Britania e Madhe ka shkurtuar me 40 për qind fondet e destinuara për të luftuar agresionin dhe dezinformimin rus në Ballkanin Perëndimor, një rajon që vetë kryeministri Keir Starmer e përshkroi së fundmi si thelbësor për sigurinë kombëtare britanike.
Financimi për forcimin e demokracisë dhe luftimin e sulmeve kibernetike në Shqipëri, Bosnjë dhe Hercegovinë, Kosovë, Mal të Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbi ka rënë nga 40 milionë paund të vitit të kaluar në 24 milionë paund për vitin fiskal 2025-26, shkruan The Guardian .
Rënia e investimeve në rajonin kyç
Financimi vjen nga Fondi i Sigurisë së Integruar (ISF), i projektuar për të adresuar kërcënimet më të mëdha të sigurisë kombëtare të Mbretërisë së Bashkuar. Ironikisht, vetë Starmer e përshkroi së fundmi Ballkanin Perëndimor si “tenxheren e shkrirjes së Evropës – një vend ku po vihet në provë siguria e kontinentit tonë”.
Vitin e kaluar, paratë nga ky fond u përdorën, ndër të tjera, për të luftuar sulmet kibernetike dashakeqe, për të forcuar institucionet demokratike dhe për të mbështetur median e pavarur në rajon.
Shkurtimet e fondeve duket se janë një rezultat i drejtpërdrejtë i politikës së Starmer për të shkurtuar ndihmën zyrtare për zhvillim (ODA) për vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme. Shuma e ODA-së së ndarë për Ballkanin Perëndimor në kuadër të ISF-së ka rënë nga 31.91 milionë paund në vitet 2024-25 në 17 milionë paund për vitet 2025-26. Shifrat qeveritare tregojnë gjithashtu një ulje prej 1.15 milionë paundësh në fondet jo-ODA.
Viti fiskal 2025-26. Është i pari në tranzicionin e planifikuar të qeverisë drejt uljes së ndihmës zyrtare për zhvillim (ODA) totale nga 0.5% në 0.3% të të ardhurave bruto kombëtare deri në vitin 2027.
Ekspertët: Ky nuk është një veprim strategjik
Vendimi shkaktoi kritika të ashpra. Emily Thornberry, Kryetare e Komitetit të Punëve të Jashtme, tha: “Vizitova Ballkanin Perëndimor në fillim të këtij muaji. Është mjaft e qartë se ata janë në vijën e parë të luftës kundër dezinformimit dhe ndërhyrjes ruse, dhe jam shumë krenare për punën që Mbretëria e Bashkuar po bën për t’i mbështetur ata në atë luftë për sigurinë e tyre dhe sigurinë e të gjithë Evropës. Nevojitet më shumë punë për të mbështetur median e pavarur, jo më pak. Njerëzit janë të etur të dinë të vërtetën dhe është shumë e vështirë për ta gjetur.”
Dr. Kate Ferguson nga organizata joqeveritare Protection Approaches, e cila vepron në rajon, theksoi se reputacioni i Mbretërisë së Bashkuar nuk duhet të minohet.
“Strategjia e Sigurisë Kombëtare e njeh saktë se jemi në një periudhë intensifikimi të konkurrencës strategjike për rregullat dhe qeverisjen e botës sonë; në Evropë e shohim këtë ndërsa Rusia diversifikon përpjekjet e saj për të minuar konsensusin tonë demokratik”, tha ajo.
“Prandaj është thelbësore që Ministria jonë e Jashtme të ketë burimet e duhura dhe të mjaftueshme për t’u përballur me këto kërcënime në rritje ndaj demokracisë dhe sigurisë sonë kolektive. Në vitet e fundit, Mbretëria e Bashkuar është dalluar në Ballkanin Perëndimor si një udhëheqëse e besueshme dhe parimore, ndërsa të tjerët ndonjëherë kanë lëkundur. Tani, ndërsa format e reja të agresionit rus dhe ndikimit të keq thellohen në rajon, kjo lidership duhet të forcohet – jo të dobësohet.”
Këto paralajmërime vijnë një javë pasi kreu i ri i MI6, Blaise Metreweli, deklaroi se Britania ishte e zënë në një “hapësirë midis paqes dhe luftës”, duke e përshkruar Rusinë si “agresive, ekspansioniste dhe revizioniste”.
Shelagh Daley e Saferworld beson se shkurtimet janë tregues i një trendi më të gjerë brenda qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar.
“Kjo pasqyron atë që ne e shohim si një trend më të gjerë në shpenzimet e ISF-së dhe të ndihmës së jashtme të Mbretërisë së Bashkuar, mes shkurtimeve. Duket se ka një deprioritizim të punës për parandalimin e konflikteve dhe ndërtimin e paqes, edhe pse konfliktet janë rritur globalisht, shoqëritë janë bërë më të ndara dhe liritë themelore janë kufizuar”, tha ajo, duke shtuar: “Nuk duket koherente ose strategjike të tërhiqesh nga programet që synojnë adresimin e shkaqeve të konfliktit dhe brishtësisë në një kohë kur rreziqet për sigurinë globale janë kaq të larta.”
Përgjigja e qeverisë
Një zëdhënës i qeverisë tha se shifrat e publikuara përfaqësojnë vetëm një pjesë të vogël të investimeve totale britanike në Ballkanin Perëndimor.
“Shifrat në raport përfaqësojnë vetëm një pjesë të investimit të përgjithshëm të Mbretërisë së Bashkuar në Ballkanin Perëndimor për çështje të tilla si krimi i organizuar dhe aktiviteti armiqësor shtetëror”, tha ai.
“ISF është projektuar për t’u përshtatur me prioritetet më të fundit të sigurisë kombëtare dhe shpesh financon projekte afatshkurtra, që do të thotë se është e natyrshme që vendimet për shpenzimet të evoluojnë me kalimin e kohës.”
