Ndërsa bota priste me padurim për të parë nëse Presidenti Joe Biden do të hiqte dorë nga kandidatura e tij, kancelari gjerman Olaf Scholz vizitoi Beogradin pothuajse pa u vënë re.
E paparalajmëruar dhe e organizuar me nxitim, vizita e tij e disa javëve më parë te presidenti serb Aleksandar Vuçiq tërhoqi ende shumë vëmendje, shkruan gazetari britanik dhe rektori i Institutit për Shkenca Humane në Vjenë, Misha Glenny për Financial Times .
Scholz u shoqërua nga drejtues të lartë nga Mercedes, Stellantis, kompania e minierave Rio Tinto dhe tre prodhues të baterive të automjeteve elektrike – për të mos përmendur Maroš Šefčovič, komisioneri i BE-së i ngarkuar me strategjinë e lëndëve të para kritike dhe president i Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim.
Së bashku, ata mirëpritën nënshkrimin e memorandumit të mirëkuptimit ndërmjet BE-së dhe Serbisë për krijimin e një partneriteti në fushën e lëndëve të para kritike dhe krijimin e një zinxhiri vlerash për prodhimin e baterive dhe automjeteve elektrike.
Kjo është një punë e madhe, ekonomikisht dhe politikisht. Në garën për një furnizim të sigurt të lëndëve të para kritike të nevojshme për tranzicionin e gjelbër, BE ka mbetur prapa SHBA-së dhe Kinës. Serbia ka një nga depozitat më të mëdha të litiumit në Evropë, e mjaftueshme për rreth një milion bateri për automjetet elektrike në vit.
Litiumi në Luginën Jadra të Serbisë nuk është burimi i vetëm i Evropës, por ndryshe nga kinezët dhe amerikanët, evropianët janë ose më të shqetësuar për ndikimin mjedisor të minierave në shkallë të gjerë ose janë të vendosur të mos duan minierat në oborrin e shtëpisë së tyre, në varësi të vendit ku ndodhen.
Pa akses më të madh në metale si litiumi, BE-ja nuk do të përmbushë objektivat e saj për reduktimin e karbonit ose nuk do të mbajë ritmin me konkurrentët.
Scholz erdhi pas anulimit të vendimit për anulimin e kontratës
Soltz pranoi të vizitonte Beogradin vetëm pasi Serbia anuloi një vendim të vitit 2022 për të anuluar një kontratë me Rio Tinto për minierat e litiumit pranë kufirit me Bosnje dhe Hercegovinën. Rinovimi i lejes së planifikimit të Rio Tinto vjen dy muaj pasi Vuçiç refuzoi kërkesën e presidentit kinez Xi Jinping për akses në metal.
“Kina tashmë ka mjaft,” tha Vuçiq në lidhje me kontrollin kinez mbi minierën e bakrit në Bor.
Kjo është dëshmi e mëtejshme se, megjithëse Vuçiç vazhdon të ketë marrëdhënie të ngushta politike me Kinën dhe Rusinë, ai po integron gjithnjë e më shumë ekonominë e tij me Evropën dhe SHBA-në.
Vendimi i Luginës Jadra pasoi marrëveshjen e Serbisë për të blerë 12 avionë luftarakë Rafale nga Franca në vend të MiG-ve rusë dhe zbulimit se Serbia është një furnizues kryesor i municioneve në Ukrainë.
Disa kompani me ndikim të teknologjisë perëndimore, si Microsoft, Siemens dhe prodhuesi amerikan i kamionëve elektrikë Rivian, kanë investuar shumë në Beograd, të tërhequr nga fuqia punëtore e lirë dhe e kualifikuar.
Shumë vëzhgues e konsiderojnë Serbinë një aleate të ngushtë të Rusisë dhe Presidentit Vladimir Putin.
Megjithatë, Vuçiq ka qenë prej kohësh Janusi i Ballkanit, duke parë si nga lindja, ashtu edhe nga perëndimi. Vendimi i litiumit vë shumë në rrezik.
Ajo përballet me kundërshtime të forta nga tre grupe shumë të ndryshme.
Aktivistët e mjedisit në Serbi pohojnë se projekti Jadar do të dëmtojë ekologjinë lokale.
Ata organizuan protesta në të gjithë Serbinë dhe vunë në dukje dëmet e shkaktuara nga miniera kineze e bakrit.
Rio Tinto dhe BE pretendojnë se zhvillimi i projektit Jadar do t’i nënshtrohet standardeve më të rrepta mjedisore.
Florian Biber, një shkencëtar politik në Universitetin e Grazit, paralajmëron se BE-ja, në këmbim të marrëveshjes së litiumit, mund të injorojë tendencat diktatoriale të Vuçiqit, duke përfshirë kontrollin e tij të rreptë të medias dhe praktikat e dyshimta zgjedhore.
Kjo rrjedh në politikën më të gjerë të Ballkanit Perëndimor. Përkrahësit e Kosovës dhe Bosnjës kanë akuzuar BE-në se nuk i është përgjigjur përpjekjeve të supozuara të Serbisë për të minuar integritetin e tyre territorial – gjë që diplomatët evropianë e kanë kundërshtuar.
Politika e Vuçiqit shqetësoi Moskën
Megjithatë, politikat e Vuçiqit kanë mërzitur edhe Moskën.
Zëvendësministri rus i Punëve të Jashtme, Aleksandar Grushko, menjëherë para vizitës së Soltz, vizitoi Beogradin.
Takimi i tij me Vuçiqin u përshkrua nga një i brendshëm si “i ftohtë”.
Sipas këtij burimi, “Grushko u ul dhe filloi të lexonte një listë me 23 ankesa, duke përfshirë zemërimin e Kremlinit për vendimin e Beogradit për furnizimin me municion në Ukrainë”. Kur arriti në gjysmën e listës, Vuçiq u ngrit, njoftoi se takimi kishte përfunduar dhe u largua”.
Vuçiq e ka zotëruar politikën e gjesteve.
Por kjo shkon përtej kësaj. Ai po merr një rrezik të madh, po ashtu edhe BE-ja.
Nëse Rio Tinto ka sukses në shfrytëzimin e litiumit me dëme minimale mjedisore, shpërblimet do të jenë të konsiderueshme.
Por dështimi do të hajë kontrollin e fortë të Vuçiqit mbi pushtetin në Serbi dhe do ta lërë politikën e BE-së për lëndët e para kritike, nëse nuk prishet, atëherë sigurisht që do të minohet seriozisht.
