Vladimir Buzinov ka gati dy vjet që kërkon vëllanë e tij Mikita.
Mikita është një nga mijëra civilët ukrainas të mbajtur në burgjet në Rusi dhe në territoret e okupuara për kundërshtimin e luftës.
Por pa një aktakuzë, hetim zyrtar, gjykim apo datë lirimi, vendndodhja e tyre mbetet një mister dhe ndryshe nga të burgosurit e luftës, nuk ka asnjë mekanizëm formal për të siguruar lirinë e tyre.
Kujdes: Ky artikull përmban përshkrime të torturës
Kur Rusia pushtoi Ukrainën në shkurt 2022, vëllezërit Buzinov, nëna e tyre dhe e dashura e Mikitës u larguan nga shtëpia e tyre në Chernigov në veri të vendit për të shmangur konfliktin.
Ata shkuan në fshatin Mykhailo-Kotsyubinskii, por në fillim të marsit arritën edhe rusët atje.
“Ne kemi ardhur për t’ju çliruar nga qeveria juaj.” Putini është i lezetshëm”, thanë ushtarët.
Vladimiri thotë se ushtarët kontrolluan fshatin, konfiskuan telefona dhe akuzuan familjen e tij për publikimin e pozicioneve ushtarake ruse – gjë që ata të gjithë e mohojnë.
Më pas, thotë Vladimiri, ushtarët organizuan një ekzekutim sillet.
“Ata morën vëllanë tim Mikita dhe të tjerët pas disa pemëve dhe u thanë të qëndronin pas murit, duke bërtitur: “Kujdes! Synoni!’ Më pas morën të dashurën e Mikitës Katerina dhe e bënë të gjunjëzohej pranë tij. Duke i drejtuar armën në kokë, i thanë vëllait tim: “Nëse nuk e pranon, do ta vrasim”.
Vladimiri thotë se ishte hera e fundit që pa Mikitën.
“Ndoshta ka rrëfyer se ka shpëtuar vajzën, sepse më pas e kanë lënë të shkojë”. Ata na thanë: ‘Ai rrëfeu gjithçka. Ai rrezikon deri në 15 vjet burg’”.
Sipas qeverisë ukrainase, që nga nëntori 2023, kishte 4,337 ukrainas në robërinë ruse.
Shumica janë personel ushtarak, por 763 ishin civilë.
Megjithatë, nuk ka një listë zyrtare të emrave të tyre dhe autoritetet ukrainase mbështeten në informacionin e Kryqit të Kuq.
Kryqi i Kuq nuk mund të ketë gjithmonë akses në vendet ku mbahen ukrainasit në Rusi, e lëre më në territoret e okupuara ku objektet jozyrtare të paraburgimit mund të përfshijnë bodrumet e hoteleve dhe ndërtesat e braktisura.
Komisioneri për të Drejtat e Njeriut të Parlamentit të Ukrainës, Dmytro Lubinets, thotë se shifra mund të jetë shumë më e lartë, pasi numri i përgjithshëm i civilëve të zhdukur vlerësohet në 25,000.
BBC ka kërkuar nga Ministria ruse e Mbrojtjes të zbulojë se sa civilë ukrainas janë mbajtur dhe ku, por ne nuk kemi marrë asnjë përgjigje.
Sipas ligjit rus, një person mund të ndalohet për 48 orë pa urdhër të gjykatës dhe duhet të regjistrohet.
Vitin e kaluar, Presidenti Vladimir Putin e zgjati atë periudhë në 30 ditë në territoret e okupuara të Ukrainës për krime të rënda ose shkelje të ndalimeve ose kufizimeve të kohës së luftës.
Por shpeshherë koha, vendi dhe arsyeja e ndalimit nuk regjistrohen, nuk hapen çështje penale apo administrative dhe nuk kryhen hetime, sipas të dhënave të gjykatës të parë nga BBC.
Anastasia Panteleyeva e Iniciativës Mediatike për të Drejtat e Njeriut thotë se Rusia po justifikon ndalimin e civilëve ukrainas nën termin e gjerë të “rezistencës ndaj një operacioni të posaçëm ushtarak”.
