Franca është i vetmi vend në BE që ka armë bërthamore. Brukseli e “kujtoi” këtë kur SHBA-të u tërhoqën nga angazhimi i tyre për mbrojtjen e Evropës mes luftës së Putinit. Emmanuel Macron ka thënë disa herë se është gati të vendosë “ombrellën bërthamore” të Parisit mbi kontinentin. Çfarë do të thotë kjo?
Ky është vendi me arsenalin e katërt më të madh bërthamor në botë. Është një nga vetëm dy vendet evropiane dhe i vetmi në BE që zotëron armë bërthamore. Por ka diçka më të rëndësishme se kaq – ndryshe nga Mbretëria e Bashkuar, për shembull, e cila teknikisht varet nga Shtetet e Bashkuara për përdorimin e mundshëm të armëve të saj bërthamore, Franca ka pavarësi të plotë – ajo mund t’i operojë, vendosë dhe përdorë ato vetë.
Të martën, presidenti francez Emmanuel Macron tha në një intervistë televizive se vendi i tij ishte gati të vendoste avionë me armë bërthamore në vendet e BE-së.
“Jemi gati ta fillojmë këtë diskutim. Do ta përcaktoj zyrtarisht kornizën në javët dhe muajt e ardhshëm, por ne tashmë kemi filluar të veprojmë”, tha Macron për TF1.
Ai ka folur edhe në raste të tjera rreth aftësisë së Francës për të siguruar një “ombrellë bërthamore” për Evropën. Në fillim të marsit, në një fjalim drejtuar kombit, Macron tha se kontinenti po hynte në një epokë të re – një kohë kur evropianët mund të duhet të përballen pa SHBA-në në aspektin e sigurisë dhe kërcënimit nga Rusia.
Macron ka bërë thirrje për vite me radhë për rritjen e kapacitetit mbrojtës të Evropës.
Propozimi i tij aktual vjen në një kohë kur ka shqetësime në lidhje me politikën e SHBA-së ndaj Evropës. Për shembull, është e paqartë nëse Uashingtoni do të tërheqë armët e tij bërthamore të vendosura në kontinent që nga Lufta e Dytë Botërore. Ata aktualisht janë në Holandë, Gjermani dhe Itali.
Ky shqetësim nuk është i ri, por vjen në mes të vitit të tretë të luftës së Rusisë në Ukrainë dhe agresionit të vazhdueshëm të Moskës kundër vendeve të BE-së.
Në fakt, arsyeja kryesore pse Franca ka sovranitet mbi arsenalin e saj bërthamor është për shkak të një gjykimi të bërë dekada më parë – se mund të vijë një ditë kur SHBA-të nuk do të duan të mbrojnë as Parisin dhe as Evropën.
Si e fitoi Franca arsenalin e vet bërthamor
Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, Franca u përpoq të rikthehej në një pozicion udhëheqës në botë pasi përjetoi disa vite pushtim nazist.
Menjëherë pas luftës, Parisi nisi një program për të zhvilluar kapacitetin e energjisë bërthamore. Më vonë u zhvillua në një program zhvillimi të armëve bërthamore, i cili u propozua për herë të parë në vitin 1954.
Një shtysë të madhe dha pikëpamja e politikanëve francezë të atyre viteve, e shprehur më fort nga Charles de Gaulle – se mbrojtja e vendit duhet të jetë e pavarur nga Shtetet e Bashkuara. Pastaj janë dy superfuqi – SHBA-të dhe BRSS-ja. Franca vlerëson se nuk do të jetë në gjendje të jetë e barabartë me ta dhe nëse nuk arrin pavarësinë, do të duhet të pajtohet me njërin ose tjetrin vend.
Këto pikëpamje u forcuan më tej pas Krizës së Suezit në vitin 1956, pas së cilës Parisi dhe Londra humbën kontrollin mbi Kanalin e Suezit. Kriza Algjeriane e vitit 1958. Ajo e riktheu de Gaulle në pushtet dhe çoi në krijimin e Republikës së Pestë.
