Një mësues nga Dagestani i mëson një fëmije ukrainas rusisht. Një mjek nga rajoni i Lipetskut trajton pacientë ukrainas, një postier nga Burjatia shpërndan postën, një zyrtar nga Murmansku bën karrierë dhe një ndërtues nga Taxhikistani me pasaportë ruse ndërton shtëpi me murale patriotike. Ky është realiteti i ri i territoreve ukrainase të pushtuara nga Rusia. Kremlini i inkurajon qytetarët rusë nga rajone të ndryshme të shkojnë në rajonet e pushtuara, të cilat propaganda i quan “territore të reja të Rusisë” – për punë ose qëndrim të përhershëm. Dhe në të njëjtën kohë, zhvendos popullsinë vendase ukrainase prej andej. Dhe kjo është një politikë e synuar e autoriteteve ruse, thonë ekspertët që janë të angazhuar në aktivitete për të drejtat e njeriut për njerëzit nën pushtim.
Rusia tërheq gjithashtu migrantë nga vende të tjera në tokat e pushtuara – Taxhikistani, Afganistani, Koreja e Veriut dhe madje edhe Kina. Si ndodh kjo? Projekti Donbass Realii na tregon .
Autoritetet ruse nuk e fshehin faktin se janë të gatshme t’u paguajnë rusëve ekstra që të vijnë nga provincat për të jetuar dhe punuar në Donbasin e pushtuar ose në zonat e kontrolluara nga Rusia të rajoneve Kherson dhe Zaporizhia të Ukrainës. Dhe kjo nuk ka të bëjë vetëm me ushtrinë. Vetë mediat ruse janë të lumtura të shfaqin programet e zhvendosjes në raportet televizive. Lajmet ruse janë të mbushura me materiale se si rajonet patronazhuese ruse marrin “patronazh” mbi territore të reja dhe jo vetëm investojnë para në to, por edhe dërgojnë punëtorët e tyre atje.
Për të tërhequr njerëzit në “udhëtime pune” të tilla, qeveria ruse ka prezantuar stimuj ekonomikë për punëtorët në zonat që i nevojiten: për çdo ditë pune në territoret e pushtuara, punëtorët e “udhëtimeve pune” paguhen dyfishi i pagës mesatare. Ata gjithashtu paguajnë shtesë për shpenzimet rrjedhëse dhe qiranë, dhe përveç kësaj, u jepet një pagesë ditore që nuk është e vogël sipas standardeve ruse.
Përveç kësaj, njerëz me profesione specifike tërhiqen nga territoret e pushtuara – mjekë, mësues shkollash, punonjës kulturorë dhe madje edhe postiarë. Ata që nuk kanë strehim dhe punë normale në rajon shpesh shkojnë në territoret e pushtuara, vëren Nazar Lutsenko, një regjisor dokumentarësh për fondacionin Vostok SOS. Ky fondacion ndihmon migrantët ukrainas, përfshirë ata nga rajonet e pushtuara.
“Sipas programeve “Doktori Zemsky” dhe “Mësuesi Zemsky” (ato u krijuan fillimisht për të tërhequr mësues të rinj në rajonet rurale të Rusisë, por më pas u riorientuan për të punuar me territoret e pushtuara – red.), rusët që pranojnë të punojnë në territoret e pushtuara marrin pagesa dukshëm më të mëdha. Në një numër intervistash që zhvilluam me mësues ukrainas që u larguan nga territoret e pushtuara, ata vunë re se midis qytetarëve rusë që mbërrijnë atje, ka një numër të madh pakicash kombëtare”, thotë regjisori i dokumentarëve. “Për shembull, një nga dëshmitarët tanë nga Kherson vuri në dukje se ai dhe familja e tij ishin të frikësuar nga fakti se Bashkirët do të zinin vendin e tyre.”
Përveç Bashkirëve dhe Burjatëve, sipas të anketuarve, përfaqësuesit e rajoneve të Kaukazit të Veriut janë gjithashtu të gatshëm të udhëtojnë në territoret e pushtuara.
