muaj në humbje të të ardhurave, vlerëson Benjamin Hilgenstock i Shkollës së Ekonomisë në Kiev (KSE). Kjo është rreth një e treta e të ardhurave mujore të Rusisë nga eksporti.
Putini tashmë ka një strategji alternative
Por analistët nuk presin që kjo goditje të zgjasë shumë, pasi Rusia tashmë po e përshtat strategjinë e saj. Blerja e naftës ruse është ende e ligjshme dhe penalitetet zbatohen vetëm për të bërë biznes me kompanitë e sanksionuara. Pra, Rusia tani po përdor kompani të tjera për të shitur naftën e saj.
“Ajo që po përpiqet të bëjë Rusia është të shesë fuçitë e saj, por duke hequr etiketën e Rosneft dhe Lukoil sa më shumë që të jetë e mundur”, thotë Homayoun Falakshahi, kreu i analizës së naftës bruto në Kpler.
Të dhënat e Kpler tregojnë se vëllimi i naftës ruse të shitur nga subjekte “të panjohura” u trefishua midis tetorit dhe nëntorit, duke arritur një rekord prej më shumë se 1 milion fuçi në ditë. Kjo i vendos shitësit e panjohur në rrugën e duhur për të tejkaluar Rosneft si shitësi më i madh i naftës ruse.
Falakshahi vëren se Rusisë, duke ndjekur shembullin e Iranit të sanksionuar prej kohësh, ka të ngjarë t’i duhen vetëm dy deri në tre muaj për të ridrejtuar plotësisht shitjet përmes kompanive të reja dhe për të normalizuar vëllimet e eksportit. Analiza e Kpler tregon ndryshime në tregtinë ruse, me ridrejtime më të shpeshta të ngarkesave në mes të udhëtimit dhe transferime nga një anije në tjetrën në vende të pazakonta.
Ndërsa Putini ka të ngjarë të jetë në gjendje të rikuperojë vëllimet e shitjeve, nuk ka gjasa ta rrisë çmimin. Pyetja kryesore mbetet nëse kjo goditje ekonomike do të jetë më në fund e mjaftueshme për ta detyruar atë të nënshkruajë një marrëveshje paqeje që ka të ngjarë të mos i përmbushë të gjitha qëllimet e tij.
«Rusët nuk do të dorëzohen pa luftë», paralajmëron Stefanov. «Por këto sanksione janë të vonuara nëse jemi seriozë për ta sjellë Rusinë në tryezën e negociatave».
