Nuk ka kuptim të negociosh asgjë me një kompani që ka shkelur dhe vazhdon të shkelë vazhdimisht detyrimet e saj të biznesit. Siç kanë treguar ngjarjet e viteve të fundit, Gazprom është kthyer në një instrument politik të Kremlinit dhe ka pushuar të sillet si një organizatë tregtare që respekton partnerët e saj dhe mban premtimet.
Marrëveshjet me të nuk ia vlejnë letrën në të cilën janë shtypur.
Aty ku zyrtarët ukrainas ndryshojnë është në një pyetje themelore: a do të vazhdojë tranziti edhe pas skadimit të marrëveshjes së tranzitit me Gazprom në fund të vitit?
Kryeministri Denis Shmygal, për shembull, është ndër ata që janë të gatshëm të lejojnë pompimin e gazit nga Rusia nëse konsumatorët evropianë i kërkojnë Ukrainës ta bëjë këtë. Sipas mendimit të tij , i cili ndahet sot nga shumë zyrtarë ukrainas, blerësit e gazit që kanë kontrata me Gazprom mund të hyjnë në marrëveshje me kompaninë Rrjetet e Transportit të Gazit të Ukrainës për dërgimin e gazit nga kufiri rus.
Është karakteristike që mundësia e një skeme të tillë tani njihet nga “bilbilat e Gazprom” – ata analistë që zakonisht pasqyrojnë këndvështrimin e monopolistit të gazit. Ata nuk pushojnë së këmbënguluri se ndalimi i tranzitit nuk është i dobishëm as për Rusinë, as për Ukrainën.
Më parë, Gazprom kundërshtoi kategorikisht shitjen e gazit në kufirin me Ukrainën.
Nuk ka dyshim se ndalimi i tranzitit ukrainas është i padobishëm për Gazprom. Me mbylljen e kësaj rruge, kompania do të ketë vetëm Rrjedhën Turke, e cila përveç Turqisë, furnizon Serbinë dhe Hungarinë, madje edhe ata tani po kërkojnë me ethe për furnizues alternativë të gazit. Konsumatorët po humbasin në Austri, ku disa kontrata për gazin rus janë lidhur deri në vitin 2040 dhe në Sllovaki, e cila ka një kontratë me Gazprom jo vetëm për furnizimin, por edhe për tranzitin e gazit.
Një rënie e të ardhurave nga importi është absolutisht e panevojshme për kompaninë, e cila tashmë u gjend në një situatë të vështirë financiare, por ka dyshime serioze në lidhje me pafitueshmërinë e ndalimit të tranzitit për Ukrainën.
Si janë gjërat sot? Për vitin 2024, Gazprom ka rezervuar kapacitetin tranzit të rrjetit të transportit të gazit ukrainas për 40 miliardë metra kub për furnizime përmes pikës së vetme kufitare operative, Sudzha. Kalimi në Sokhranovka, domethënë në territorin e kontrolluar nga pushtuesit, është i mbyllur dhe Gazprom e njohu këtë si forcë madhore, domethënë rrethana forcë madhore.
Vëllimi vjetor prej 40 miliardë metra kub është i barabartë me pompimin mesatar ditor prej 109.6 milionë metra kub. Gazprom paguan, në përputhje me klauzolën kontraktuale “pompë ose paguaj”, për 72 milionë metra kub. Në fakt, tranziti ditor nuk i kalon 42 milionë metra kub. Kështu, këtë vit pala ukrainase do të marrë rreth 800 milionë dollarë tarifa tranziti – më pak se gjysmë për qind e PBB-së së Ukrainës, humbja e së cilës nuk ka gjasa të jetë kritike.
Çfarë përfiton Ukraina nëse refuzon tranzitin?
Së pari, Gazprom humbet një pjesë të konsiderueshme të të ardhurave të tij, të cilat në Rusi shndërrohen në raketa dhe predha që bien mbi qytetet dhe fshatrat e Ukrainës. Duke dërguar 14.56 miliardë metra kub gaz përmes rrugës ukrainase në vitin 2023, kompania ruse fitoi të paktën 6 miliardë dollarë.
Së dyti, mbështetësit e regjimit rus dhe kundërshtarët e Ukrainës në Austri dhe Sllovaki do të humbasin njëfarë mbështetjeje në mesin e popullsisë së këtyre vendeve, pasi ata nuk do të jenë më në gjendje të motivojnë pozicionin e tyre pro Putinit duke u varur nga furnizimet e Gazprom. Solidariteti i Bashkimit Evropian në mbështetjen e Ukrainës do të forcohet patjetër.
Së treti, kompanitë evropiane, të cilat kanë frikë nga paditë e Gazprom për shkelje të detyrimeve kontraktuale në rast refuzimi të gazit rus, kanë një arsye për të mos paguar këtë gjobë ndaj kompanisë ruse: ndërprerja e tranzitit me vendim të autoriteteve ukrainase do të sigurojë ata me të njëjtën forcë madhore.
Po, kalimi në burime alternative të gazit do të sjellë kosto shtesë për klientët e Gazprom, por evropianët tashmë kanë dëshmuar se janë gati të bëjnë sakrifica financiare për hir të sigurisë së tyre energjetike dhe pavarësisë nga shantazhuesit e Moskës.
Pavarësisht përfitimeve të dukshme të refuzimit të transitit të gazit rus, autoritetet ukrainase nuk kanë marrë ende një vendim përfundimtar. Për më tepër, ata janë nën presion serioz jo vetëm nga agjentët e Moskës në Kiev, por edhe në disa kryeqytete evropiane.
Vëzhguesit madje sugjerojnë se deklaratat vendimtare të liderëve të Bashkimit Evropian dhe, për shembull, deklarata e ministrit austriak të Energjisë në favor të refuzimit të marrjes së gazit rus përmes Ukrainës mund të jenë një “perde tymi” që maskon negociatat prapa skenave me Moskën. .
Rezultati i konfrontimit midis dy qasjeve të tranzitit është ende i vështirë të parashikohet.