“Një mësuese nga Dagestani i mëson një fëmije ukrainas rusisht, a mund ta imagjinoni?! Njerëz që flasin rusisht me theks e mësojnë atë ose lëndë të tjera”, është i indinjuar për këtë një aktivist tjetër ukrainas i të drejtave të njeriut, një ekspert në Qendrën Almenda për Edukim Qytetar, Oleg Ohredko.
Alena Luneva, Drejtoreshë e Avokimit në Qendrën ZMINA për të Drejtat e Njeriut, vëren se politika e Kremlinit është, në parim, të zëvendësojë popullsinë e territoreve të pushtuara dhe jo t’i zëvendësojë ato me përfaqësues të pakicave kombëtare ruse. Ajo thotë se Rusia, para së gjithash, lehtëson në çdo mënyrë mbërritjen e personelit ushtarak me familjet e tyre në rajonet e pushtuara dhe, së dyti, përpiqet të plotësojë mungesën e specialistëve atje dhe përzgjedhja e tyre nuk ka gjasa të bazohet në përkatësinë etnike. Megjithatë, midis atyre që vijnë në territoret e pushtuara ka vërtet përfaqësues të pakicave kombëtare – si rregull, nga rajone ruse të prapambetura ekonomikisht.
“Nuk jam plotësisht e sigurt se po flasim konkretisht për pakicat kombëtare ose komunitetet ruse”, vëren Alena Luneva. “Rusia është e interesuar të plotësojë disa boshllëqe profesionale dhe të gjitha këto programe “Mësuesi Zemsky” dhe “Doktori Zemsky” u krijuan për këtë qëllim. Po, ato ndonjëherë sjellin përfaqësues të komuniteteve kombëtare, por kryesisht është një kombinim. Të paktën në vendin tonë, nuk ka pasur asnjë praktikë të dokumentuar të synuar për të sjellë pakica specifike kombëtare.”
“Por fakti që ata sjellin specialistët e tyre dhe zëvendësojnë popullsinë (ukrainase), që ata lehtësojnë zhvendosjen përmes programeve të adaptimit dhe migrimit, që e lehtësojnë ushtrinë të sjellë familjet e tyre me vete – kjo është e vërtetë. E kemi parë këtë që nga aneksimi i Krimesë”, shton Luneva.
“Familjet që ekipi “Shpëtoni Ukrainën” shpëton nga pushtimi thonë se ushtarët rusë po vendosen masivisht me familjet e tyre në vendbanimet e tyre”, konfirmon fjalët e Lunevës Nikolai Kuleba, themelues i organizatës “Shpëtoni Ukrainën”, e cila ndihmon në kthimin e fëmijëve të deportuar ukrainas nga Federata Ruse. “Shumë shpesh, këta janë njerëz nga Çeçenia dhe Siberia.”
Sigurimi i strehimit për ta ndihmon në mbajtjen e të sapoardhurve në territoret e pushtuara të Ukrainës, thotë drejtori i avokimit në ZMINA. Për më tepër, shtëpitë për rusët që janë zhvendosur shpesh konfiskohen nga qytetarët ukrainas që janë larguar nga rajoni: autoritetet e pushtimit i konsiderojnë ato “pa pronarë”. Fondacioni bamirës Vostok SOS flet shumë për rastet e konfiskimit të banesave që u përkasin ukrainasve:
Aktivistët ukrainas të të drejtave të njeriut vërejnë gjithashtu se punëtorët migrantë, kryesisht nga Azia Qendrore, shpesh dërgohen në territoret e pushtuara. Si rregull, ata që kanë marrë së fundmi një pasaportë ruse vijnë:
“Ky trend është në rritje – veçanërisht kur punonjësit e shërbimeve u sollën për herë të fundit”, vëren Oleg Ohredko. “Njerëzit vijnë si pjesë e ekipeve të emergjencës dhe disa qëndrojnë. Sa i përket të ashtuquajturve punëtorë migrantë, të cilët sillen direkt në punë, atëherë disa prej këtyre njerëzve merren në ushtri nën presion ose nën kërcënimin e ndjekjes penale, dhe disa prej tyre vendosen në territorin [e pushtuar].”
