Zgjedhjet e qershorit për Parlamentin Evropian sollën sukses historik për partitë e ekstremit të djathtë dhe euroskeptike. Tani që përbëjnë pothuajse një të katërtën e parlamentit, këto parti janë të gatshme të ushtrojnë një ndikim të fortë në trajektoren e ardhshme politike të Bashkimit Evropian, duke përfshirë dëshirën për të shtyrë prapa aspekte të ndryshme të integrimit dhe duke kundërshtuar zgjerimin e mëtejshëm të bllokut. A ka Rusia arsye për të festuar?
Përpjekjet e fundit të Rusisë shënojnë një rritje të dukshme në përpjekjet për të minuar BE-në. Kremlini ka pasur prej kohësh armiqësi ndaj bllokut – por ndërsa konflikti i Rusisë me Perëndimin është intensifikuar, armiqësia vetëm sa është rritur. Për Moskën, momenti i ri drejt zgjerimit dhe thellimit të BE-së përfaqëson një kërcënim unik dhe gjithnjë e më urgjent ndaj përpjekjeve për të konfirmuar modelin e saj joliberal të qeverisjes, si në vend ashtu edhe jashtë kufijve të saj.
BE-ja, jo NATO-ja, përfaqëson kërcënimin real ekzistencial për Kremlinin. Kjo për shkak se anëtarësimi dhe integrimi i Ukrainës në BE mund t’i japë një goditje fatale presidentit rus Vladimir Putin dhe regjimit të tij duke e kthyer Ukrainën në atë që Rusia i frikësohet më shumë: një alternativë politike, ekonomike dhe sociokulturore për vetë Rusinë. Megjithëse popullariteti i Putinit mes rusëve mbetet i lartë, Kremlini mund të shqetësohet se qytetarët rusë mund të fillojnë të shohin përfitimet e anëtarësimit në BE përtej kufirit dhe të dëshirojnë një të ardhme alternative për vendin e tyre.
Kjo do të shpjegonte pse Putini filloi luftën e tij të gjatë kundër Ukrainës në vitin 2014. Në atë kohë, Ukraina ishte ushtarakisht neutrale dhe nuk kërkoi aktivisht të anëtarësohej në NATO. (Më parë ka shprehur interes për anëtarësim në vitin 2008.) Por Kievi ishte gati të nënshkruante një marrëveshje asociimi me BE-në, të cilën nuk mund ta parandalonte ndërhyrja e Kremlinit në politikën e Ukrainës.
Komentatorët perëndimorë kanë injoruar kryesisht marrëdhëniet BE-Rusi, në vend të kësaj shpesh fajësojnë zgjerimin e mundshëm të NATO-s për katalizimin e agresionit të Kremlinit. Përkrahësit e teorisë së NATO-s përfshijnë akademikë (të tillë si John Mearsheimer dhe Stephen M. Walt), figura mediatike (si Tucker Carlson) dhe politikanë populistë (të tillë si Nigel Farage i Britanisë dhe ish-presidenti amerikan Donald Trump). Dy të fundit kanë përsëritur pretendime për këtë qëllim në javët e fundit.
Në bazë të këtyre justifikimeve për luftën ruse qëndron supozimi se Kremlini po konsideron seriozisht – dhe është i justifikuar ta konsiderojë – zgjerimin e NATO-s drejt lindjes si një kërcënim për sigurinë fizike të Rusisë. Putini me siguri do të donte të prishte NATO-n dhe unitetin perëndimor, por kjo nuk është për shkak se ai mendon se Rusia është e kërcënuar ushtarakisht. Nëse do të ndodhte, ushtria ruse nuk do ta linte pothuajse të pambrojtur kufirin e vendit prej rreth 2600 miljesh me anëtarët e NATO-s, ndërkohë që do të ridislokonte trupa dhe armë në Ukrainë.
Pse Rusia është në të vërtetë kundër zgjerimit të BE-së?
Edhe pa minuar drejtpërdrejt stabilitetin e regjimit brenda Rusisë, zgjerimi i BE-së kërcënon një shtyllë kyçe ideologjike të politikës së jashtme të Putinit: obsesionin e tij të vjetëruar për të mbajtur një të ashtuquajtur sferë ndikimi përgjatë periferisë së Rusisë. Nevoja e perceptuar e Rusisë për të kontrolluar orientimin politik të fqinjëve të saj nuk mund të jetë më ndryshe nga pikëpamja e vendeve anëtare të BE-së, të cilat synojnë të rrisin fuqinë dhe ndikimin e tyre duke ndarë sovranitetin në bllok. Për këtë qëllim, BE-ja ka zhvilluar një arkitekturë komplekse institucionale për të siguruar një ekuilibër në të cilin secili vend mendon se ka një rol në vendimmarrje.
