Kjo kioske ikonike te qytetit ka perballe nderteses se ish-Rilindjes nje ka histori te gjate. Ishte nje simbol i nje kohe qe transformoi peisazzhin urban. Por shume kush edhe sot pyetet, kush eshte dizajnuesi i saj?
Kioska, Zagreb
Kioska K67 sic u emertua eshte dizajnuar nga slloveni Sasha Mächtig i cili transformoi peisazhin urban dhe funksionalitetin e pakufishëm, si dhe identitetin kolektiv të bashkëkohësve të saj, pothuaj të cdo qyteti .
Aty shiteshin gazeta dhe cigare, bileta, llotari, sanduiçe dhe lule. Kubi i njohur me skaje të rrumbullakosura, të bardhë, portokalli, blu, të verdhë ose të kuqe, ishte pjesë e jetës së përditshme për dekada. Kioska K67 ka mbetur një ikonë e dizajnit deri më sot.
Saša Janez Mächtig , i lindur në 1941, u diplomua në Akademinë e Arteve të Bukura në Lubjanë dhe i ashtuquajturi Kursi B, programi ndërdisiplinor i Edvard Ribnikar i frymëzuar nga Bauhaus dhe Shkolla e Dizajnit Ulm, sigurisht që la gjurmë në punën e tij.
Kioskën K67 e ka projektuar në vitin 1966, e ka patentuar në vitin 1967 dhe ka hyrë në prodhim masiv në vitin 1968. Është prodhuar nga Imgrad nga Ljutomer në Slloveni dhe deri në vitin 1999, kur u ndërpre prodhimi, u prodhuan rreth 7500 kioska.
Modulet janë projektuar për t’u përdorur si njësi individuale ose të kombinuara , dhe skema fillestare përbëhej nga pesë elementë bazë mbajtës të ngarkesës, ndërsa pajisjet shtesë përfshinin tenda, sisteme raftesh dhe ndriçim të brendshëm.
Kiosk K67 tashmë ka udhëtuar nga Ljutomer në Nju Jork në vitin 1970 . Në MoMa është dashur të ekspozohej në ekspozitën e blerjeve të fundit, por me vonesë transporti nuk ka mundur të hyjë në galeri, ndaj ka mbetur në rrugën përballë, në trotuarin e Rrugës 53. ku në fakt – i përkiste.
Ky episod e frymëzoi Mächtig-un të prezantonte modelin e gjeneratës së dytë tashmë në vitin 1971 – ky mund të çmontohej plotësisht në elementët e tij përbërës. Pjesa më e madhe e K67-ës së prodhuar mbeti në qytetet e vendeve te ish Jugosllavi, por disa “shkuan në botë”, në Poloni, Japoni, Zelandën e Re, Kenia, Irak, Bashkimin Sovjetik dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
I shkathët edhe sot
Thjeshtësia dhe përshtatshmëria e kioskës K67, e cila me modularitetin dhe funksionalitetin e saj balancon diku midis planifikimit urban dhe dizajnit , siguroi statusin e saj ikonik dhe jetëgjatësi. Kioskat e vjetra anembanë botës, ndryshe nga ajo e Zagrebit në foto, marrin funksione të reja apo vend në rrugët e qyteteve, bëhen haraç për dizajnin, por edhe pjesë e gjallë e ritualit të përditshëm të individëve.
K67 mund të jetë fjalë për fjalë çdo gjë, por nuk ka gjasa të harrohet. Kohët e fundit, kujtimi i tij u ringjall nga Muzeu i Arkitekturës dhe Dizajnit në Lubjanë në një ekspozitë retrospektive Mächtig të ngritur në vitin 2015. Natyrisht, ekspozita e MoMa-s 2018-2019: Drejt një utopie konkrete: Arkitektura në Jugosllavi, 1948-1980, pati edhe më shumë jehonë dhe biletat u shitën në K67 të kuqe.
Në të njëjtin vit, një projekt për restaurimin e K67-ve të vjetra me emrin KIOSK (i cili është ende në vazhdim) fillon në Berlin, dhe i pari u bë një kafene dhe snack bar në Kreuzberg. K67 Berlin synon të gjejë kioskat historike K67, t’i restaurojë dhe t’i kthejë ato në jetën e qytetit.
Në vitin 2019, Departamenti i Arkitekturës i ETH Cyrih e prezantoi atë me ekspozitën Kiosk K67: Metamorphoses of a System. Dy vjet më vonë, K67 u zhvendos në Times Square , ku u shndërrua në një kabinë (ose kabinë) DJ në Times Square Transmissions. Muzeu i Artit Blaffer i Universitetit të Hjustonit organizoi një ekspozitë në janar 2023 me titull: KIOSK K67:
