Çështjet kryesore janë çmimet e naftës, ndikimi rus në Iran… Dhe “humbja” e interesit në luftë (megjithëse të dyja luftërat aktuale janë të ndërl
Një sulm i plotë izraelit ndaj Iranit është po aq shumë një luftë e “shpallur” sa edhe “Operacioni Special Ushtarak” rus kundër Ukrainës; të gjithë e dinin se do të shpërthente dhe madje e parashikuan kohën me mjaft saktësi.
Ka një pikë tjetër që ia vlen të kujtohet këtu: më 12 prill, Presidenti i SHBA-së Donald Trump në fakt i lëshoi një ultimatum Teheranit: nëse një marrëveshje e re bërthamore nuk arrihet brenda 60 ditësh, diçka si një “realitet i ndryshëm” do të vijë për Iranin. Kjo ndodhi më 13 qershor – saktësisht 60 ditë më vonë.
A e mbajti më në fund Trump fjalën e tij? Përkundrazi, Izraeli e përdori fjalën e tij për të eliminuar më në fund kërcënimin vdekjeprurës që kishte qenë mbi fortesën e botës demokratike në Lindjen e Mesme për shumë vite.
Domethënë, nuk ia vlen të ofendohesh nga një partner, edhe nëse është situatë-situatë, por thjesht përpiqu të gjesh një mënyrë për të interpretuar lëvizjet dhe deklaratat e partnerit në një mënyrë që i përshtatet interesave të tua.
Ky është mësimi i parë që Ukraina duhet të nxjerrë nga ajo që po ndodh. Dhe nuk mund të themi se këto janë vetëm fjalë. Izraeli po bën gjëra për të cilat ka forcën dhe aftësinë, dhe Ukraina përdor aftësitë e saj për të njëjtin qëllim. Operacioni me dron “Merimangë Web” është një konfirmim i kësaj.
Frika se një luftë e madhe në Lindjen e Mesme do ta shkëpusë përsëri vëmendjen nga lufta në Ukrainë ka humbur gjithashtu rëndësinë e saj. Kjo na kishte ndodhur tashmë pasi administrata e presidentit të 47-të të SHBA-së erdhi në Shtëpinë e Bardhë. Ne kemi hasur një qëndrim në dukje jo miqësor ndaj nesh nga shteti më i fuqishëm në botë, por Ukraina, me ndihmën e aleatëve të saj në Evropë, po mban vijën e frontit dhe do të vazhdojë ta mbajë atë.
Është e qartë se kjo nuk është ende pjesë e ndonjë plani të përbashkët, por më kot. Shpresojmë që kjo është një çështje e së ardhmes dhe jo shumë e largët.
Si mundet një luftë në Lindjen e Mesme të “shpërqendrojë vëmendjen” nga Ukraina, kur është e njëjta luftë e zhvilluar nga totalitarizmi kundër demokracisë? Perëndimi duket se e ka kuptuar tashmë këtë…
Irani është një nga aleatët më të ngushtë të Rusisë, prandaj edhe kundërshtari ynë. Nuk e dimë se deri në çfarë mase është aktualisht i përfshirë në sulmet barbare me dronë Shahed ndaj Ukrainës, por është i pari që mban përgjegjësi për këto sulme. A do të jetë Teherani tani në gjendje të vazhdojë t’i ofrojë ndihmë ushtarake Rusisë? Është shumë e pamundur.
A do ta ndihmojë Rusia Iranin? Varet se ku përfundon lufta. Nëse përfundon me humbjen totale të Iranit (dhe ne shpresojmë që po), atëherë kjo është jashtëzakonisht e pamundur. Do t’i demonstrohet qartë botës së qytetëruar se sa vlen në të vërtetë një aleancë neofashistësh të shekullit të 21-të (në fund të fundit, ata së fundmi nënshkruan një marrëveshje “për partneritet strategjik” me pompozitet dhe rrethana!), sa e qëndrueshme është. Sepse është një “tigër kartoni” që mund dhe duhet të vihet në vendin e vet me një përpjekje të konsoliduar.
Dhe çmimet e naftës – ato janë rritur dhe do të bien përsëri. Për këtë, na duhet vetëm të presim derisa pretendimet bërthamore të regjimit iranian të shfrytëzohen plotësisht.
Vërejmë se pikëpamja jonë për situatën përputhet me atë të ekspertëve tanë në disa aspekte dhe ndryshon në të tjera. Është mjaft normale, do të jetë interesante të vazhdojmë komunikimin tonë.
Dhe për momentin, le t’i urojmë Izraelit një fitore të shpejtë, mundësisht me humbje minimale dhe pa pasoja negative.