Rusia, në të kundërt, kërkon të imponojë vullnetin e saj mbi vendet fqinje dhe t’i pengojë ata të formojnë të ardhmen e tyre – ose drejtpërdrejt përmes pushtimit, siç po përpiqet Rusia në Ukrainë, ose indirekt përmes taktikave të ndryshme shtrënguese, duke përfshirë korrupsionin e armatosur. Organizatat rajonale të udhëhequra nga Rusia si Organizata e Traktatit të Sigurisë Kolektive dhe Bashkimi Ekonomik Euroaziatik shërbejnë kryesisht si forume për Kremlinin për të ushtruar presion ndaj vendeve fqinje që të ndjekin prioritetet e tij në vend që të kërkojnë bashkëpunim të vërtetë.
Rusia me të drejtë është e shqetësuar për aftësinë e BE-së për të nxitur ndryshime të thella politike. Që nga fundi i Luftës së Ftohtë, anëtarësimi në BE ka qenë i rëndësishëm në formësimin e ish regjimeve autokratike në Evropën Qendrore dhe Lindore në demokraci të suksesshme liberale. Kjo nuk është rastësi: kriteret për anëtarësimin në BE kërkojnë që anëtarët e rinj të kenë institucione që garantojnë demokracinë, sundimin e ligjit, të drejtat e njeriut dhe mbrojtjen e pakicave – vlera që janë në kundërshtim me ato të promovuara nga regjimi rus.
Me kalimin e viteve, Rusia e ka forcuar kundërshtimin e saj ndaj zgjerimit të BE-së, duke vëzhguar efektin transformues të anëtarësimit. Kur tre shtetet baltike dhe të tjerët – duke përfshirë Republikën Çeke, Poloninë dhe Sllovakinë – u bashkuan në vitin 2004, Moska i kushtoi pak vëmendje bllokut, duke e parë bllokun kryesisht nga një lente ekonomike dhe jo nga një lente gjeopolitike.
Megjithatë, në vitet pas vitit 2004, Rusia u zgjua me realitetin e fuqisë së BE-së për të nisur ndryshime të thella politike të brendshme. Asnjë vend nuk e ilustron këtë më mirë se Ukraina. Pasi ukrainasit protestuan në fund të vitit 2013 kundër vendimit të presidentit të atëhershëm Viktor Janukoviç për t’u tërhequr nga një marrëveshje asociimi me BE-në që përfundimisht çoi në rrëzimin e tij në shkurt 2014-Putin u përpoq të rivendoste kontrollin mbi drejtimin politik të vendit duke aneksuar Krimenë.
Më pas, në shkurt të vitit 2022, Rusia shkoi një hap më tej për të penguar Ukrainën të bashkohej me komunitetin perëndimor duke nisur një pushtim në shkallë të plotë – i cili, për ironi, rriti perspektivat e integrimit në BE jo vetëm për Ukrainën, por edhe për Moldavinë dhe Gjeorgjinë fqinje. Që atëherë, Rusia ka përdorur taktika të ndryshme për të penguar gjithashtu aksesin nga Moldavia dhe Gjeorgjia, duke përfshirë minimin e qeverisë pro-evropiane të së parës dhe mbështetjen e miratimit të fundit të një “ligji për agjentët e huaj” të stilit rus për të mbytur mospajtimin demokratik.
“BE duhet të përmbushë premtimin e saj për integrimin e anëtarëve të rinj”
Pavarësisht kësaj, BE-ja nuk duhet t’i shmanget zgjerimit. Zgjerimi i bllokut ka qenë një forcë unike efektive për nxitjen e prosperitetit, stabilitetit dhe demokracisë në kontinentin evropian gjatë dekadave, duke e afruar rajonin me vizionin e një Evrope të tërë, të lirë dhe paqësore.
Për më tepër, suksesi ose dështimi i raundit të ardhshëm të zgjerimit të BE-së do të ketë pasoja tronditëse për të ardhmen e rendit ndërkombëtar. Rusia, me synimin për të parandaluar zgjerimin e BE-së dhe për të vendosur kontrollin e saj mbi Ukrainën, Moldavinë dhe Gjeorgjinë, po udhëheq një fushatë për të rivendosur idenë e saj perandorake në Evropë. Kjo paraqet një sfidë të madhe për besueshmërinë e vizionit post-perandorak të BE-së për të arritur një qeverisje rajonale bashkëpunuese përmes integrimit – që është në fund të fundit arsyeja e ekzistencës së bllokut . Suksesi rus do të rrezikonte gjithashtu legjitimimin e ekspansionizmit diku tjetër duke inkurajuar vendet e tjera që të ndjekin strategji të ngjashme perandorake kundër fqinjëve të tyre, raporton N1.
Për të siguruar dështimin e vizionit imperialist të Rusisë, BE-ja duhet të përmbushë premtimet e saj për integrimin e anëtarëve të rinj – duke u bërë më elastike në proces. Do të ishte një dështim strategjik dhe etik të mos mbështeteshin vendet e tjera evropiane që duan të zhvillojnë institucione politike elastike demokratike, shoqëri të forta civile dhe ekonomi në lulëzim. Rusisë nuk duhet t’i jepet fuqia e vetos.
