Shtetasi australian Matthew Radalj kaloi pesë vjet në një burg në Pekin ku, sipas fjalëve të tij, iu nënshtrua abuzimit të përditshëm mendor dhe fizik, punës së detyruar, privimit nga ushqimi dhe kushteve çnjerëzore. Sot, ai jeton jashtë Kinës dhe ka vendosur të flasë publikisht për përvojën e tij.
Në një intervistë të kohëve të fundit me BBC-në, ai përshkroi se si flinte në një qeli me dymbëdhjetë të burgosur të tjerë, ku dritat nuk fikeshin as natën, kushtet higjienike ishin katastrofike dhe të burgosurit ishin të ekspozuar ndaj poshtërimit dhe manipulimit të vazhdueshëm. Radalj u arrestua më 2 janar 2020, pas një konfrontimi me shitësit në një treg elektronikësh në Pekin.
I detyruar të nënshkruajë rrëfimin pas dy ditësh rrahjeje
Ai pretendon se është akuzuar padrejtësisht për grabitje dhe është detyruar të nënshkruajë një rrëfim pas dy ditësh rrahjesh, pa gjumë, ushqim apo ujë. Ai shpresonte se do të merrte një dënim më të lehtë, gjë që ia doli mbanë. Ai u dënua me katër vjet burg, megjithëse në fund kreu pesë.
Përpara se të transferohej në një burg “të rregullt”, ai kaloi muaj të tërë në një qendër paraburgimi duke kaluar nëpër një fazë brutale adaptimi: pa dush, me tualete në gjendje të tmerrshme dhe kohë të kufizuar për t’i përdorur ato.
Sipas tij, burgu përbëhej kryesisht nga afrikanë dhe pakistanezë, por kishte edhe të burgosur nga SHBA-ja, Britania, Amerika Latine, Afganistani, Koreja e Veriut dhe Tajvani, kryesisht për shkak të lidhjeve me drogën.
Torturë psikologjike
Të burgosurit jetonin sipas një sistemi “pikësh për sjellje të mirë”, i cili supozohej se lejonte shkurtimin e dënimeve. Por në realitet, sistemi shërbeu si një mjet torture psikologjike. Rojet shpesh zbritnin pikë për gjëra të vogla, si varja e çorapeve në mënyrën e gabuar ose qëndrimi shumë afër një dritareje. Pikët nuk u përdorën kurrë për të ulur dënimet dhe sistemi krijoi pasiguri të padurueshme.
Dënimet ishin të përditshme. Ushqimi përdorej si mjet kontrolli. Vaktet përbëheshin kryesisht nga lakër në ujë të ndyrë dhe ndonjëherë pak mish. Ushtrimet fizike ishin të kufizuara në gjysmë ore në javë.
Ata kultivonin perime që nuk lejoheshin t’i hanin.
Të burgosurit mund të plotësonin dietën e tyre nëse familja e tyre paguante para në llogarinë e burgut, por edhe ky përfitim mund të mohohej. Radaljit iu ndalua ta bënte këtë për plot 14 muaj sepse refuzoi të punonte në fabrikën e burgut.
Të burgosurit kultivonin perime në fermën e burgut, por nuk lejoheshin t’i hanin ato. Frutat varroseshin në fund të sezonit dhe ferma përdorej për t’u mburrur mysafirëve, pohon Radalj. Ai thotë gjithashtu se nëse dikush kapej me perime, do të përfundonte në izolim.
194 ditë në izolim me më pak se dy metra katrorë
Kishte gjithashtu konflikte midis të burgosurve, veçanërisht midis grupeve afrikane dhe tajvaneze, për aksesin në kuzhinë. Pas një përleshjeje të madhe në të cilën mori pjesë edhe ai vetë, Radalj përfundoi në izolim për 194 ditë. Dritat u fikën për herë të parë, por izolimi i ri solli një lloj tjetër presioni psikologjik.
Ushqimi i tij ishte prerë përgjysmë, ai nuk mund të lexonte ose të fliste me askënd, dhe dhoma ishte më pak se dy metra katrorë. «Fillon të çmendesh, pavarësisht nëse e do apo jo. Izolimi në izolim është bërë për këtë», thotë ai.
Deklarata të rreme për vizita nga zyrtarët dhe mediat
Një aspekt tjetër i jetës në burg, thotë ai, ishin paraqitjet e rreme për zyrtarët që vinin për vizitë dhe median. Ai përshkruan se si të burgosurve thuhet se u është dhënë qasje në kompjuterë dhe email, por e gjitha kjo ishte një shfaqje për kamerat – kompjuterët nuk ishin të lidhur me internetin dhe u hoqën shpejt.
Gjatë viteve që kaloi në burg, Radalj mbante fshehurazi një ditar. Me ndihmën e të burgosurve të Koresë së Veriut, ai shkroi shënime në miniaturë në pjesën e brendshme të maskave mbrojtëse. Përpara se të lirohej nga burgu më 5 tetor 2024, ai i fshehu ato në rreshtimin e xhaketës që mbante veshur kur u arrestua. Rojet kontrolluan sendet e tij, por nuk e zbuluan ditarin. Ai e hapi vetëm kur avioni u ngrit.
“Ndjej një përgjegjësi të madhe ndaj atyre që lashë pas”
Babai i tij e priti në aeroportin e Perthit dhe shpejt ai u martua me të dashurën e tij prej shumë kohësh. Sot, ata prodhojnë qirinj dhe punime të tjera artizanale së bashku. Edhe pse ende po vuan me pasojat e burgosjes së tij, Radalj është i vendosur të ndihmojë ish-bashkëvuajtësit e tij. Për muaj të tërë, ai ka kontaktuar familjet e tyre dhe ka lobuar në ambasada për t’u ofruar atyre mbështetje më të mirë.
“Liria sjell një mirënjohje të thellë për gjërat më të thjeshta në jetë. Por unë gjithashtu ndiej një përgjegjësi të madhe ndaj atyre që kam lënë pas”, thotë ai.