Katër kërcënime për Ukrainën: sa reale janë ato?
Përshkallëzimi i ri në Lindjen e Mesme nuk është aq shumë një krizë e veçantë, sa një simptomë e një erozioni të thellë të rendit botëror, i cili krijon një zonë me turbulenca të shtuara për Ukrainën.
Sipas vlerësimit të analistit të mbrojtjes dhe politikave, Mykhailo Samus, po vëzhgojmë një fazë tjetër të rënies së sistemit pas Luftës së Dytë Botërore, ku “institucionet formale si Kombet e Bashkuara e kanë humbur prej kohësh aftësinë e tyre për të vepruar”. Ky boshllëk pushteti dhe ndikimi përkeqësohet nga pavendosmëria e lojtarit kryesor global.
Veprimet e Izraelit, i cili kreu sulmin në kundërshtim me qëndrimin e Uashingtonit, tregojnë se SHBA-të po humbasin ndikimin e tyre. Siç vëren ironikisht Samus, administrata Trump ka zgjedhur një taktikë për të shmangur vendimet e vështira, të njohur si TACO (Trump Always Chickens Out), e cila projektohet drejtpërdrejt në luftën ruso-ukrainase.
Ky është një idiomë mjaft “dinake” që është e vështirë për t’u kuptuar nga ata që nuk e kanë gjuhën amtare, por përshkruan tendencën e Trumpit për të bërë kërcënime vetëm për t’i vonuar ato më vonë si një mënyrë për të rritur kohën e negociatave.
Por, kur bëhet fjalë për sulmin e Izraelit ndaj Iranit, për Ukrainën, ky fakt mund të marrë një kuptim tjetër. Domethënë, duket se nuk ka nevojë të shpresojmë për rritjen e presionit amerikan mbi Moskën në afat të shkurtër; skenari bazë për Ukrainën mbetet një përballje e ashpër me fuqinë e saj dhe me mbështetjen e partnerëve të saj më të ngushtë.
Por çdo gjë mund të ndodhë. Dhe kjo do të varet mbi të gjitha nga hapat që do të ndërmarrë Ukraina, duke pasur argumentet dhe aftësitë e duhura.
Pasojat për Ukrainën po shpalosen në disa nivele njëherësh. Së pari, ekziston një ndryshim i pashmangshëm në fokusin informativ dhe politik.
Analisti politik Ihar Tyshkevych beson se një shkëmbim sulmesh me raketa midis Izraelit dhe Iranit do të jetë “një temë më ‘tërheqëse’ për median”, duke e shtyrë axhendën ukrainase në periferi. Kjo krijon një situatë paradoksale: nga njëra anë, vëmendja më e vogël ndërkombëtare mund ta lirojë Ukrainën të godasë thellë në territorin rus, nga ana tjetër, Kremlini do të ketë liri të ngjashme veprimi.
Së dyti, një kërcënim i drejtpërdrejtë lind për sasinë e ndihmës ushtarake të ofruar Ukrainës. Të dy ekspertët, Ihar Tyshkevych dhe Maksym Yali, paralajmërojnë për rrezikun e ridrejtimit të furnizimeve ushtarake në Lindjen e Mesme. Tyshkevych kujton precedentin që përfshinte 20,000 raketa që u ridrejtuan në Izrael edhe para përshkallëzimit aktual, ndërsa Yali sugjeron që konflikti i ri “do të bëhet një arsye tjetër për Administratën e Shtëpisë së Bardhë për të folur për mosvazhdimin e ndihmës ushtarake për Ukrainën”.
Në fakt, lufta në Lindjen e Mesme ofron një mbulesë të përshtatshme politike për uljen e mbështetjes për Kievin. Megjithatë, vërejmë se Ukraina, së bashku me aleatët e saj të provuar, është përgatitur për një skenar të tillë për një kohë të gjatë dhe tashmë ka arritur diçka, si në aspektin e aftësisë së saj industriale të mbrojtjes së brendshme, ashtu edhe në sigurimin e qëndrueshmërisë financiare.
Së treti, presioni ekonomik mbi Rusinë mund të dobësohet. Shumë analistë ndajnë pikëpamjen se përshkallëzimi shkakton rritjen e çmimit të naftës, gjë që rrit drejtpërdrejt të ardhurat e Kremlinit.
Yali thekson se kjo eliminon një nga levat kryesore të ndikimit të SHBA-së mbi Rusinë, të cilën e përdori për ta detyruar Moskën të hynte në negociata. Kjo, me sa duket, i jep Moskës burime shtesë për të vazhduar fushatën e saj ofensive verore dhe eliminon shpresat për arritjen e një ngrirjeje të luftës në një kohë të afërt.