Testi i parë i armëve bërthamore në Francë ndodhi në vitin 1960 dhe në vitin 1964. Bombat e para të afta për të goditur objektiva janë gjithashtu të disponueshme. Doktrina e “forcave të pengimit” të vendit ose “pengesa e të fortit nga i dobëti”, e cila i atribuohet de Gaulle, gjithashtu daton që në atë kohë.
Zhvillimi i një arsenali bërthamor të pavarur çoi në vendimin e de Gaulle për t’u tërhequr nga komanda e integruar ushtarake e NATO-s në vitin 1966. Presidenti francez kritikoi Uashingtonin dhe pjesërisht Londrën për ruajtjen e kontrollit të plotë mbi vendimet në Aleancë.
Parisi u rikthye në komandën e unifikuar të NATO-s vetëm në vitin 2009, por menaxhimi i arsenalit bërthamor francez mbeti i pavarur.
Pasi krijoi armët e para, Franca vazhdoi të zhvillonte arsenalin e saj bërthamor, përfshirë edhe me mbështetjen e Shteteve të Bashkuara. Testet e kryera zyrtarisht janë gjithsej 210, dhe disa prej tyre ishin me bomba hidrogjeni. Në fund të Luftës së Studentëve, vendi kishte rreth 540 koka bërthamore.
Çfarë armësh bërthamore ka Franca sot?
Sipas Qendrës për Kontrollin dhe Mospërhapjen e Armëve (CCNP) dhe Fushatës Ndërkombëtare për Heqjen e Armëve Bërthamore, Franca sot zotëron rreth 290 koka bërthamore. Kjo është një sasi gati tre herë më e madhe se numri i përgjithshëm i armëve bërthamore amerikane të vendosura në territorin e Evropës në vendet anëtare të NATO-s.
Armët bërthamore të Francës janë të shpërndara midis forcave detare dhe ajrore. Sipas Administratës Qendrore të Sigurisë Bërthamore, rreth 240 nga të gjitha kokat bërthamore janë të vendosura në nëndetëse ose anije. Kjo i jep vendit mundësinë për t’iu përgjigjur një sulmi bërthamor në territorin e tij.
50 kokat bërthamore të mbetura mund të lëshohen nga aeroplanët. 40 koka luftarake termonukleare janë në shërbim të Forcave Ajrore. Atje ato mund të përdoren kundër një armiku nga avionët luftarakë shumëfunksionalë Rafale. 10 kokat e mbetura janë në dispozicion të aviacionit detar.
Mbrojtja e pavarur e Evropës
Lufta për mbrojtjen e pavarur të Evropës dhe krijimin e një ushtrie evropiane është ndjekur nga Franca që nga koha e de Gaulle deri në ditët e sotme.
Që kur u bë president, Macron ka bërë vazhdimisht thirrje për krijimin e një ushtrie të përbashkët evropiane dhe ka paralajmëruar se vendet evropiane nuk mund të mbështeten te Shtetet e Bashkuara për t’i mbrojtur ato. Fjalët e tij erdhën më pas gjatë administratës së parë të Donald Trump, i cili tani është rikthyer në Shtëpinë e Bardhë. Si atëherë, ashtu edhe tani, Trump dhe administrata e tij shpesh japin indikacione se është e mundur të tërhiqen, të paktën pjesërisht, nga mbrojtja e Evropës.
Propozimi i Macron për të vendosur një pjesë të arsenalit bërthamor francez në vendet evropiane erdhi mes kërkesave nga disa prej udhëheqësve kryesorë të kontinentit që kjo të ndodhte.
Edhe para se të merrte pushtetin në Gjermani, Friedrich Merz i kërkoi Francës dhe Britanisë të ndanin arsenalin e tyre bërthamor në mbrojtje të vendit të tij.
Kërkesa të ngjashme u bënë nga kryeministri polak Donald Tusk , si dhe presidenti Andrzej Duda, të cilët kërkuan drejtpërdrejt që kokat bërthamore të vendosen në vendin e tyre.
“Duhet të jemi të vetëdijshëm se Polonia duhet të arrijë aftësitë më të përparuara, gjithashtu të lidhura me armët bërthamore dhe armët moderne jokonvencionale”, tha Tusk në mars.
