Udhëheqësit e vendeve anëtare të Bashkimit Evropian do të mblidhen sot në një samit të jashtëzakonshëm për të diskutuar forcimin e aftësive mbrojtëse dhe ndihmën për Ukrainën.
Presidenti i Këshillit Evropian Antonio Costa shkroi në një letër ftese drejtuar liderëve se do të dëshironte që ata të merrnin vendimet e para afatshkurtra për ta bërë Evropën më sovrane, të aftë dhe të gatshme për të përballuar sfidat e menjëhershme dhe të ardhshme për sigurinë e saj. Në takim është ftuar edhe presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky, i cili do të bashkohet me video-lidhje.
Udhëheqësit do të kenë në tryezë një propozim për një plan për të armatosur Evropën, të cilin presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen e prezantoi dje. Sipas saj, plani mund të mobilizojë rreth 800 miliardë euro për mbrojtjen.
“Liria jonë varet nga siguria”
“Siguria është ajo mbi të cilën mbështetet prosperiteti ynë dhe nga e cila varet liria jonë. Kjo është arsyeja pse ne duhet të krijojmë një pengesë kundër atyre që përpiqen të na dëmtojnë,” shkroi Ursula von der Leyen në një letër drejtuar udhëheqësve të shteteve anëtare duke përshkruar planin e saj.
Ajo theksoi se tani është koha për t’u armatosur dhe se Evropa është e gatshme të rrisë masivisht investimet e saj në mbrojtje, në një afat të shkurtër për të ndihmuar Ukrainën, por edhe në afat të gjatë në mënyrë që Evropa të marrë përgjegjësinë për sigurinë e saj.
Fondet do të financonin projekte nga të cilat do të përfitonin të gjithë anëtarët.
Komisioni propozon krijimin e një instrumenti të posaçëm financiar prej 150 miliardë eurosh kredi për vendet anëtare për investime në mbrojtje. Komisioni do të merrte hua këtë shumë në tregjet financiare dhe do të miratonte kredi nga shtetet anëtare.
Për të marrë një kredi të tillë, shtetet anëtare do të duhet të japin një propozim se si do të shpenzojnë fondet e kërkuara. Duke qenë se komisioni ka vlerësimin më të lartë të mundshëm të kredisë, këto kredi do të ishin shumë të favorshme me norma interesi të ulëta dhe maturime të gjata.
Këto fonde do të përdoren për të financuar projekte nga të cilat do të përfitonin të gjithë, si mbrojtja ajrore dhe raketore, sistemet e artilerisë, mjetet ajrore pa pilot me raketa dhe municione, dhe sistemet anti-drone, si dhe për të adresuar nevoja të tjera – nga siguria kibernetike deri te lëvizshmëria ushtarake.
“Ne mund të krijojmë hapësirë fiskale afër 650 miliardë euro”
Fondet do të shpenzoheshin përmes prokurimit të përbashkët, i cili do të reduktonte kostot, do të rriste ndërveprueshmërinë dhe do të forconte bazën industriale të mbrojtjes. Pjesa më e madhe e fondeve do të sigurohej nga rritja e hapësirës fiskale në buxhetet e shteteve anëtare. Komisioni propozon t’u lejohet vendeve anëtare të tejkalojnë rregullat që përcaktojnë se deficiti buxhetor nuk duhet të kalojë 3 për qind të PBB-së, nëse këto fonde janë të destinuara për mbrojtje.
“Nëse shtetet anëtare rrisin shpenzimet e mbrojtjes me një mesatare prej 1.5 për qind të PBB-së së tyre, kjo do të krijonte hapësirë fiskale prej afro 650 miliardë eurosh për një periudhë katërvjeçare”, tha von der Leyen.
Vendimet për krijimin e një instrumenti të posaçëm financiar prej 150 miliardë lekësh, si dhe përjashtimet nga rregullat buxhetore, mund të merren me shumicë të cilësuar, çka do të thotë se nuk ka mundësi që asnjë shtet anëtar të vërë veton dhe në këtë mënyrë të bllokojë propozimin. Komisioni propozon gjithashtu që të lejohen shtetet anëtare të përdorin një pjesë të fondeve të kohezionit për investime në mbrojtje.
Fondet kohezive mund të përdoren për projektet e mbrojtjes
Fondet e kohezionit zakonisht synojnë të ndihmojnë rajonet më pak të zhvilluara dhe sipas këtij propozimi, ato mund të përdoren gjithashtu për disa projekte të mbrojtjes si ndërtimi i strehimoreve për civilët ose për lëvizjen ushtarake, ose për forcimin e rrugëve, urave dhe infrastrukturës tjetër për të mundësuar kalimin e tankeve dhe makinerive të tjera të rënda.
Ndërkohë, Hungaria dhe Sllovakia po bllokojnë tekstin e konkluzioneve për mbështetjen për Ukrainën. Në mbledhjen e djeshme të Komitetit të Përfaqësuesve të Përhershëm (Coreper), dy vendet kundërshtuan tekstin e propozuar, ndërsa nuk kanë asnjë kundërshtim për planin e mbrojtjes. Një nga projekt-konkluzionet përmendi planin e Përfaqësueses së Lartë për Politikën e Jashtme dhe Sigurinë Kaja Kallas për ndihmë ushtarake shtesë për Ukrainën.
Disa shtete anëtare po bëjnë thirrje për ndihmë më të fortë ushtarake dhe financiare për Ukrainën që të përfshihet në përfundime, Sllovakia kërkon që teksti të përmend tranzitin e gazit përmes Ukrainës, ndërsa Hungaria paralajmëron për dallime të pakapërcyeshme në qasjen ndaj Ukrainës. Presidenti francez Emmanuel Macron do të presë sot në Paris kryeministrin hungarez Viktor Orban dhe do të përpiqet ta bindë atë të heqë veton e tij.