Por së pari, rritja e çmimeve të naftës lidhet drejtpërdrejt me kohëzgjatjen e luftës në Lindjen e Mesme. Së dyti, rënia e çmimeve të energjisë nuk shkaktohet aq shumë nga faktorë politikë sesa nga ata ekonomikë. Dhe, së treti, të mos harrojmë se G7 ende po shqyrton mundësinë e kufizimit të çmimit të naftës ruse në 47 dollarë amerikanë për fuçi pa pëlqimin e SHBA-së.
Ne nuk marrim përsipër të parashikojmë se si do të duket situata brenda një jave.
Edhe pse formalisht, sipas Samus, të dy vendet kanë ratifikuar Marrëveshjen Gjithëpërfshirëse të Partneritetit Strategjik me një angazhim për ndihmë të ndërsjellë, në praktikë, Kremlini nuk do të nxitojë të ndërhyjë në konflikt në anën e Iranit.
Në vend të kësaj, Kremlini ka marrë tashmë nga ky partneritet një mjet të rëndësishëm në luftën e tij kundër Ukrainës – teknologjitë e prodhimit për dronët Shahed, të cilët janë bërë simbol i terrorit ajror rus.
Tyshkevich beson se, në të ardhmen, Moska dhe Teherani nuk kanë gjasa të tregtojnë arsenale të gatshme, pasi të dyja po kryejnë armiqësi aktive, por shkëmbimi i teknologjive për zhvillimin e kapaciteteve të tyre të prodhimit ndoshta do të rritet. Nëse, sigurisht, Izraeli ndalet së shkatërruari plotësisht aftësitë teknologjike dhe ushtarake të Iranit, dhe duket se synon pikërisht këtë.
Megjithatë, për Kremlinin, vlera kryesore e Iranit nuk qëndron në fushën ushtarake, por në atë gjeopolitike. Samus shpjegon se Rusia po i shiste në mënyrë aktive Perëndimit, kryesisht SHBA-së, iluzionin e ndikimit të saj në Teheran. Kjo është një taktikë klasike e Putinit, që synon të zvarrisë kohën dhe të largojë vëmendjen.
Ja një shembull i habitshëm i kësaj: gjatë negociatave me Trumpin, ku ky i fundit u përpoq (edhe pse shumë butësisht) të ushtronte presion mbi Putinin në lidhje me Ukrainën, Putini sugjeroi: “A doni që unë t’ju ndihmoj me Iranin?”
Ndërsa Uashingtoni e konsideron Rusinë si një ndërmjetës të mundshëm, Kremlini po fiton kohë për të vazhduar agresionin e tij kundër Ukrainës. Dhe përsëri, skenari sipas të cilit është zhvilluar situata në Lindjen e Mesme tregon diçka tjetër: Rusia mund të ketë ndikuar në Iran, por përkundrazi – duke e shtyrë atë të jetë i papajtueshëm në negociatat me SHBA-në në lidhje me programin e tij bërthamor. Pra, është kurioze të shihet se si Moska do të ndikojë në Teheran tani.
Kjo krizë hap një dritare të tërë mundësish për Rusinë, beson Tyshkevich. Me sa duket, Moska do të përpiqet t’ua “shesë” shërbimet e saj të ndërmjetësimit Shteteve të Bashkuara, duke kërkuar lëshime në këmbim për çështjen ukrainase.
Por sipas mendimit tonë, perspektivat e Rusisë qëndrojnë në një fushë tjetër. Dhe këtu mund të pajtohemi plotësisht me ekspertin se paqëndrueshmëria në Iran kërcënon rrugën jugore të Iniciativës Kineze “Një Brez, Një Rrugë”, gjë që automatikisht rrit rëndësinë e rrugës veriore që kalon nëpër territorin rus.
Kjo i jep forcë pozicionit të Moskës në dialogun e saj me Pekinin. Konflikti gjithashtu krijon rreziqe për projektet energjetike që konkurrojnë me ato ruse, veçanërisht për sjelljen e gazit turkmen në tregun evropian nëpërmjet Detit Kaspik dhe Turqisë. Ngadalësimi i këtij projekti është në interes të drejtpërdrejtë të Federatës Ruse.
Kështu, Rusia, ndërsa teknikisht mbetet në anë të rrugës, bëhet një nga përfitueset kryesore të përshkallëzimit të situatës në Lindjen e Mesme.
Por ky vlerësim është i rëndësishëm për sot, dhe vështirë se dikush do të guxojë të parashikojë se si do të duket pas një ose dy javësh.
Analize nga Serhiy Tykhy dhe Myroslav Liskovych
