Pushtimi rus i Ukrainës ka zgjeruar ndjeshëm gamën e instrumenteve të politikës së jashtme që Kremlini i konsideron të pranueshme për përdorim.
Ndërsa ushtria ruse po bombardon qytetet ukrainase dhe po i kthen ato në gërmadha dhe qëllimisht po i lë njerëzit pa ngrohje dhe energji elektrike në temperatura të ulta, vështirë se pritet që Moska të tregojë humanizëm në çështje të tjera ndërkombëtare. Kremlini është i gatshëm të injorojë koston e veprimeve të tij më shkatërruese nëse ata çojnë përpara kauzën e tij në Ukrainë, por Rusia është çuditërisht e qetë në Ballkanin Perëndimor. Pse?
Ballkani Perëndimor shpesh konsiderohet si një objektiv i lehtë për Moskën. I afërt me Bashkimin Evropian dhe vazhdimisht i paqëndrueshëm, rajoni mban gjithashtu lidhje të rëndësishme me Rusinë. Duket se ky kombinim është një mundësi e përshtatshme që Kremlini të shkaktojë probleme atje, në mënyrë që të largojë vëmendjen dhe burimet e Perëndimit nga dhënia e ndihmës për Ukrainën, shkruan Vijesti .
Megjithatë, nëntë muaj pas fillimit të luftës, Moska duket se nuk nxiton për të shfrytëzuar mundësinë. Mes rritjes së re të tensioneve në shumicën e shteteve ballkanike, Rusia është kryesisht në anash, duke iu përmbajtur taktikave dhe narrativës së saj të mëparshme, sikur viti 2022 të mos ketë përmbysur gjeopolitikën dhe gjeoekonominë e Evropës më të gjerë.
Në pamje të parë, kujdesi i Kremlinit duket kundërintuitiv, por më pak nëse i hedhim një vështrim më të afërt kufizimeve afatgjata të politikës ruse në rajon, të cilat janë shtrënguar më tej nga lufta.
Kontrasti midis agresionit të Moskës në Ukrainë dhe përmbajtjes në Ballkan buron nga varësia e saj e fortë nga politikanët ballkanikë. Prania e drejtpërdrejtë e Rusisë në rajon ka qenë gjithmonë e kufizuar, por dukshmëria dhe ndikimi i saj po forcohen me zell nga aktorë të shumtë vendas.
Axhenda e tyre ndryshonte pak nga ajo e Rusisë: të dyja u përpoqën të bllokonin reformat pro-evropiane, të shfrytëzonin ndjenjat antiperëndimore dhe të nxisnin konfliktet ndëretnike. Ato interesa të përbashkëta i bënë ata partnerë natyralë, të cilët e ekzagjeronin afinitetin e tyre për të forcuar ndikimin e njëri-tjetrit.
Megjithatë, sado këmbëngulës të paraqiteshin disa politikanë ballkanikë si mbështetës besnikë të Rusisë, ata mbetën dukshëm autonome në veprimet e tyre. Pretendimi i Moskës për të qenë në krye kur prioritetet e saj përkonin me ato të aleatëve të saj vendas ishte i mirëpritur, por vështirë se ishte në gjendje të bënte ndryshime të njëanshme në axhendën e përbashkët.
Aleatët lokalë mund të luajnë rolin e radikalëve të pamatur pro-Ruhr, por në realitet radikalizmi i tyre është kryesisht i shtirur dhe synon vetëm t’i rezistojë çdo ndryshimi që mund të kërcënojë fuqinë dhe privilegjet e tyre.
Reformat e rëndësishme dhe zgjidhja eventuale e konflikteve ballkanike përbënin një kërcënim më real, por si Rusia ashtu edhe aleatët e saj rajonalë e kuptuan se politikat tepër të rrezikshme mund t’i futnin në telashe duke provokuar një përgjigje të mundshme nga Perëndimi. Kjo është arsyeja pse ata i qëndruan status quo-së ndërsa zbatonin radikalizmin e tyre në mënyrë të moderuar: për të parandaluar ndryshimet pozitive, në vend që të inkurajonin negativin.
