Në protestat masive në Serbi kanë dalë slogane nacionaliste. Demonstruesit janë kryesisht studentë. Ata janë rritur në vite kur dëgjon kryesisht këtë nga kudo – se Kosova është Serbi, se Maqedonia është serbe, se serbët në Bosnjë, Mal të Zi dhe Kroaci janë të kërcënuar dhe duhet të mbrohen.
Jehona e së kaluarës po arrin edhe tek ata, studentët që deri më tani kanë fituar vetëm simpati. Deri më tani, ata kanë folur për luftën kundër korrupsionit, për kërkimin e drejtësisë për vdekjen e 16 personave pasi një tendë betoni u shemb në një stacion treni në Novi Sad , për dorëheqjen e Aleksandar Vuçiç , zgjedhje të reja, reforma dhe lirimin e aktivistëve të ndaluar.
Por në ditët e fundit të protestave masive në Serbi, kanë filluar të shfaqen edhe mesazhe nacionaliste.
Disa janë të dukshme me sy të lirë – si një flamur që e përshkruan Kosovën si pjesë të Serbisë.
Për të tjerët, duhet të dëgjoni dhe të mbani mend historinë. Për shembull, nëse dikush ju thotë se serbët në vendet fqinje kanë nevojë për mbrojtjen e Beogradit, gjërat janë të ngjashme me ish-diktatorin Slobodan Milosevic , i cili nisi katër luftëra nën këtë slogan.
“Politika e jashtme duhet të bazohet në sovranitetin dhe integritetin territorial të Serbisë, kushtetutën, neutralitetin ushtarak dhe mbrojtjen e popullsisë serbe në Kosovë, Metohi dhe rajon”, tha një përfaqësues anonim i studentëve protestues, duke pretenduar se fliste në emër të tyre, gjatë protestës së madhe më 28 qershor.
Studentët në barrikada shpesh nuk prezantohen, qoftë për sigurinë e tyre, qoftë, me fjalët e tyre, sepse pretendojnë se flasin në emër të të gjithë studentëve.
Kjo kërkesë u paraqit si pika e fundit, e gjashtë e kërkesave të studentëve, ku përfshiheshin edhe lufta kundër korrupsionit, reformat në arsim dhe kujdes shëndetësor, forcimi i sundimit të ligjit dhe të tjera.
Por kjo nuk është e vetmja manifestim i nacionalizmit në rritje gjatë protestave. Edicioni serb i Radios Evropa e Lirë/Radio Liberty (RFE/RL) ka nxjerrë në pah disa njerëz dhe mesazhe që janë bërë gjithnjë e më të spikatura gjatë trazirave dhe po përçohen me besim përmes mesazheve të protestuesve.
Republika Srpska dhe libri i Karaxhiqit
Ndër folësit e protestave të ditëve të fundit, spikat profesori universitar Milo Lompar . Në Serbi, ai njihet për qëndrimet e tij të ekstremit të djathtë dhe nacionaliste, dhe pak ditë më parë ai ishte pjesë e prezantimit të një libri nga Radovan Karaxhiç, i cili është dënuar për krime lufte, gjenocid dhe krime kundër njerëzimit .
“Kosova dhe Metohia janë pjesë e pandashme e Serbisë”, tha ai, duke shtuar se vendi është përgjegjës për sigurimin e sovranitetit të Republikës Serbe të Bosnjës, si dhe për të drejtat e serbëve në Mal të Zi, Kroaci dhe Maqedoni të Veriut.
Ai, ashtu si studentët, i referohet një teksti në preambulën e kushtetutës serbe, ku thuhet se Kosova dhe Metohia janë pjesë e territorit të vendit, edhe pse ato bien brenda kufijve të Kosovës, të njohura nga shumica e vendeve të BE-së, përfshirë Bullgarinë.
Lompar i përshkroi kërkesat e reja të studentëve në lidhje me Kosovën si “më të sinqertat”.
