Retë po trashen përsëri mbi ndërlidhjen e energjisë elektrike Kretë-Qipro (GSI), me bllokimin rregullator gjashtë muaj pas zgjidhjes së tij përmes marrëveshjes ndërqeveritare Greqi-Qipro që kthehet me më shumë urgjencë, ndërsa afrohet data vendimtare e gushtit për pagesat e Nexans.
Palët e përfshira, nga kompania franceze e ndërtimit, autoritetet rregullatore të të dy vendeve (RAEYS dhe CERA), BE-ja, e cila ka miratuar një nga financimet më të mëdha për projekte të ngjashme në Evropë (657 milionë euro) për projektin, dhe sigurisht ADMIE, e cila ka marrë rolin e organit zbatues për ndërlidhjen, janë konsultuar për dy javët e fundit nën presion për të hequr bllokimin financiar, gjë që është jashtëzakonisht e vështirë, pasi, siç është e qartë nga deklaratat e tyre, askush nuk e beson më shumë.
Pasiguria gjeopolitike që ka mbajtur eksplorimin e shtratit të detit “të ngrirë” për muaj të tërë, pa asnjë zgjidhje të dukshme, po shkakton shqetësime legjitime në lidhje me implikimet ekonomike, me secilën palë që tani i vlerëson ato dhe në thelb kërkon të mbrojë shpinën e saj, duke kufizuar ekspozimin e mëtejshëm.
Nexans, e cila – nën presionin e ndikimit në pjesën e saj të projektit të ndërtimit të kabllit nëndetësor me një total prej 1.4 miliardë eurosh – tregoi tolerancë ndaj vonesës nga IPTO të urdhrit për të filluar prodhimin e plotë të kabllit (Full Notice to Proceed), duke vazhduar prodhimin me paradhënie, thuhet se është e vendosur të ndërpresë punën në gusht nëse nuk merr një pagesë të re paraprake. IPTO, e cila deri më tani ka shpenzuar gjithsej rreth 300 milionë euro për projektin, ka deklaruar publikisht se nuk mund të vazhdojë pagesat pa një kuadër rregullator që lejon financimin e saj nga bankat, duke pasur frikë nga pasojat e ekspozimit të saj të mëtejshëm.
Marrësi i këtij pozicioni është CERA, e cila nuk ka miratuar rikuperimin e 25 milionë eurove për shpenzimet e vitit 2025 të parashikuara në marrëveshjen ndërqeveritare midis dy vendeve. CERA dhe pala qipriote në tërësi nuk i fshehin shqetësimet e tyre për një devijim të mundshëm të shpenzimeve për shkak të pasigurisë gjeopolitike, gjë që u reflektua edhe në marrëveshjen ndërqeveritare me marrjen nga Greqia të një pjese të barabartë në mbulimin e kostove në rast të një mbytjeje anijeje për arsye gjeopolitike. BE-ja po merr pjesë në konsultimet mbi kuadrin rregullator, por po distancohet në heshtje nga zhvillimet në fushën gjeopolitike, të cilat po e mbajnë të “ngrirë” një projekt trans-evropian në të cilin janë të përfshira dy shtete anëtare.
Ankthi për implikimet ekonomike dominoi edhe telekonferencën e djeshme, të dytën brenda një jave, të pafrytshme të kryesuar nga Komisioni, e cila ishte planifikuar të përsëritej më 23 të muajit. Në takimin e djeshëm, CERA, pavarësisht presionit nga IPTO për të mos vendosur një tavan për rikuperimin e kostove prej 25 milionë në vit për periudhën e ndërtimit të projektit në vendimin që do të nxjerrë, refuzoi. CERA thirri marrëveshjen ndërshtetërore midis Greqisë dhe Qipros që parashikon një tavan, dhe në përgjigje të kundërshtimeve të BE-së se tavani nuk parashikohet nga kuadri evropian, pala e CERA-s paraqiti argumentin se GSI nuk është një projekt normal, sepse nuk po përparon në të gjitha fazat e tij dhe bazuar në orarin e tij të ndërtimit, duke nënkuptuar qartë se studimet e planifikuara të shtratit të detit nuk po kryhen.