Edhe nëse lufta ka ndryshuar llogaritjen duke nxitur oreksin e Moskës për destabilizimin, ky nuk ka qenë rasti me aleatët e saj kryesorë ballkanikë. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq, lideri serb i Bosnjës Milorad Dodik, politikanët prorusë në Mal të Zi etj., ende ruajnë statusin e tyre aktual të privilegjuar dhe nuk kanë dëshirë ta rrezikojnë atë për hir të aventurizmit gjeopolitik të Moskës. Edhe nëse Kremlini merr një rrezik duke u përpjekur t’i detyrojë ata, kjo përpjekje ka të ngjarë të rezultojë e kundërt, sepse aleatët lokalë thjesht do të sfidojnë çdo presion nga Moska.
Reputacioni ndërkombëtar i Rusisë tashmë është shkatërruar. Së paku, ajo ka nevojë për një goditje tjetër poshtëruese që do të zbulonte se sa i vogël është ndikimi i saj në ngjarjet e Ballkanit, sapo të anashkalohen prioritetet e saj dhe ato të aleatëve të saj. Nuk është çudi, pra, që Moska preferon t’u përmbahet rregullave të vjetra të aleancave të saj rajonale, edhe nëse ky qëndrim nuk përputhet saktësisht me axhendën e saj të re luftarake.
Lufta ndryshoi gjithashtu procesin e vendimmarrjes së Moskës dhe minoi aftësinë e saj për të ndjekur një politikë të jashtme aktive në disa fronte njëkohësisht.
Presidenti Vladimir Putin, autoriteti suprem i Rusisë për të gjitha çështjet ndërkombëtare, është bërë edhe më i paarritshëm dhe ngurrues për të ndarë planet e tij me vartësit ose për t’ua lënë iniciativën atyre. Ai është bërë gjithashtu i çrregullt dhe i paparashikueshëm në vendimet e tij, duke e lënë aparatin shtetëror rus të hamendësojë se cila mund të jetë lëvizja e ardhshme e presidentit.
Kjo gjendje pengon shumë veprimin autonom në nivelet më të ulëta të strukturës së politikës së jashtme ruse, duke përfshirë pjesën përgjegjëse për Ballkanin Perëndimor. Ekspertët e Ballkanit në Moskë kanë frikë se sipërmarrjet e reja të padëshiruara mund të bien ndesh me pritshmëritë e presidentit dhe t’i vendosin ata në telashe.
Ata kanë më shumë gjasa të luajnë të sigurt dhe të ndjekin udhëzimet e provuara dhe të testuara, pavarësisht se sa të vjetruara mund të duken tani. Ndërkohë, direktivat e reja nuk ka gjasa të konkretizohen së shpejti, pasi presidenti rus duket se është i preokupuar me pushtimin e Ukrainës.
Si rezultat, një shtytës kryesor i politikës aktuale ruse në Ballkanin Perëndimor është frika në rritje se lufta në Ukrainë mund ta shtyjë Perëndimin të zbatojë zgjidhje të shpejta për konfliktet ballkanike dhe të eliminojë Rusinë nga rajoni krejtësisht. Një dështim i madh në Serbi apo Bosnje-Hercegovinë do të tërhiqte vëmendjen e Putinit ndaj çështjeve të Ballkanit, duke i ekspozuar ata që janë në krye të rajonit ndaj zemërimit të presidentit. Për ta parandaluar këtë, ata shmangin lëvizjet e papritura dhe shpresojnë se partnerët rajonalë të Rusisë do të jenë ende në gjendje t’i rezistojnë presionit në rritje nga Perëndimi dhe të ruajnë status quo-në.
Në këtë drejtim, Rusia vazhdon të përsërisë mbështetjen e saj të plotë për qëndrimin e palëkundur të Vuçiqit ndaj Kosovës dhe i ka bërë një ftesë në kohë Dodikut për të vizituar Kremlinin në mënyrë që ta ndihmojë atë të rizgjedhet si President i Republikës Srpska. Megjithatë, Moska me sa duket ka vendosur të jetë më pak aktive në rajon dhe të lejojë aleatët lokalë të mbajnë barrën e rezistencës ndaj Perëndimit.
Duke pasur parasysh arbitraritetin e shumë prej veprimeve të fundit të Putinit, nuk është e garantuar që lideri rus në një moment nuk do të dalë me ndonjë skemë të re gjeopolitike që do të synojë dobësitë perëndimore në Ballkanin Perëndimor. Megjithatë, deri më tani ka më shumë aludime për një skenar inercie, me Rusinë që mbështetet në kokëfortësinë e politikanëve vendas për ta ndihmuar atë të shpëtojë fytyrën në rajon.