“Një person mund të arrestohet vetëm sepse dritaret në shtëpinë e tij shohin një zonë me rëndësi të mundshme për ushtrinë ruse.” Dhe nëse dikush qëllon mbi ushtarët, fajësohet personi që jeton aty pranë”, shpjegon ajo.
Ministria ruse e Mbrojtjes pretendon se ukrainasit e ndaluar “mbahen në përputhje me kërkesat e Konventës së Gjenevës për trajtimin e të burgosurve të luftës”.
Konventa e Gjenevës ndalon marrjen e pengjeve, por nuk thotë asgjë për ndalimin e të burgosurve civilë, vetëm për personelin ushtarak.
Ajo thotë se joluftëtarët mund të ndalohen vetëm “në përputhje me ligjet dhe rregullat e okupatorit” dhe me garanci për një proces të rregullt.
Avokatja Polina Murigina, e cila ndihmon të burgosurit përmes projektit “Çdo qenie njerëzore”, thotë: “Të gjesh dikë në sistem, e aq më pak ta nxjerrësh jashtë, është shumë e vështirë. Kemi hasur në një paradoks ligjor, më mirë të mendojnë se je kriminel”.
Kur një person akuzohet, ai del në sistem dhe ka të drejta, ose nëse është rob lufte, mund të zëvendësohet.
Por civilët e kapur përfundojnë në paraburgim pa mbrojtje, padi apo gjyq.
Gjetja e Mikitës
Të dëshpëruar për të gjetur Mikitën, miqtë dhe të afërmit e tij filluan të përdorin shërbimin e postës së burgut, i cili ju lejon të dërgoni mesazhe në disa koloni penale dhe njësi të izoluara hetimore.
Përfundimisht ata morën një përgjigje që konfirmonte se ai po mbahej në një qendër paraburgimi të quajtur SIZO-3 në Belgorod, përtej kufirit me Rusinë.
Por kur një avokat shkoi për ta vizituar, burgu tha se nuk mban askënd me atë emër.
Një tjetër avokat, Leonid Solovyov, thotë se kjo është një dukuri e zakonshme.
“Shpesh, kur arrij, më thonë se ai person nuk është aty.” Ose thjesht nuk më lënë të shkoj ose personi në të vërtetë është transferuar ndërkohë. Nuk mund të shkosh atje dhe të presësh të jesh në gjendje të shikosh në çdo qelizë. Duhet të pranoni përgjigjen që merrni në derë ose, në rastin më të mirë, nga zyra e gardianit”.
Dhe BBC u përpoq të gjente Mikitën.
Ne i shkruam SIZO-3, Kolonisë Penale 4, e cila është gjithashtu në rajonin e Belgorodit, si dhe institucioneve të tjera ku aktivistët e të drejtave të njeriut besojnë se mbahen të burgosur ukrainas.
Shumica e institucioneve janë përgjigjur se nuk kanë një të burgosur të tillë.
Megjithatë, SIZO-3 tha se mesazhet “kaluan censurën dhe iu dorëzuan adresuesit” – gjë që duhej të nënkuptonte se Mikita ishte atje, por kjo është arsyeja pse ne morëm të njëjtën përgjigje nga Kolonia Penale 4 një ditë më vonë.
Dhe ndërsa gjuetia e gjatë dhe zhgënjyese për Mikita vazhdon, BBC ka arritur të flasë me ish të arrestuarit.
Historitë e tyre shpesh paraqesin një pamje të zymtë – një ish i burgosur tha se ukrainasit në burgjet ruse trajtohen si “qenie më të ulëta”.
Anton Lomakin, një polic nga Kherson, nuk ishte në gjendje të shpëtonte kur filloi pushtimi rus, kështu që ai u fsheh.
Dhe më pas në verën e vitit 2022, ai u zhduk dhe familja e tij nuk mund ta gjente.
Në rastin e Antonov, ai thotë se ai mblodhi disa informacione që ia kaloi ushtrisë ukrainase.
Ai thotë se pasi u tradhtua nga një koleg që po i sillte sende ushqimore, ai u arrestua nga ushtria ruse dhe u dërgua në një burg të përkohshëm në Kherson.
“Gjatë udhëtimit, ata më prekën këmbët dhe pjesët e tjera të trupit me një elektroshok. Ata organizuan një ekzekutim sillet dhe më vendosën në një vrimë në tokë. Më bënë të gjunjëzohem dhe të lutem.
“Ata mbushën armët dhe qëlluan pranë veshit tim të majtë”. U dëgjuan tre ose katër breshëri të shkurtra. Pastaj ra telefoni celular, e vendosën në altoparlant dhe dikush nga ana tjetër tha të mos më qëlloni”.
Kur Antoni mbërriti në qendër, ai thotë se e morën në pyetje, e rrahën, e kërcënuan dhe e zhytën në ujë të akullt, gjë që gati e mbyti.
Dëshmia e tij përkon me dëshminë e të burgosurve të tjerë të mbajtur në institucion gjatë kohës që Kherson ishte nën pushtimin e forcave ruse.
“Një herë më thanë të ngrija këmbët me takat lart”. Unë refuzova. Më vunë tytën e armës në organet gjenitale dhe më lanë të zgjidhja. Sigurisht që zgjodha të ngre këmbët lart”, thotë Anton.
“Ata morën dy shkopinj gome dhe më goditën me ta për një kohë të gjatë”. Sa herë i ulja këmbët, më bënin t’i merrja përsëri. Ndryshe do të më rrihnin duke më goditur në kokë dhe në shpinë”, kujton ai.
BBC i ka dërguar një hetim Ministrisë Ruse të Mbrojtjes për rastin e Antonit dhe është ende në pritje të një përgjigjeje.
Rusia nuk pranon të mbajë civilë si të burgosur dhe më parë ka mohuar akuzat për agresion ose krime kundër tyre.
Anton thotë se ai ndante një qeli me shtatë burra të tjerë: njëri ishte një ish-polic ukrainas dhe tjetri jetonte në qendër të qytetit Kherson, pranë një ndërtese që strehonte ushtrinë ruse.
Të dy u akuzuan si agjentë të inteligjencës ukrainase.
Shokët e tjerë të qelisë nuk mund të shpjegonin pse u ndaluan.
Antoni u transferua dy herë dhe familja e tij mundi ta gjente vetëm me ndihmën e një shoku që kishte pasaportë ruse.
Më në fund u lirua pas 104 ditësh, pa para dhe dokumente.
Policia ukrainase dhe Zyra e Prokurorit Publik Shtetëror të Ukrainës e konsiderojnë burgosjen e civilëve një krim lufte dhe marrin pjesë në kërkimin e personave të zhdukur ose të rrëmbyer.
Irina Didenko nga prokuroria thotë se “90 për qind e të arrestuarve i nënshtrohen torturave”.
Sipas ligjit ndërkombëtar, nuk ka mekanizma konkretë për lirimin e civilëve nga robëria.
Konventa e Gjenevës thotë se një luftëtar mund të shkëmbehet vetëm me një luftëtar tjetër – ju mund të lironi një civil, por jo në këmbim të dikujt që është ushtar.
“Potencialisht, mënyra më e mirë për të liruar dhe riatdhesuar pengjet civile mund të jetë nëpërmjet një shteti të palës së tretë,” thotë Didenko.
Vendet e Lindjes së Mesme tashmë kanë negociuar shkëmbimin e robërve të luftës, kthimin e fëmijëve dhe civilëve të dëbuar dhe lirimin e të huajve nga robëria ruse.
Kur bëhet fjalë për Kombet e Bashkuara (OKB), aktivistët e të drejtave të njeriut pohojnë se mekanizmat e saj janë të vjetëruar, duke thënë se dokumentet e OKB-së nuk e mbulojnë këtë lloj “të burgosuri”.
Dhe për njerëzit si Vladimiri, i cili ëndërron të ribashkohet me vëllain e tij Mikita, shpresa po shuhet shpejt.
“Nuk ka njeri me të cilin nuk kemi kontaktuar,” thotë ai.
“Si fillim, ne jetuam në iluzionin se do të merrnim ndihmë nga organizatat ndërkombëtare. Por gjithçka që morëm prej tyre ishte: ‘U mora. Regjistruar.’ Asnjëherë nuk dolëm përtej kësaj”.