Ukrainasit që jetojnë në territoret e pushtuara thanë gjithashtu se kinezët tashmë po shfaqen në disa zona, dhe pritet të mbërrijnë afganë dhe indianë.
“Në veçanti, në rajonin e pushtuar të Luhanskut po përgatiten të hapin një kolegj për fëmijë nga Kina”, vëren Nikolai Kuleba. Dhe gjatë Forumit Ekonomik të Shën Petersburgut të kohëve të fundit, një delegacion i islamistëve afganë nga talebanët ishte i interesuar për “ndërveprimin me LPR/DPR”.
Eksperti i Almendës, Oleg Ohredko, vëren se përveç afganëve, Federata Ruse po tërheq gjithashtu qytetarë të Laosit dhe të RPDK-së në territoret e pushtuara të Ukrainës, si pjesë e migrimit të fuqisë punëtore.
“Hapat e parë po ndërmerren tani dhe mund të presim shfaqjen e edhe më shumë përfaqësuesve nga Lindja e Mesme në territoret e pushtuara përkohësisht”, parashikon ai.
****
Aktivistët e të drejtave të njeriut vërejnë se me ndihmën e programeve të tilla “udhëtimesh pune”, përqindja e popullsisë që flet rusisht dhe me mendje pro-ruse po rritet gradualisht, ndërsa ukrainasit po humbasin gjithnjë e më shumë mjedisin ku mund të ruajnë ndjenjat e tyre pro-ukrainase.
“Rusët po përpiqen ta largojnë popullsinë pro-ukrainase, ta zëvendësojnë atë me një popullsi të re që është e lehtë për t’u manipuluar. Ata që nuk duan të bashkëpunojnë me ta në territoret e pushtuara po largohen”, thotë Alena Luneva.
Veçmas, ekspertët vërejnë se autoritetet e reja po përpiqen gjithashtu t’i largojnë fëmijët ukrainas që jetojnë në territoret e pushtuara nga rrënjët e tyre dhe t’i indoktrinojnë ata: për këtë qëllim, ata çohen me pushime në rajone të ndryshme të Rusisë, shpesh në ato të largëta.
Kjo është e nevojshme për propagandën arsimore dhe kulturore, vëren Oleg Okhredko, një ekspert në Qendrën Almenda për Edukim Civil: “Për shembull, fëmijët tanë çohen nga Berdyansk në Çuvashi për pushime. Imagjinoni: të çojmë fëmijë nga Deti Azov në Çuvashi për pushime?”
“Po, rusët i çojnë fëmijët tanë në të gjithë vendin, varet nga programi”, komenton Alena Luneva për këto risi. “Këto mund të jenë rajone të largëta të Rusisë, ose mund të jenë të afërta. Moska, për shembull, ose Shën Petersburgu – nëse bëhet fjalë për ndonjë udhëtim shkencor, udhëtime me qëllim njohjen me kulturën e kështu me radhë. Por ka edhe programe me “rajone binjake” të territoreve të pushtuara: pastaj ata i sjellin fëmijët direkt në këto rajone me të cilat zonat e pushtuara kanë marrëveshje të caktuara.”
Të gjitha masat e listuara tregojnë një ndryshim të qëllimshëm në përbërjen etnike të territoreve të pushtuara dhe zëvendësimin e popullsisë pro-ukrainase me një popullsi pro-ruse dhe besnike, besojnë aktivistët ukrainas të të drejtave të njeriut.
“Ukrainasit do të bëhen pakicë gjatë pushtimit. Rusët po ndryshojnë përbërjen etnike të territoreve të pushtuara. Qëllimi i tyre kryesor është të shtypin çdo rezistencë të ukrainasve, të zvogëlojnë masën kritike të njerëzve që mund të kundërshtojnë politikën e pushtimit”, theksoi Mykola Kuleba në një bisedë me Donbass Realii.
“Ky është vërtet një krim ndërkombëtar. Ata nuk kanë të drejtë të popullojnë territoret e pushtuara me njerëzit e tyre, por e bëjnë këtë”, vëren Alena Luneva. Por në të njëjtën kohë, ajo vëren se nuk ka gjasa që Rusia të ndalet nga pasojat e mundshme ligjore të veprimeve të tilla.