Gjatë fjalimit të tij, dëgjohen brohoritje “Kosova është zemra e Serbisë”. Më vonë, gjatë përleshjeve me policinë, protestuesit dëgjohen duke i bërtitur policisë, “Shkoni në Kosovë”.
Protesta ishte e mbushur edhe me flamuj serb, dhe disa prej tyre shfaqin mbishkrimin “Ne nuk dorëzohemi” në territorin e Kosovës, të lyer me ngjyrat e flamurit serb.
Qeveria dhe protestuesit në garë për t’u bërë “mbrojtësit” e Serbisë
Historianët dhe analistët i shohin me shqetësim sloganet nacionaliste, të cilat sipas tyre po zëvendësojnë plotësisht mesazhet e ndryshimit.
“Është shqetësuese që si qeveria ashtu edhe protestuesit po përpiqen të pozicionohen si ‘mbrojtësit e vërtetë të Serbisë’. Në këtë luftë, ata po përdorin gjuhën e nacionalizmit, e cila vetëm sa pengon më tej aftësinë e shoqërisë për t’u bashkuar rreth vlerave progresive si barazia, drejtësia sociale dhe rruga evropiane”, thotë Naim Besiri i Institutit për Iniciativa Evropiane me seli në Beograd.
Ekziston edhe një shpjegim për kthesën në mesazhet e protestuesve. Për muaj të tërë, Aleksandar Vuçiç, i cili prej kohësh e ka përdorur narrativën nacionaliste dhe situatën me Kosovën në avantazhin e tij, i ka akuzuar studentët, profesorët dhe qytetarët që i mbështesin ata se po përpiqen të shkatërrojnë shtetin serb.
Zyrtarët qeveritarë i kanë përshkruar gjithashtu protestat si përpjekje për “revolucione me ngjyra”, një term i përdorur nga Rusia për të përshkruar përmbysjen e regjimeve autoritare në ish-republikat sovjetike. Megjithatë, vetë studentët i hedhin poshtë këto pretendime.
Sipas historianit Dragan Popoviç, përpjekjet e studentëve për të “marrë në dorë” simbolet e shtetit serb në fakt rrjedhin nga nevoja që ata të fitojnë njohje më të gjerë, sepse vetëm “patriotë” janë ata “që e duan vendin e tyre”.
“Rregulli këtu është që duhet ta mposhtësh qeverinë në territorin e saj, të pushtosh simbolet e pushtetit që janë të pushtuara nga qeveria dhe t’u japësh atyre një kuptim të ri”, thotë historiani, i cili thekson se gjatë protestave aktuale “nuk ka pasur kurrë kaq shumë njerëz që qëndrojnë nën flamurin serb”.
Sipas sociologut Artan Mihashhiri, tema e qëndrimeve ndaj Kosovës është thelbësore sepse, për shkak të dekadave të nacionalizmit që kanë mbuluar të gjitha problemet e Serbisë dhe qeverisë, përçarja më e madhe është e fshehur.
“Ky është ndarja që kërcënon të ndajë normalen nga anormalja, vizionarin nga reaksionarin dhe, më e rëndësishmja, realitetin nga iluzionet rreth vetë Serbisë. Nëse studentët dështojnë në këtë provim, kjo mund të sjellë dëme të mëdha afatgjata”, thotë Mahashhiri.
Sipas profesorit në Fakultetin e Filozofisë në Sarajevë, Enver Kazaz, do të ishte një gabim katastrofik të shkohej “kundër Vuçiçit me metodat e Vuçiçit”.
“Ideologjia nacionaliste e Vuçiçit nuk mund të mposhtet me ideologji nacionaliste”, shtoi Kazaz.
Shumë analistë gjejnë një shpjegim për kthesën nacionaliste në faktin se disa breza të rinjsh janë rritur në një shoqëri në të cilën narrativat nacionaliste dhe anti-perëndimore nuk kanë pushuar kurrë së imponuari, veçanërisht në lidhje me shtetet e pavarura të sotme që ishin pjesë e ish-Jugosllavisë.
