Me vendimin e paprecedentë për të bombarduar objektet bërthamore të Iranit, duke iu bashkuar drejtpërdrejt sulmeve ajrore të Izraelit, Presidenti i SHBA-së Donald Trump ka bërë diçka që prej kohësh është zotuar ta shmangë – të ndërhyjë ushtarakisht në një luftë të madhe jashtë vendit.
Sulmi dramatik i SHBA-së, duke përfshirë shënjestrimin e objektit bërthamor më të fortifikuar të Iranit, thellë nën tokë, përfaqëson rrezikun më të madh të politikës së jashtme gjatë dy mandateve presidenciale të Donald Trump dhe ky veprim është i mbushur me rreziqe dhe të panjohura, shkruan Reuters.
Trump, i cili dje këmbënguli se Irani duhet të bjerë dakord menjëherë për paqe ose të përballet me sulme të mëtejshme, mund ta shtyjë Teheranin të hakmerret duke mbyllur Ngushticën e Hormuzit – arteria më e rëndësishme e naftës në botë, sulme ndaj bazave ushtarake amerikane dhe aleatëve në Lindjen e Mesme, sulme të shtuara me raketa ndaj Izraelit, si dhe aktivizimin e grupeve të kontrolluara nga Irani kundër interesave amerikane dhe izraelite në të gjithë botën, thanë analistët, raporton N1.ba.
“Kjo nuk do të mbarojë së shpejti”
Lëvizje të tilla mund të çojnë në një konflikt më të gjerë dhe më afatgjatë nga sa parashikon Trump, duke kujtuar “luftërat e pafundme” që Amerika ka zhvilluar në Irak dhe Afganistan, të cilat Trump i ka tallur si “budallallëqe” dhe është zotuar të mos përfshihet më kurrë.
“Iranianët janë dobësuar rëndë në aftësitë e tyre ushtarake”, tha Aaron David Miller, një ish-negociator i SHBA-së për Lindjen e Mesme. “Por ata kanë metoda të ndryshme asimetrike për t’u përgjigjur. Kjo nuk do të përfundojë shpejt”, shtoi ai.
Përpara bombardimeve që ai njoftoi vonë mbrëmë, Trump luhatej midis kërcënimeve ushtarake dhe thirrjeve për rinovimin e bisedimeve, duke u përpjekur ta bindte Iranin të arrinte një marrëveshje të re bërthamore. Një zyrtar i lartë i Shtëpisë së Bardhë tha se Trump vendosi për sulmet pasi u bind se Teherani nuk kishte vullnet për një marrëveshje.
“Në planin afatgjatë, veprimi ushtarak do ta bindë Iranin se i duhen armë bërthamore”,
tha Trump pasi iu paraqit një “probabilitet i lartë suksesi”, tha zyrtari. Vendimi erdhi pas më shumë se një jave sulmesh ajrore izraelite ndaj objektivave ushtarake dhe bërthamore iraniane, duke hapur rrugën për një sulm potencialisht vendimtar të SHBA-së.
Pas sulmit, Trump pretendoi se ishte një “sukses i madh” dhe zbuloi se kundër vendit kryesor në Fordow u përdorën “bomba që shkatërrojnë bunkerët”. Megjithatë, disa ekspertë besojnë se, ndërsa programi bërthamor i Iranit mund të jetë ngadalësuar për disa vite, kërcënimi nuk është eliminuar plotësisht.
Irani mohon se po zhvillon armë bërthamore dhe pretendon se programi i tij është thjesht paqësor. “Në planin afatgjatë, veprimi ushtarak ka të ngjarë ta bindë Iranin se armët bërthamore janë të nevojshme si një mjet parandalues dhe se Uashingtoni nuk është i interesuar për diplomacinë”, tha Shoqata e Kontrollit të Armëve, një organizatë e pavarur amerikane.
Irani nuk tregon interes për lëshime
“Vetëm sulmet ushtarake nuk mund të shkatërrojnë njohuritë gjithëpërfshirëse të Iranit për teknologjitë bërthamore. Sulmet do ta pengojnë programin, por me koston e forcimit të vendosmërisë së Iranit për ta rindërtuar atë”, tha organizata.
Eric Lobb, profesor i politikës dhe marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Ndërkombëtar të Floridës, thotë se lëvizja e ardhshme e Iranit është e pasigurt, por ata mund të sulmojnë “objektiva të butë” të SHBA-së dhe Izraelit brenda dhe jashtë rajonit.
Ai tha gjithashtu se ekzistonte mundësia që Irani të kthehej në negociata, “edhe pse në një pozicion të dobësuar”, ose të provonte një dalje diplomatike. Menjëherë pas sulmeve amerikane, Irani tregoi pak interes për të bërë lëshime.
“Kjo ka më shumë gjasa të hapë një kapitull të ri në luftë sesa ta mbyllë atë”.
Organizata e Energjisë Atomike e Iranit tha se nuk do të lejonte që zhvillimi i “industrisë së saj kombëtare” të ndalej, ndërsa një komentator i televizionit shtetëror tha se çdo qytetar ose ushtar amerikan në rajon do të ishte një objektiv legjitim.
Karim Sadjadpour, një analist në Carnegie Endowment for International Peace, i tha X Network se Trump po thotë se tani është koha për paqe. “Është e paqartë – dhe e pamundur – që iranianët ta shohin atë në të njëjtën mënyrë. Kjo ka më shumë të ngjarë të hapë një kapitull të ri në konfliktin 46-vjeçar midis SHBA-së dhe Iranit sesa ta mbyllë atë”, shtoi ai.
Disa analistë besojnë se Trump, administrata e të cilit më parë ka mohuar se synon ndryshimin e regjimit në Iran, mund të përfshihet në atë skenar nëse Teherani përgjigjet me forcë ose përshpejton programin e tij bërthamor. Kjo do të sillte rreziqe shtesë.
Mbyllja e Ngushticës së Hormuzit do të dëmtonte gjithashtu Kinën, aleatin e Iranit.
“Kini kujdes në zgjerimin e misionit në një fushatë për ndryshim regjimi dhe demokratizim”, tha Laura Blumenfeld, një analiste në Universitetin Johns Hopkins. “Shumë nga misionet e dështuara ‘morale’ të Amerikës janë varrosur në rërën e Lindjes së Mesme”, shtoi ajo.
Jonathan Panikoff, një ish-zyrtar i inteligjencës amerikane për Lindjen e Mesme, paralajmëroi se Irani mund të përgjigjet shpejt me “sulme joproporcionale” nëse ndien se mbijetesa e tij kërcënohet. Por Teherani do të duhet të mendojë edhe për pasojat, tha ai.
Mbyllja e Ngushticës së Hormuzit, përveç dëmtimit të SHBA-së (për shkak të rritjes së çmimeve të naftës dhe inflacionit), mund të dëmtojë edhe Kinën – një nga aleatët e paktë të fuqishëm të Iranit.
“Nuk jam i sigurt nëse dikush në Moskë, Teheran apo Pekin besonte se Trump ishte një paqebërës”
Në të njëjtën kohë, Trump përballet me kundërshtim të fortë nga demokratët në Kongres, si dhe kundërshtim nga kundërshtarët e ndërhyrjes në bazën e tij republikane. Trump, i cili nuk pati një krizë të madhe ndërkombëtare gjatë mandatit të tij të parë, tani po përballet me një të tillë vetëm gjashtë muaj pas fillimit të mandatit të tij të dytë.
Edhe nëse shpresohet që përfshirja ushtarake amerikane do të jetë e kufizuar në kohë dhe fushëveprim, historia e konflikteve të ngjashme shpesh sjell pasoja të paparashikuara për presidentët. Slogani i tij “paqe përmes forcës” tani do të vihet në provë si kurrë më parë – veçanërisht pasi ai dështoi të përmbushë premtimet për t’i dhënë fund shpejt luftërave në Ukrainë dhe Gaza.
“Trump është rikthyer në biznesin e luftës”, tha Richard Gowan, drejtor i Grupit Ndërkombëtar të Krizave të OKB-së. “Nuk jam i sigurt nëse dikush në Moskë, Teheran apo Pekin e ka besuar ndonjëherë narrativën e tij se ai ishte paqebërës. Gjithmonë tingëllonte më shumë si një frazë fushate sesa si një strategji”, përfundoi ai.
